Cyprus Times

Αποκάλυψη BBC: Bιομηχανία 2 δισ. δολαρίων πίσω από τον δότη με την καρκινογόνα μετάλλαξη

Published December 13, 2025, 11:06

Μια διεθνής έρευνα του BBC αποκαλύπτει σοβαρά ζητήματα σχετικά με τη ρύθμιση της βιομηχανίας δωρεάς σπέρματος, η οποία έχει φτάσει σε αξία 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η έρευνα επικεντρώνεται σε έναν Δανό δότη σπέρματος, του οποίου το σπέρμα χρησιμοποιήθηκε σε 14 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, και οδήγησε στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών. Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ορισμένα από αυτά τα παιδιά έχουν διαγνωστεί με καρκίνο λόγω μιας γενετικής μετάλλαξης που έφερε ο δότης. Στην Ελλάδα, 18 παιδιά σε 11 οικογένειες έχουν γεννηθεί με το σπέρμα του συγκεκριμένου δότη, ενώ ένα παιδί έχει ήδη νοσήσει από καρκίνο. Η υπόθεση αυτή αναδεικνύει την ανάγκη για αυστηρότερους ελέγχους και ρυθμίσεις στη βιομηχανία δωρεάς σπέρματος, ώστε να διασφαλίζεται η υγεία και η ευημερία των παιδιών που γεννιούνται μέσω αυτής της διαδικασίας. Επτά κλινικές στην Ελλάδα είχαν λάβει σπέρμα από τον εν λόγω δότη, χωρίς να γνωρίζουν την ύπαρξη της γενετικής μετάλλαξης. Η βιομηχανία δωρεάς σπέρματος έχει γνωρίσει ραγδαία ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, καθώς προσφέρει μια λύση σε γυναίκες με υπογονιμότητα, σε ομόφυλα ζευγάρια και σε γυναίκες που επιλέγουν τη μοναχική μητρότητα. Ωστόσο, η αυξημένη ζήτηση έχει οδηγήσει σε μια έλλειψη δωρητών, καθιστώντας το σπέρμα ένα «πολύτιμο αγαθό». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι τράπεζες και οι κλινικές να προσπαθούν να αξιοποιήσουν στο μέγιστο δυνατό το σπέρμα κάθε δότη, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο διάδοσης γενετικών παθήσεων. Η διαδικασία επιλογής δότη σπέρματος συχνά θυμίζει εφαρμογές γνωριμιών, καθώς οι υποψήφιοι γονείς επιλέγουν με βάση φωτογραφίες, φωνή, επάγγελμα και άλλα χαρακτηριστικά. Η Δανία κατέχει ηγετική θέση στην παγκόσμια αγορά δωρεάς σπέρματος, γεγονός που εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των ελέγχων και των ρυθμίσεων που εφαρμόζονται στη χώρα αυτή. Η υπόθεση αυτή αναμένεται να πυροδοτήσει μια ευρύτερη συζήτηση για τα ηθικά και νομικά ζητήματα που σχετίζονται με τη δωρεά σπέρματος και την τεχνητή αναπαραγωγή.

