Αναγκαία η θεσμική και νομική  κατοχύρωση της ψυχοθεραπείας στην Κύπρο

«Είναι θεμελιώδης ανάγκη η θεσμική ρύθμιση και η νομική κατοχύρωση της ψυχοθεραπείας και του επαγγέλματος του ψυχοθεραπευτή από το κράτος και το υπουργείο Υγείας της Κυπριακής Δημοκρατίας, επειδή υγεία χωρίς ψυχική υγεία δεν υπάρχει και επειδή η ψυχοθεραπεία δεν είναι πολυτέλεια, είναι αναγκαία υπηρεσία υγείας», τόνισε στον «Φ» η πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών (ΠΣΨΘ) προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια-επόπτρια και κοινωνιολόγος Φωτεινή Δημητρίου-Ipsmiller.
«Τα μέλη του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών δηλώνουμε έτοιμα να εργαστούμε και να συνεργαστούμε με το υπουργείο Υγείας και με όλους τους αρμόδιους φορείς, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου νομικού πλαισίου για τη ψυχοθεραπεία, προς όφελος του κοινού και του δημόσιου συμφέροντος στη χώρα μας», δήλωσε η κυρία Δημητρίου-Ipsmiller σε συνέντευξή της στην εφημερίδα μας με αφορμή την επικείμενη γενική συνέλευση του Συνδέσμου που θα πραγματοποιηθεί στις 3 Φεβρουαρίου 2026 στο Πανεπιστήμιο Κύπρου στη Λευκωσία. «Το κράτος – υπογράμμισε – έχει ευθύνη απέναντι στους πολίτες, σε ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας, σε αυτούς που χρειάζονται και αναζητούν ψυχολογική υποστήριξη. Και είναι επιτέλους καιρός η Κύπρος να αρχίσει να συμβαδίζει και να συμμορφώνεται με τα ευρωπαϊκά επίπεδα και πρότυπα, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις και τις αυξανόμενες ανάγκες της ψυχικής υγείας των ανθρώπων της. Στην Κύπρο εκτιμάται με βάση τα διαθέσιμα δημογραφικά και επιδημιολογικά δεδομένα, ότι δεκάδες χιλιάδες πολίτες αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας και ένα σημαντικό ποσοστό αυτών, ενδέχεται να χρειάζονται ψυχοθεραπευτική υποστήριξη. Παράλληλα, η χώρα κατατάσσεται χαμηλά ως προς την επάρκεια ψυχοκοινωνικής φροντίδας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για ενίσχυση και θεσμική οργάνωση των σχετικών υπηρεσιών. Ήδη ο ΠΣΨΘ έχει παραδώσει στον υπουργό Υγείας τις θέσεις του συνοδευόμενες με τεκμηριωμένα στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση στην Κύπρο και την επείγουσα αναγκαία νομοθεσία. Δεν μπορεί να σχεδιάζεται Εθνική Στρατηγική που αφορά τη ψυχική υγεία, αλλά να παραμελείται ή και να παραβλέπεται η αναγνώριση και κατοχύρωση ενός επαγγέλματος, με ουσιώδη συμβολή στη γενική κοινωνική υγεία και ευημερία. Σήμερα στην Κύπρο δεν είναι πάντα ξεκάθαρο ποιος είναι πραγματικά εκπαιδευμένος ψυχοθεραπευτής και ποιος απλώς… δηλώνει ότι είναι. Αυτό προκύπτει από την έλλειψη ρυθμιστικού νομοθετικού πλαισίου, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση και σε αρκετές περιπτώσεις επικίνδυνη παραπληροφόρηση και ανεπαρκής προστασία του κοινού».
Μια συνεργατική διαδικασία διαλόγου και αναζήτησης
«Η ψυχοθεραπεία – μας είπε η πρόεδρος του ΠΣΨΦ – είναι μια συνεργατική διαδικασία διαλόγου και αναζήτησης με έναν ειδικό που έχει εκπαιδευτεί να βοηθά τον άνθρωπο να καταλάβει τι του συμβαίνει και να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του. Δεν είναι απλή «κουβέντα», ούτε συμβουλή από φίλο. Είναι θεραπεία που βασίζεται στη γνώση και στην εμπειρία ενός επαρκώς καταρτισμένου επαγγελματία και στη σταθερή επαγγελματική θεραπευτική σχέση».
-Γιατί επιμένετε στο θέμα της νομικής κατοχύρωσης;
-Για να ξέρει ο πολίτης ότι όταν πάει σε έναν ψυχοθεραπευτή, αυτός έχει σπουδάσει σοβαρά, έχει εκπαιδευτεί σωστά και ακολουθεί κανόνες. Χωρίς νόμο, ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιεί τον τίτλο, ακόμα κι αν δεν έχει την κατάλληλη κατάρτιση.
