Έντονη αντιπαράθεση στο ΣΑ ΟΗΕ για την ενεργοποίηση του μηχανισμού snapback κατά του Ιράν

Το Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ συνεδρίασε για το θέμα της «Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (Non Proliferation)», σχετικά με την εφαρμογή του Ψηφίσματος 2231 (2015), το οποίο επικύρωσε το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Η συνεδρίαση ζητήθηκε από τη Δανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, τη Δημοκρατία της Κορέας, τη Σλοβενία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, μετά την κυκλοφορία της νέας εξαμηνιαίας έκθεσης του Γενικού Γραμματέα OHE στις 12 Δεκεμβρίου. To ΣΑ ΟΗΕ ενημέρωσε η Αναπληρώτρια ΓΓ ΟΗΕ για Πολιτικές και Ειρηνευτικές Υποθέσεις Ροζμαρι ΝτιΚάρλο. Αντίστοιχες συνεδριάσεις πραγματοποιούνται κάθε χρόνο τον Ιούνιο και Δεκέμβριο με βάση το Ψήφισμα 2231.
Ωστόσο, η φετινή συνεδρίαση έλαβε χώρα υπό έντονη αντιπαράθεση. Πρόκειται για την πρώτη ενημέρωση από τότε που οι «Ε3» (Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο) ενεργοποίησαν τον μηχανισμό «snapback» για την επαναφορά των κυρώσεων του ΟΗΕ κατά του Ιράν με την Κίνα, τη Ρωσία και το Ιράν να απορρίπτουν τη νομική ισχύ της κίνησης αυτής, υποστηρίζοντας ότι όλες οι σχετικές διατάξεις του Ψηφίσματος 2231 εξέπνευσαν στις 18 Οκτωβρίου, ημερομηνία λήξης των περιορισμών της JCPOA και ότι το Συμβούλιο δεν έχει πλέον αρμοδιότητα επί του ιρανικού πυρηνικού φακέλου.
Αντιθέτως, οι Ε3 και οι χώρες-υποστηρικτές επιμένουν ότι μόνο οι διατάξεις αναστολής κυρώσεων εξέπνευσαν και ότι το snapback ενεργοποιήθηκε νόμιμα, επαναφέροντας το πλήρες καθεστώς κυρώσεων και αναβιώνοντας την Επιτροπή Κυρώσεων 1737 και την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων.
Λόγω αυτών των διαφωνιών, η Σλοβενία – Προεδρεύουσα του Συμβουλίου για τον Δεκέμβριο – δεν συμπεριέλαβε την τακτική ενημέρωση της 2231 στο πρόγραμμα εργασιών. Τα κράτη που ζήτησαν τη συνεδρίαση πίεσαν για τη διεξαγωγή της, επικαλούμενα τη «συνεχιζόμενη ισχύ» του Ψηφίσματος 2231. Κίνα και Ρωσία αντιτάχθηκαν, υποστηρίζοντας ότι το Συμβούλιο δεν έχει πλέον βάση για να εξετάζει το θέμα. Στις 17 Δεκεμβρίου, οι Ε3 ενημέρωσαν τα εκλεγμένα μέλη, παρουσιάζοντας τους λόγους για τη συνέχιση των εξαμηνιαίων ενημερώσεων.
Η Έκθεση του ΓΓ ΟΗΕ
Η ενημέρωση της κ. ΝτιΚάρλο επικεντρώθηκε στην έκθεση της 15ης Δεκεμβρίου, η οποία καλύπτει την περίοδο μετά τον Ιούνιο. Η έκθεση σημειώνει ότι οι διπλωματικές προσπάθειες για επαναφορά ή αντικατάσταση της JCPOA σταμάτησαν μετά την κλιμάκωση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ (13–24 Ιουνίου) και τον βομβαρδισμό ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων από τις ΗΠΑ στις 21 Ιουνίου. Περιορισμένες επαφές συνεχίστηκαν αργότερα, αλλά δεν οδήγησαν σε αμοιβαία αποδεκτή λύση.
Η έκθεση επισημαίνει επίσης την τριμηνιαία έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας ΟΑΕ (ΙΑΕΑ) (12 Νοεμβρίου), η οποία περιγράφει σοβαρά προβλήματα επαλήθευσης μετά τις εχθροπραξίες του Ιουνίου. Ο ΔΟΑΕ απέσυρε προσωρινά τους επιθεωρητές του για λόγους ασφαλείας και, παρά τη «συμφωνία του Καΐρου» με το Ιράν για επανέναρξη των επιθεωρήσεων, η Τεχεράνη δεν παρείχε την απαιτούμενη ειδική αναφορά για την κατάσταση των υλικών και των εγκαταστάσεων. Συνεπώς, ο Οργανισμός έχει χάσει τη συνέχεια γνώσης επί των βασικών αποθεμάτων, ιδίως του υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου, κάτι που χαρακτηρίζεται ως «ζήτημα σοβαρής ανησυχίας».
Στις 20 Νοεμβρίου 2025, το Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΟΑΕ υιοθέτησε απόφαση ζητώντας από το Ιράν να παράσχει άμεσα πλήρη ενημέρωση και πρόσβαση. Παράλληλα επέκτεινε την εντολή του ΔΟΑΕ ώστε να αναφέρεται σε όλες τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η Τεχεράνη απάντησε αποχωρώντας από τη συμφωνία του Καΐρου.