Πώς μπορούν λίγοι δωρητές να «γεννήσουν» εκατοντάδες παιδιά και η ανάγκη να μπουν όρια σε μια αγορά που λειτουργεί με κανόνες «εφαρμογής ραντεβού» και θυμίζει «Άγρια Δύση» – Έντεκα οικογένειες έχουν επηρεαστεί στην Ελλάδα, ένα παιδί νόσησε και έχασε τη ζωή του
Μια σειρά από πολύ σοβαρά ερωτήματα για τα όρια και τη ρύθμιση της διεθνούς βιομηχανίας δωρεάς σπέρματος εγείρουν οι αποκαλύψεις του BBC μέσα στην εβδομάδα σχετικά με άνδρα-δωρητή από τη Δανία, του οποίου το σπέρμα χρησιμοποιήθηκε σε 14 χώρες (και η Ελλάδα ανάμεσά τους) και οδήγησε στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών, ορισμένα εκ των οποίων νόσησαν από καρκίνο λόγω γενετικής μετάλλαξης.
- 18 παιδιά σε 11 οικογένειες έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα με το σπέρμα του Δανού δότη. Ένα εμφάνισε καρκίνο
- Επτά κλινικές στην Ελλάδα είχαν λάβει σπέρμα του Δανού δότη με το γονίδιο καρκίνου
- Σάλος με δωρητή σπέρματος που μετέδωσε γονίδιο καρκίνου σε 197 παιδιά σε χώρες της Ευρώπης και την Κύπρο
Η υπόθεση προσφέρει μια γενικευμένη εικόνα της πραγματικής κλίμακας της αγοράς δωρεάς σπέρματος, η οποία τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη. Η πρακτική επιτρέπει σε γυναίκες να αποκτήσουν παιδί σε περιπτώσεις υπογονιμότητας, σε ομόφυλα ζευγάρια ή σε γυναίκες που επιλέγουν τη μητρότητα χωρίς σύντροφο. Ωστόσο, η κάλυψη αυτής της ανάγκης έχει εξελιχθεί σε μια ιδιαίτερα κερδοφόρα δραστηριότητα, με την ευρωπαϊκή αγορά να αξιολογείται το 2023 στα 1,57 δισεκατομμύρια δολάρια και να εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 2 δισ. έως το 2033 (2,18 για την ακρίβεια).
Παρά τη μεγάλη ζήτηση, η προσφορά παραμένει περιορισμένη. Λιγότεροι από πέντε στους 100 άνδρες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον πληρούν τελικά τα αυστηρά κριτήρια. Απαιτείται επαρκής αριθμός σπερματοζωαρίων, καλή κινητικότητα και μορφολογία, αντοχή στη διαδικασία κατάψυξης, καθώς και πλήρης έλεγχος για λοιμώξεις και γενετικές παθήσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι δωρητές πρέπει επίσης να είναι ηλικίας 18 έως 45 ετών. Το αποτέλεσμα είναι μια μικρή δεξαμενή δωρητών, με τη χώρα να εισάγει περίπου το 50% του σπέρματος που χρησιμοποιείται.
Πώς μπορεί ένας δωρητής να αποκτήσει εκατοντάδες απογόνους
Η ίδια η βιολογία, ωστόσο, επιτρέπει σε έναν μόνο δωρητή να αποκτήσει δεκάδες ή και εκατοντάδες απογόνους. Κατά τη διάρκεια της δωρεάς, οι άνδρες επισκέπτονται τις κλινικές μία ή δύο φορές την εβδομάδα για μήνες, ενώ κάθε εκσπερμάτιση περιέχει δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Όπως σημειώνει στο BBC η διευθύντρια του οργανισμού Progress Educational Trust, Σάρα Νόρκρος, η έλλειψη δωρητών έχει καταστήσει το σπέρμα «πολύτιμο αγαθό», οδηγώντας τις τράπεζες και τις κλινικές στη μέγιστη δυνατή αξιοποίησή του.
Δεν είναι όμως όλα τα δείγματα εξίσου δημοφιλή. Οι υποψήφιοι γονείς επιλέγουν με βάση φωτογραφίες, φωνή, επάγγελμα, ύψος και άλλα χαρακτηριστικά, σε μια διαδικασία που ειδικοί παρομοιάζουν με εφαρμογές γνωριμιών. «Κάποιοι δωρητές είναι απλώς πιο ελκυστικοί από άλλους», εξηγεί ο καθηγητής γονιμότητας Άλαν Πέισι.
Η Δανία κυριαρχεί
Κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά διαδραματίζει η Δανία, έδρα ορισμένων από τις μεγαλύτερες τράπεζες σπέρματος διεθνώς. Η χώρα έχει αποκτήσει φήμη για το λεγόμενο «σπέρμα των Βίκινγκς», με τον ιδρυτή της Cryos International, Όλε Σου, να αποδίδει την επιτυχία τόσο στην κουλτούρα δωρεάς όσο και σε γενετικά χαρακτηριστικά. Όπως υποστηρίζει, τα ξανθά μαλλιά και τα γαλανά μάτια είναι υπολειπόμενα χαρακτηριστικά, γεγονός που καθιστά το δανέζικο σπέρμα ελκυστικό για γυναίκες από διαφορετικά γενετικά υπόβαθρα. Σύμφωνα με τον ίδιο, το 60% των αιτημάτων προέρχεται από ανύπαντρες, μορφωμένες γυναίκες στα 30 τους.
Η διασυνοριακή διακίνηση σπέρματος, ωστόσο, αποκαλύπτει σοβαρά κενά εποπτείας. Ο δωρητής που βρέθηκε στο επίκεντρο της πρόσφατης έρευνας παρείχε δείγματα σε 67 κλινικές σε 14 χώρες, με κάθε κράτος να εφαρμόζει διαφορετικά όρια ως προς τον αριθμό παιδιών ή οικογενειών ανά δωρητή. Το αποτέλεσμα είναι ένας άνδρας να μπορεί νόμιμα να αποκτήσει εκατοντάδες παιδιά χωρίς να το γνωρίζει.
Αίτημα για δημιουργία ευρωπαϊκού μητρώου σε μια αγορά που θυμίζει «Άγρια Δύση»
Μετά τις αποκαλύψεις, βελγικές αρχές ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δημιουργία ευρωπαϊκού μητρώου δωρητών σπέρματος, ενώ ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Βελγίου χαρακτήρισε τον κλάδο «Άγρια Δύση». Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας έχει προτείνει όριο 50 οικογενειών ανά δωρητή σε επίπεδο ΕΕ.
Οι ανησυχίες δεν περιορίζονται στην υγεία, αλλά αγγίζουν και ζητήματα ταυτότητας και ψυχολογικής επιβάρυνσης για παιδιά και δωρητές, ιδίως σε μια εποχή όπου τα τεστ DNA και τα κοινωνικά δίκτυα καθιστούν εύκολη την ανεύρεση βιολογικών συγγενών. Όπως τονίζει ο βιοηθικός Τζον Άπλμπι, πρόκειται για ένα «τεράστιο ηθικό ναρκοπέδιο», με την ανάγκη εξισορρόπησης της επιθυμίας για οικογένεια και της προστασίας όλων των εμπλεκομένων.
Το ερώτημα που παραμένει ανοιχτό είναι αν και πώς μπορεί να επιβληθεί ουσιαστικός έλεγχος σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, χωρίς να ωθούνται οι ενδιαφερόμενοι σε ανεπίσημες, ανεξέλεγκτες και αμφιλεγόμενες λύσεις.
Πηγή: Πρώτο Θέμα