-Δηλαδή σήμερα δεν υπάρχει έλεγχος;
-Πολύ περιορισμένος. Υπάρχουν επαγγελματίες με υψηλή εκπαίδευση και ήθος, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει ενιαίο πλαίσιο για όλους. Αυτό αφήνει το κοινό εκτεθειμένο, ειδικά ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη ψυχική κατάσταση.
-Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
-Άνθρωποι που περνούν κρίσεις, πένθος, έντονο άγχος ή κατάθλιψη. Όταν κάποιος είναι ευάλωτος, μπορεί εύκολα να εμπιστευτεί λάθος άτομο. Και τότε, αντί να βοηθηθεί, μπορεί να βγει χειρότερα.
-Τι θα άλλαζε αν υπήρχε νομική ρύθμιση;
-Θα υπήρχαν ξεκάθαροι κανόνες. Ποιος μπορεί να λέγεται ψυχοθεραπευτής, τι εκπαίδευση χρειάζεται, ποιοι τον ελέγχουν και πού μπορεί να απευθυνθεί ο πολίτης αν κάτι πάει στραβά. Αυτό σημαίνει περισσότερη ασφάλεια για όλους.
-Δεν υπάρχει περίπτωση, η ψυχοθεραπεία να στοιχίζει πολύ περισσότερα οικονομικά αν οργανωθεί όπως ζητάτε;
-Όχι απαραίτητα. Αντίθετα, όταν η ψυχοθεραπεία οργανώνεται σωστά, μειώνει άλλα έξοδα, δηλαδή σημαίνει λιγότερα φάρμακα, λιγότερες νοσηλείες, λιγότερες απουσίες από τη δουλειά. Μακροπρόθεσμα, είναι πιο οικονομικό να φροντίζουμε τη ψυχική υγεία, παρά να την αγνοούμε. Πρέπει λοιπόν το κράτος και το υπουργείο Υγείας να πάρει την απόφαση και να προχωρήσει. Η ψυχική υγεία είναι δημόσιο θέμα, όχι ιδιωτική υπόθεση. Όπως υπάρχουν κανόνες για τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, έτσι πρέπει να υπάρχουν και για τους ψυχοθεραπευτές. Η ψυχοθεραπεία είναι πολύτιμη και αναγκαία, αλλά προ πάντων είναι δικαίωμα κάθε πολίτη, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, εθνικής προέλευσης ή σωματικής ή ψυχικής αναπηρίας. Θέλουμε μια κοινωνία όπου η ψυχική υγεία να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα, ανοιχτά, χωρίς φόβο και χωρίς στίγμα και όπου οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές και αξιόπιστες υπηρεσίες.
Οι στόχοι και η γενική συνέλευση του ΠΣΨΘ
-Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών;
-Ο βασικός μας στόχος είναι απλός: Προσπαθούμε να συμβάλουμε στην ευαισθητοποίηση στα θέματα ψυχικής υγείας και στη βελτίωση της ποιότητας ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών στην Κύπρο. Κύρια μέριμνα μας είναι να διασφαλίσουμε επίσης ότι όποιος ζητά στήριξη και βοήθεια, να τη λαμβάνει από σωστά εκπαιδευμένους επαγγελματίες. Παράλληλα όμως, θέλουμε η ψυχοθεραπεία να γίνει πιο προσιτή και πιο κατανοητή για όλη την κοινωνία.
-Τι σημαίνει στην πράξη «επαγγελματισμός» στη ψυχοθεραπεία;
-«Σημαίνει ξεκάθαρους κανόνες και πλαίσια, σωστή εκπαίδευση, συνεχή επιμόρφωση και σεβασμό σε δεοντολογικές αρχές. Ο Σύνδεσμος θέλει να διασφαλίσει ότι οι ψυχοθεραπευτές εργάζονται με υπευθυνότητα και ποιότητα, ώστε ο πολίτης να νιώθει ασφάλεια».
-Τι κάνετε για την εκπαίδευση των ψυχοθεραπευτών;
-Δίνουμε μεγάλη έμφαση στη συνεχή εκπαίδευση. Οργανώνουμε σεμινάρια, εργαστήρια και συνέδρια, ώστε οι ψυχοθεραπευτές να ενημερώνονται για νέες μεθόδους και έρευνες. Η μάθηση και η πρακτική επιμόρφωση δεν σταματά ποτέ σε αυτό το επάγγελμα . Τα μέλη μας δεσμεύονται σε Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Ανάπτυξη.
