Αλέξανδρος Χρονίδης: Η ποίηση είναι η συναισθηματική μου επιβίωση

Ο ποιητής που βρέθηκε στο στόχαστρο με αφορμή τη βράβευσή του με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας Νέου Λογοτέχνη, σχολιάζει τον ντόρο που έγινε γύρω από την ποίησή του, αλλά και το τεράστιο κύμα αγάπης και στήριξης που εισέπραξε από τη λογοτεχνική κοινότητα της Κύπρου.
–Η βράβευσή σου ως Νέος Λογοτέχνης, για την ποιητική σου συλλογή «Επί των ποταμών Βαβυλώνος», σημαδεύτηκε από την επίθεση που δέχτηκες από τον πρόεδρο της επιτροπής Κυριάκο Ιωάννου. Πώς το αντιμετώπισες όλο αυτό; Θα είμαι φειδωλός πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Σίγουρα δεν ήταν κάτι ευχάριστο και σίγουρα με επηρέασε ο αρνητικός ντόρος που προκλήθηκε. Δεν θα ήθελα να σχολιάσω τις τοποθετήσεις του κ. Ιωάννου άμεσα. Από ό,τι ακολούθησε κρατώ δύο πράγματα: Πρώτα, το τεράστιο κύμα αγάπης και στήριξης που έλαβα από τους περισσότερους λογοτέχνες που εκτιμώ, σε συγγραφικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Με συγκίνησε και με έκανε να πιστέψω ακόμα περισσότερο στη λογοτεχνική κοινότητα της Κύπρου. Δεύτερον, την προχειρότητα και βιασύνη που επέδειξαν συγκεκριμένοι πολιτικοί και πολιτικά κόμματα στις τοποθετήσεις τους. Χωρίς να έχουν διαβάσει το βιβλίο, έσπευσαν να αναμασήσουν τις δηλώσεις του κ. Ιωάννου, να βγάλουν συμπεράσματα και να εξαπολύσουν δημόσιες κατηγορίες με τόση ευκολία και απερισκεψία. Αν η παραδοσιακή πολιτική σκηνή αυτού του τόπου διαχειρίζεται όλα τα θέματα με τόση προχειρότητα, τότε δεν διαφέρουν από αυτούς που συχνά κατηγορούν ως ημιμαθείς, επιπόλαιους και μη σοβαρούς.
–Γράφεις σε πρόσφατους στίχους σου: Κάποιοι «κριτικοί» μου δίνουν/ Το σχοινί να κρεμαστώ μόνος μου/ Το πλέκουν θηλιά περιτέχνως/ Ύστερα το βάζουν στο λαιμό τους/ «Κοίτα να δεις» μου λένε, «να, έτσι φοριέται»/ Κάνουν δυο βήματα/ Και πέφτουν στην καταπακτή/ Του Εγώ τους. Ήταν ο δικός σου τρόπος να απαντήσεις στον Ιωάννου; Επιτρέψτε μου, χωρίς να σχολιάσω περαιτέρω, απλώς να συνεχίσω το ποίημα: Όταν, χρόνια μετά/ Φτάσουν μπροστά στον Μεγάλο Κριτή/ Θα του διηγούνται πως έπεσα /Σαν ήρωες του ’55/ Δακρυσμένοι ψάλλοντας/ Ένα λογοκριμένο/ (από τους ίδιους)/ Ύμνο προς την Ελευθερία.
–Τι αντιπροσωπεύει για ένα δημιουργό το Κρατικό Βραβείο Νέου Λογοτέχνη; Είναι σίγουρα μια αναγνώριση και μια τιμή. Όμως τα βραβεία δεν πρέπει να είναι ούτε αυτοσκοπός, ούτε τρόπος να ξεχωρίζει κάποιος στ’ αλήθεια πως μια συλλογή είναι καλύτερη από κάποιες άλλες. Θα ήμουν ανειλικρινής αν δεν σημείωνα και τα πρακτικά οφέλη από μια τέτοια βράβευση: Η προβολή του έργου σου και ένας επιπλέον λόγος κάποιοι να ενδιαφερθούν να διαβάσουν τη δουλειά σου, καθώς και ένα αρκετά σημαντικό χρηματικό ποσό το οποίο μπορεί να εξασφαλίσει σε ένα δημιουργό τα έξοδα 2-3 μελλοντικών εκδόσεων νέας του δουλειάς, κάτι που δεν είναι καθόλου αμελητέο, ειδικά σε χώρες όπως η Κύπρος όπου οι πωλήσεις είναι σχετικά περιορισμένες.
–Το βιβλίο και το βραβείο το αφιερώνεις στη μητέρα σου Μυρτώ Αζίνα, που ήταν συγγραφέας. Αυτή σε μύησε στον κόσμο της λογοτεχνίας; Ναι. Η μάνα μου δεν μου έμαθε απλώς τη λογοτεχνία ως μέσο έκφρασης ή ψυχαγωγίας, μου έμαθε τη λογοτεχνία ως μέσο επιβίωσης – ανθρώπων ευαίσθητων, σε ένα κόσμο που ολοένα προσπαθεί να επιβάλει τον κυνισμό και την αναισθησία. Θα της είμαι πάντα ευγνώμων γι’ αυτό.
