Αυτοί που έχουν πάντα δίκιο

Η χθεσινή επίθεση στο σπίτι του Γιώργου Γαβριήλ στην Κοκκινοτριμιθιά είναι καταδικαστέα. Τελεία. Δεν χωράνε, ναι μεν αλλά.
Δύο κροτίδες χαμηλής ισχύος, μικρές υλικές ζημιές, καμία δικαιολογία, καμία ανοχή στη λογική της τρομοκράτησης ενός πολίτη. Ο ίδιος ο Γαβριήλ, δήλωσε πως άκουσε ήχο από μοτοσικλέτα και μετά τις εκρήξεις. Τρομοκρατήθηκε καθώς ήταν στο σπίτι με την οικογένεια του και προφανώς δεν γνώριζε το μέγεθος της απειλής.
Οι πρώτες εκτιμήσεις της Αστυνομίας κάνουν λόγο για εργοστασιακές χάρτινες κροτίδες με χαμηλής ισχύος εκρηκτική ύλη.
Μέχρι εδώ, δεν υπάρχει καμία δεύτερη ανάγνωση. Όποιος πετά εκρηκτικά σε σπίτι, ότι κι αν έχει μέσα στο κεφάλι του ως δήθεν άλλοθι, πρέπει να εντοπιστεί να συλληφθεί, να αντιμετωπίσει την δικαιοσύνη και να τιμωρηθεί. Ελευθερία έκφρασης χωρίς ασφάλεια είναι σύνθημα, όχι δικαίωμα. Αυτά νομίζω είναι στοιχειώδη και δεν χρειάζονται περαιτέρω επεξήγηση.
Και εδώ προκύπτει ένα άλλο θέμα, με αυτούς που έσπευσαν να μετατρέψουν το έγκλημα σε εργαλείο. Δεν έδειξαν να ενδιαφέρονται και πολύ για το αν βρεθεί ο δράστης ή οι δράστες, αλλά μερίμνησαν να κατασκευάσουν βολικούς ενόχους. Ξαφνικά, στο ίδιο κάδρο μπαίνουν όσοι άσκησαν κριτική στον Γαβριήλ. Όχι εκείνοι που πέταξαν τις κροτίδες, αλλά εκείνοι που είπαν δημοσίως ότι τα έργα του είναι προσβλητικά, προκλητικά, ακαλαίσθητα ή απλώς κακής έμπνευσης. Σαν να προστέθηκε στον ποινικό κώδικα, η διαφωνία ως ποινικό αδίκημα.
Για να σταθεί αυτό το αφήγημα, φουσκώνουν και τα γεγονότα. Μια επίθεση με κροτίδες παρουσιάζεται από ορισμένους ως «βομβιστική» και, ακόμη πιο βολικά, ως απόπειρα «φυσικής εξόντωσης». Εδώ δεν χρειάζεται να παριστάνεις τον πυροτεχνουργό για να καταλάβεις ότι είναι άλλο η κροτίδα και άλλο η βόμβα. Το ξεκαθαρίζουν άλλωστε οι πρώτες αστυνομικές εκτιμήσεις, αλλά και η ίδια η περιγραφή του περιστατικού.
Όταν όμως βαφτίζεις την κροτίδα, «βόμβα», κερδίζεις κάτι πολύ συγκεκριμένο. Κερδίζεις (ή νομίζεις πως κερδίζεις) ηθικό κεφάλαιο για να το εξαργυρώσεις πολιτικά και επικοινωνιακά. Και τότε ο «ένοχος» δεν είναι μόνο ο δράστης, είναι και όποιος δεν χειροκρότησε τον καλλιτέχνη.
Έτσι έχουμε και τους «δικαιωμένους» παντός καιρού. Οι άνθρωποι που ζητούν απεριόριστη ελευθερία έκφρασης για τον καλλιτέχνη, αλλά αν κάποιος διαφωνήσει τότε μετατρέπεται σε «ηθικό αυτουργό» και «υποκινητή» εγκληματικής ενέργειας. Δηλαδή η κριτική και η διαφωνία καθίσταται επαγωγικά εγκληματική ενέργεια.
Αυτοί που μοιράζουν με άνεση ταμπέλες τύπου, «σκοταδιστής», «φασίστας», «θρησκόληπτος», «ακραίος», σε όποιον θεώρησε προσβολή τις ζωγραφιές του Γαβριήλ, σε όποιον αηδίασε από την απεικόνιση των αφοδεύσεων, σε όποιον απλώς είπε ότι δεν βλέπει τέχνη, αναζητούν «ηθικούς αυτουργούς». Την ίδια ώρα καθίστανται «ανήθικοι αυτουργοί» και αυτόκλητοι εισαγγελείς, ποινικοποίησης της διαφωνίας. Αυτή δεν είναι υπεράσπιση της ελευθερίας άποψης. Είναι απόπειρα να επιβληθεί σιωπή, με το πιο ύπουλο μέσο, που είναι η απόδοση συλλογικής ενοχής.
Αν αποδεχθούμε αυτή τη λογική, αύριο ο καθένας θα πρέπει να σκέφτεται εκατό φορές πριν εκφράσει την γνώμη του για οποιοδήποτε θέμα. Όχι από ευγένεια, αλλά από φόβο μήπως τον βαφτίσουν «ηθικό αυτουργό» για την πράξη ενός εγκληματία. Και κάπως έτσι, η κοινωνία δεν θα προστατεύει τον διάλογο, αλλά θα τον στραγγαλίζει, για να αισθάνονται ασφαλείς αυτοί που έχουν πάντα δίκιο.
Το κεντρικό ερώτημα δεν είναι αν μας αρέσει ο Γαβριήλ. Είναι αν θα επιτρέψουμε στους «πάντα δικαιωμένους» να μοιράζουν πιστοποιητικά ηθικής, να φορτώνουν συλλογικές ενοχές και να ζητούν σιωπή για να αισθανθούν ασφαλείς. Η δημοκρατία αντέχει την κακή τέχνη, αντέχει και τη σκληρή κριτική. Δεν αντέχει τους μικρούς αυταρχισμούς που ντύνονται ευαισθησία.