-Υπάρχει συνεργασία μεταξύ των ψυχοθεραπευτών;
-Βεβαίως. Η ανταλλαγή εμπειριών και η στήριξη μεταξύ συναδέλφων είναι πολύ σημαντική. Ο Σύνδεσμος δημιουργεί χώρους και ευκαιρίες για δικτύωση, ώστε οι επαγγελματίες να μην εργάζονται απομονωμένα.
-Πώς διασφαλίζεται η ποιότητα της ψυχοθεραπείας;
-Μέσα από συγκεκριμένα πρότυπα ποιότητας, υποχρεωτική εποπτεία και διαδικασίες αξιολόγησης. Θέλουμε η θεραπευτική διαδικασία να είναι αποτελεσματική και ασφαλής. Η ποιότητα δεν είναι κάτι θεωρητικό, αλλά αφορά την καθημερινή πράξη και το αποτέλεσμα για τον άνθρωπο που ζητά βοήθεια.
-Πόσο σημαντική είναι η ενημέρωση του κόσμου γύρω από τη ψυχική υγεία;
-Είναι καθοριστικής σημασίας. Έχοντας υπόψη πως η Κύπρος είναι μικρός χώρος, αναγνωρίζουμε πως πολλοί άνθρωποι φοβούνται ή ντρέπονται να ζητήσουν βοήθεια. Θέλουμε να μιλάμε ανοιχτά για τη ψυχική υγεία, να εξηγούμε τι είναι η ψυχοθεραπεία και να μειώσουμε το στίγμα που τη συνοδεύει. Εκτός αυτού είναι σημαντικό να υπάρχει και η ανάλογη εμπιστοσύνη απέναντι στο επάγγελμα και στους επαγγελματίες που το εξασκούν.
-Ο Σύνδεσμος έχει ρόλο και σε πολιτικό επίπεδο;
-Ναι. Εκπροσωπούμε τόσο τους επαγγελματίες όσο και τους πολίτες που λαμβάνουν ψυχοθεραπεία. Συμμετέχουμε στον διάλογο με το κράτος και τους αρμόδιους φορείς, ώστε η ψυχοθεραπεία να αναγνωριστεί ως αυτόνομο επάγγελμα με ρυθμιστικό νομικό πλαίσιο και να γίνει σημαντικός παράγοντας στην αντιμετώπιση ψυχικής υγείας.
-Ποιος είναι ο στόχος της φετινής γενικής συνέλευσης του Συνδέσμου;
-Στη φετινή Γενική Συνέλευση ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Ψυχοθεραπευτών δίνει ισχυρό σημάδι της ύπαρξης και του έργου του και έχει σχεδιαστεί ως ενημερωτική- διασυνδετική εκδήλωση. Προσκεκλημένοι μας είναι ο υπουργός υγείας , ο Γενικός Εισαγγελέας, στελέχη υπουργείων και επιτροπών ψυχικής υγείας και άλλοι πολιτικοί αξιωματούχοι. Μαζί μας θα είναι επίσης αξιωματούχοι και μέλη οργανισμών που αντιπροσωπεύουν το εύρος της κοινότητας και του πλαισίου ψυχικής υγείας και εκπρόσωποι Πανεπιστημίων και μέσων πληροφόρησης της Κύπρου.
Ψυχοθεραπεία σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά επίπεδα
Όπως μας είπε συμπερασματικά η πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών, «σε μια εποχή αυξανόμενων αναγκών ψυχικής υγείας, η επάρκεια και η ποιότητα των ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών πρέπει να είναι διασφαλισμένες. Με τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής να αυξάνονται διαρκώς, το άγχος, καθώς και οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές πιέσεις που τη συνοδεύουν, θέτουν συνεχείς προκλήσεις στη ψυχική μας ισορροπία. Η ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη οδηγεί ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στην αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας. Η στροφή αυτή αναδεικνύει σήμερα την επιτακτική ανάγκη για ένα οργανωμένο, αξιόπιστο και ρυθμισμένο πλαίσιο ψυχικής υγείας, που να διασφαλίζει την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, σε όλους τους τομείς. Αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της προσπάθειας, αποτελεί και η νομοθετική κατοχύρωση του επαγγέλματος του ψυχοθεραπευτή, καθώς πρόκειται για μία θεμελιώδη ανάγκη που θα διασφαλίσει την προστασία των πελατών, αλλά και των επαγγελματιών του κλάδου. Η νομική ρύθμιση του επαγγέλματος της ψυχοθεραπείας και η προστασία του επαγγελματικού τίτλου αποτελούν αναγκαία μέτρα τόσο για την κατοχύρωση των επαγγελματιών, όσο και για την προστασία του κοινού. Η ευθύνη για τη θεσμική αυτή ρύθμιση ανήκει πρωτίστως στο υπουργείο Υγείας και συνδέεται άμεσα με το δημόσιο συμφέρον. Η ψυχοθεραπεία, ως βασικός πυλώνας ενός σύγχρονου συστήματος υγείας, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην πρόληψη, τη φροντίδα και την κοινωνική συνοχή, μειώνοντας μακροπρόθεσμα το κόστος περίθαλψης και ενισχύοντας την ποιότητα ζωής των πολιτών. Σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, η θεσμική πρόνοια για τη ψυχοθεραπεία δεν μπορεί να παραμελείται. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Ψυχοθεραπευτών, ως ο εγκεκριμένος και διορισμένος Εθνικός Οργανισμός Ομπρέλα (National Umbrella Organisation) και Εθνικός Οργανισμός Διαπίστευσης (National Awarding Organisation) από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Ψυχοθεραπείας (EAP), έχει αναλάβει την ευθύνη να προωθεί την ανάπτυξη της ψυχοθεραπείας σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά επίπεδα. Διαβεβαιώνουμε τους επαγγελματίες του κλάδου και όλους τους αρμόδιους φορείς, ότι θα συνεχίσουμε την προσπάθεια που καταβάλλουμε. Η συνεργασία όμως με το υπουργείο Υγείας, αποτελεί το «κλειδί» για να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε την υιοθέτηση ενός σύγχρονου, ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού νομικού πλαισίου, που θα θέτει τη ψυχική υγεία και την προστασία των πολιτών σε προτεραιότητα. Έτσι μόνο θα διασφαλίσουμε πραγματικά ποιοτικές υπηρεσίες ψυχοθεραπείας και την ενίσχυση του ρόλου των επαγγελματιών ψυχοθεραπευτών. Συνεχίζουμε λοιπόν την προσπάθειά μας, υπεύθυνα και εποικοδομητικά, για τη θεσμική θωράκιση της ψυχοθεραπείας, που αποτελεί ζωτικής σημασίας για την προαγωγή της ψυχικής υγείας στην Κύπρο».
Ο Φρόιντ και το Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Ψυχοθερπείας
Η πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών διαμήνυσε ότι «η ψυχοθεραπεία αποτελεί μία θεραπευτική μέθοδο που στηρίζεται στη διαλεκτική επικοινωνία και συνεργασία ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τον θεραπευτή. Στόχος της – πρόσθεσε – είναι η προσφορά υποστήριξης και βοήθειας στον θεραπευόμενο, ώστε να μπορέσει να αναπτύξει την ικανότητα να αντιμετωπίζει τις ψυχοκοινωνικές και συναισθηματικές του ιδιαιτερότητες ή δυσκολίες, να ανακουφίζεται από δυσάρεστα ψυχολογικά συμπτώματα, να μπορέσει να αυξήσει την αυτογνωσία του, καθώς και να προσαρμοστεί και να διαχειριστεί με τον δικό του καλύτερο τρόπο, τις συνθήκες της ζωής του. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, με τη συμβολή του «πατέρα» της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ, η ψυχοθεραπεία αναδείχθηκε ως ένα ανεξάρτητο επάγγελμα, για να ακολουθήσει το 1990 η Διακήρυξη του Στρασβούργου, η οποία έθεσε τα θεμέλια για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Ψυχοθεραπείας (EAP) το 1991. Το μανιφέστο αυτό έχει υπογραφεί από 40 εθνικά συμβούλια και αποτελεί μέχρι σήμερα τον ακρογωνιαίο λίθο του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Ψυχοθεραπείας, ο οποίος αντιπροσωπεύει 128 επαγγελματικούς οργανισμούς ψυχοθεραπείας από 41 χώρες και συνολικά 120 χιλιάδες ψυχοθεραπευτές. Υπάρχουν διεθνή πρότυπα εκπαίδευσης για τους ψυχοθεραπευτές. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία είναι ανώτερου επιπέδου, ξεκινά μετά από ακαδημαϊκή εκπαίδευση και διαρκεί τουλάχιστον 4 χρόνια. Περιλαμβάνει θεωρητική κατάρτιση, προσωπική θεραπευτική εμπειρία και εκτενή πρακτική άσκηση υπό εποπτεία. Δεν πρόκειται για ένα σύντομο σεμινάριο, αλλά για σοβαρή και απαιτητική εκπαίδευση. Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Ψυχοθεραπείας (EAP) έχει θεσπίσει το Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Ψυχοθεραπείας (ECP), το οποίο λειτουργεί ως εγγύηση ποιότητας και επαγγελματικής επάρκειας. Η Κύπρος έχει αυτή τη στιγμή 48 κατόχους ECP από τους οποίους 37 είναι μέλη του Συνδέσμου μας».