–Η ποίηση για σένα είναι ανάγκη; Με την πιο πάνω έννοια της συναισθηματικής επιβίωσης, ναι. Δεν θα μπορούσα ούτε να συντηρήσω ούτε να διατηρήσω τον εαυτό μου αν δεν έγγραφα ποίηση. Όμως η ποίηση είναι και κάποιου είδους ανάγκη «δευτέρου βαθμού» – μια ανάγκη που απορρέει από τις μεγάλες ανάγκες του ανθρώπου: Την ανάγκη για επικοινωνία, για εξεύρεση νοήματος, για κατανόηση, για δικαιοσύνη, για αγάπη και τόσες άλλες.
–Έχεις επιρροές από άλλους λογοτέχνες; Διαβάζω πάρα πολλή ποίηση, συνεχώς. Δεν ξέρω ποιοι με επηρέασαν περισσότερο, όμως ποιητές που βρήκα τον εαυτό μου να επισκέπτεται ξανά και ξανά είναι ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Μπουκόβσκι, η Κική Δημουλά, ο Ν. Καββαδίας ο οποίος σχεδόν μονοπωλούσε την εφηβεία μου, ενώ από τους μεγάλους Κύπριους ο Κώστας Μόντης, ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο Κώστας Βασιλείου. Από πεζογραφία πρέπει να παραδεχτώ πως είμαι πολύ λιγότερο διαβασμένος και με πολύ πιο σποραδική ανάγνωση, εκτός από τον αγαπημένο μου Νίκο Καζαντζάκη, τον οποίο διαβάζω ξανά και ξανά. Έχω επίσης πάμπολλες επιρροές, πιστεύω, από την ελληνική και ξένη στιχουργική και μουσική, με πολύ μεγάλο εύρος θεματικών και ειδών μουσικής που μου αρέσουν, από τον Θεοδωράκη ως τη σύγχρονη ελληνική και ξένη ραπ σκηνή.
–Η ποιητική σου συλλογή «Επί των ποταμών Βαβυλώνος» είναι εμπνευσμένη από τον αρχαίο εβραϊκό θρήνο των Ψαλμών της Παλαιάς Διαθήκης. Ποιο ήταν το ερέθισμα; Τον συνταρακτικό αυτό θρήνο τον έμαθα σχετικά αργά στη ζωή μου, συγκεκριμένα κοντά στο τελευταίο Πάσχα που πέρασα με τη μάνα μου πριν πεθάνει, και με έναν αστείο τρόπο, καθώς ήταν μέσω ενός τραγουδιού της Disco εποχής – από τους Boney M, που ήταν εμπνευσμένο από αυτόν τον Ψαλμό του Δαυίδ. Για κάποιο λόγο με επηρέασε πάρα πολύ. Στην αναζήτηση που έκανα μετέπειτα για τις θεολογικές ερμηνείες του θρήνου, είδα ότι στην ορθόδοξη πίστη ψάλλεται πριν το ξεκίνημα των νηστειών του Πάσχα και συμβολίζει την αποξένωση του ανθρώπου από τον παράδεισο, τον Θεό ή τον πνευματικό κόσμο γενικά. Είδα επίσης ότι είχε μια τεράστια επιρροή διαχρονικά αυτός ο στίχος στην παγκόσμια λογοτεχνία, αλλά και ότι πολλοί πρόσφυγες της εισβολής του 1974 ταυτίστηκαν με αυτόν. Αυτά όλα έγιναν μετά τον θάνατο της μάνας μου, και καθώς τα 50 χρόνια από την εισβολή να πλησίαζαν απειλητικά, παράλληλα με το προσωπικό μου βίωμα γενικής αποξένωσης, προέκυψε η ανάγκη να σταθώ κάπου, μεταφορικά, και να κλάψω επιτέλους.
–Εκτός από τον πόλεμο στη Γάζα και την Ουκρανία ή την κατοχή στην Κύπρο, πραγματεύεσαι και τη δολοφονία μιας γυναίκας στην Αθήνα. Η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να αλλάξει την κοσμοθεωρία των ανθρώπων; Θα ήθελα να ελπίζω πως ναι. Μερικές φορές η μεταφορά σκέψεων και συναισθημάτων, με τον «μαγικό» τρόπο της λογοτεχνίας, μπορεί να δουλέψει καλύτερα από μια πολιτική τοποθέτηση βασισμένη αποκλειστικά στη στεγνή λογική και στην επιχειρηματολογία.
–Ποια η άποψη σου για τη νέα λογοτεχνική γενιά; Η νέα λογοτεχνική γενιά στην Κύπρο είναι εξαιρετική, μαχητική, έχει πολλά να προσφέρει στη λογοτεχνία και στον τόπο γενικότερα. Θα αποφύγω να αναφέρω συγκεκριμένες λογοτέχνιδες και λογοτέχνες για να μην αδικήσω κάποιους λόγω περιορισμένου χώρου και χρόνου. Φαίνεται όμως ότι υπάρχει πάρα πολύ ταλέντο, καθώς και μια φρέσκα διάθεση να σκύψουμε όλοι, τόσο πάνω στα προσωπικά και διαπροσωπικά μας τραύματα, αλλά και στα μεγάλα τραύματα του τόπου, με έμμεσο ή άμεσο τρόπο, αλλά προπαντός με ειλικρίνεια και διάθεση για πραγματική ίαση, εάν μπορεί αυτή να επέλθει. Δεν ήρθαμε από το πουθενά, όμως, πατάμε γερά πάνω στις βάσεις των παλαιότερων λογοτεχνικών γενιών του τόπου οι οποίες, με τη δική τους ειλικρίνεια και τις δικές τους δυσκολίες, συνεχίζουν την παραγωγή αξιόλογης λογοτεχνίας στο νησί. Πιστεύω στην κυπριακή λογοτεχνία.
Ελεύθερα 30.11.2025