Η ΕΕ ζητεί λύση μόνο μέσω διπλωματίας
Η ΕΕ. δια της Εκπροσώπου της Ίντα Σαμσόν, υπενθύμισε στην τοποθέτησή της τον κεντρικό ρόλο που διαδραμάτιζε η JCPOA επί μία δεκαετία και τόνισε ότι η ΕΕ έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να αποτραπεί η σημερινή κατάσταση.
«Η JCPΟA και το Ψήφισμα 2231 (2015) είχαν εγκαθιδρύσει ένα πλαίσιο που όχι μόνο διασφάλιζε ότι το ιρανικό πρόγραμμα παραμένει αποκλειστικά ειρηνικό, αλλά και έθετε σε εφαρμογή ένα αποτελεσματικό σύστημα παρακολούθησης και επαλήθευσης του ΔΟΑΕ» ανέφερε η κ. Σαμσόν.
Η κ. Σανσόν πρόσθεσε ότι «διαδοχικοί Ύπατοι Εκπρόσωποι κατέβαλαν κάθε προσπάθεια για τη διατήρηση αυτού του πλαισίου προς το συμφέρον της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας».
«Η ΕΕ καλεί το Ιράν να επιστρέψει στην πλήρη συμμόρφωση με τις νομικές υποχρεώσεις που του επιβάλλει η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT)», τόνισε.
Επίσης η ΕΕ διατύπωσε ως προς την κατάσταση των επιθεωρήσεων του ΔΟΑΕ και τις υποχρεώσεις του Ιράν, υπογραμμίζοντας ότι η παρούσα έλλειψη πληροφόρησης για τα αποθέματα ουρανίου είναι εξαιρετικά ανησυχητική.
«Είναι κρίσιμο και επείγον το Ιράν να παράσχει στον ΔΟΑΕ επικαιροποιημένες και επαληθεύσιμες δηλώσεις για την ποσότητα και τη θέση του πυρηνικού υλικού και να επιτρέψει την επανέναρξη των επιθεωρήσεων σε όλες τις εγκαταστάσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της είναι πεπεισμένα ότι μια μόνιμη λύση στο ιρανικό πυρηνικό ζήτημα μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της διπλωματίας» τόνισε μεταξύ άλλων η κ. Σανσόν.
Ελλάδα: Τασσόμαστε υπέρ της αποκλιμάκωσης και της διατήρησης ανοικτών των διαύλων διπλωματίας και διαλόγου
Ο Αναπληρωτής Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας, Ιωάννης Σταματέκος, επανέλαβε κατά την τοποθέτησή του την αταλάντευτη δέσμευση της Ελλάδας στο παγκόσμιο καθεστώς Μη διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων.
«Η διαφύλαξη και ενίσχυση αυτού του καθεστώτος αποτελεί τη μοναδική οδό προς τα εμπρός για την περιοχή και τον κόσμο. Ως εκ τούτου, καλούμε όλα τα κράτη να συμμορφωθούν πλήρως με τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο της Συνθήκης», ανέφερε ο κ. Σταματέκος.
Εξέφρασε σοβαρή ανησυχία για τα ευρήματα του ΔΟΑΕ και προέτρεψε το Ιράν να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διαβεβαιώσει τη διεθνή κοινότητα για τον αποκλειστικά ειρηνικό χαρακτήρα του πυρηνικού του προγράμματος, μεταξύ άλλων με την πλήρη εφαρμογή των υποχρεώσεων διασφάλισης και την παροχή πρόσβασης στο ΔΟΑΕ στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις.
«Υιοθετώντας πλήρως τις εκκλήσεις του ΔΟΑΕ, καλούμε το Ιράν να παράσχει άμεση και πλήρη συνεργασία προς τον Οργανισμό, συμπεριλαμβανομένης της παροχής των απαραίτητων πληροφοριών και πρόσβασης», τόνισε.
Ο κ. Σταματέκος πρόσθεσε ότι είναι εξίσου ανησυχητική η σταθερή αύξηση των αποθεμάτων υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου στο Ιράν, καθώς και το γεγονός ότι η τρέχουσα τοποθεσία τους παραμένει άγνωστη. Κατά τα πρώτα στάδια του καλοκαιριού, ανέφερε, το συνολικό απόθεμα του Ιράν είχε υπερβεί τα 9.200 κιλά, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 450 κιλών ουρανίου εμπλουτισμένου έως και 60%.
Τόνισε επίσης ότι το ιρανικό πυρηνικό ζήτημα μπορεί να επιλυθεί μόνο με διπλωματικά μέσα, τα οποία θα διασφαλίζουν τον ειρηνικό χαρακτήρα του προγράμματος, θα παρέχουν ανακούφιση από τις κυρώσεις και θα συμβάλλουν στην αποκλιμάκωση, την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή.
«Η Ελλάδα θα συνεχίσει να τάσσεται υπέρ της αποκλιμάκωσης και υπέρ της διατήρησης ανοικτών των διαύλων διπλωματίας και διαλόγου», σημείωσε.