Αυτοματοποιημένη οδήγηση και διεθνή πρότυπα

*Του Γιάννη Βασιάδη
Η ιδέα ενός αυτοκινήτου που οδηγεί μόνο του δεν αποτελεί πλέον σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Τα αυτοματοποιημένα οχήματα εξελίσσονται ραγδαία και υπόσχονται να μεταμορφώσουν τον τρόπο με τον οποίο μετακινούμαστε, προσφέροντας περισσότερη ασφάλεια, ευκολία και βιωσιμότητα. Η τεχνολογία αυτή βασίζεται σε μια σύνθετη αλληλεπίδραση αισθητήρων, αλγορίθμων και συστημάτων αντίληψης του περιβάλλοντος χώρου, επιτρέποντας στο όχημα να κινείται, να αναγνωρίζει κινδύνους και να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Παρά τη σημαντική πρόοδο, η πλήρης αυτονομία δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, και η πορεία προς αυτήν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη και εφαρμογή διεθνών προτύπων.
Τα αυτοματοποιημένα οχήματα στηρίζονται σε ένα σύνολο τεχνολογιών που ενσωματώνουν κάμερες, ραντάρ και λέιζερ σάρωσης ώστε να δημιουργούν λεπτομερή εικόνα του περιβάλλοντος χώρου. Παράλληλα, το σύστημα ελέγχου επεξεργάζεται τα δεδομένα αυτά σε πραγματικό χρόνο, προβλέπει την κίνηση άλλων χρηστών του δρόμου και αποφασίζει πότε πρέπει να επιταχύνει, να φρενάρει ή να αλλάξει πορεία. Η αξιοπιστία αυτών των λειτουργιών εξαρτάται από ασφαλή σχεδιασμό, σαφώς καθορισμένες διαδικασίες και δοκιμές που προσομοιώνουν όσο το δυνατόν περισσότερα πραγματικά σενάρια.
Γι' αυτόν τον σκοπό έχουν αναπτυχθεί συγκεκριμένα πρότυπα, με σημαντικότερο το διεθνές πρότυπο ISO/SAE PAS 22736 «Taxonomy and definitions for terms related to driving automation systems for on-road motor vehicles», το οποίο καθορίζει την επίσημη ορολογία και ταξινόμηση των συστημάτων αυτοματοποιημένης οδήγησης. Σύμφωνα με αυτό το πρότυπο, έχουν οριστεί έξι επίπεδα αυτοματοποίησης, από το επίπεδο μηδέν -όπου ο οδηγός ελέγχει πλήρως το όχημα- έως το επίπεδο πέντε, στο οποίο το όχημα λειτουργεί χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση σε όλες τις συνθήκες. Αυτή η κοινή γλώσσα είναι κρίσιμη, διότι επιτρέπει σε κατασκευαστές, ρυθμιστικές αρχές και ερευνητές να συνεργάζονται χρησιμοποιώντας τους ίδιους ορισμούς.
Παράλληλα, το διεθνές πρότυπο ISO 22737 «Intelligent transport systems - Low-speed automated driving (LSAD) systems for predefined routes» εισάγει απαιτήσεις για τα οχήματα χαμηλής ταχύτητας που κινούνται σε προκαθορισμένες διαδρομές, θέτοντας όρια ταχύτητας, κανόνες ανίχνευσης πεζών και ποδηλατών και λεπτομερείς περιγραφές του λειτουργικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο το όχημα μπορεί να κινηθεί με ασφάλεια. Αυτό το πρότυπο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για οχήματα που προορίζονται για αστικές περιοχές, εμπορικά κέντρα ή πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, όπου οι αλληλεπιδράσεις με πεζούς είναι συχνές.
Επιπλέον, το πρότυπο ISO 34503 «Road vehicles - Test scenarios for automated driving systems» περιγράφει αναλυτικά τα σενάρια δοκιμών που απαιτούνται για την αξιολόγηση της απόδοσης των συστημάτων αυτοματοποιημένης οδήγησης. Τα σενάρια αυτά περιλαμβάνουν ποικιλία συνθηκών: από ομαλή κυκλοφορία και χαμηλό φωτισμό έως ξαφνικές αλλαγές, όπως απρόσεκτους πεζούς, ακινητοποιημένα οχήματα ή δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Η ύπαρξη αυτών των δοκιμών διασφαλίζει ότι η τεχνολογία μπορεί να ανταποκριθεί όχι μόνο σε προβλέψιμες καταστάσεις, αλλά και σε πραγματικές προκλήσεις που συναντώνται καθημερινά στους δρόμους.
Παρά τα σημαντικά οφέλη που υπόσχονται τα αυτοματοποιημένα οχήματα -μείωση ατυχημάτων, λιγότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση, βελτιωμένη προσβασιμότητα για άτομα που δυσκολεύονται να οδηγήσουν- υπάρχουν ακόμη σημαντικά εμπόδια. Η κακοκαιρία επηρεάζει τους αισθητήρες, το κόστος παραμένει υψηλό, ενώ τα νομικά πλαίσια σχετικά με την ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος δεν είναι ακόμη ξεκάθαρα. Ο συνδυασμός όλων αυτών καθυστερεί τη μετάβαση σε πλήρη αυτονομία.
Σε αυτό το περιβάλλον αβεβαιότητας, τα διεθνή πρότυπα αποκτούν καθοριστική σημασία. Χωρίς ενιαίες προδιαγραφές, η ανάπτυξη τεχνολογιών αυτοματοποιημένης οδήγησης θα ήταν αποσπασματική, ασυνεπής και ενδεχομένως επικίνδυνη. Τα πρότυπα αυτά εξασφαλίζουν ότι τα οχήματα σχεδιάζονται, δοκιμάζονται και λειτουργούν με βάση κοινά αποδεκτές αρχές ασφαλείας και απόδοσης. Παράλληλα, ενισχύουν την εμπιστοσύνη του κοινού, προσφέροντας διαφάνεια και σαφήνεια σχετικά με το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ένα αυτοματοποιημένο όχημα.
Ο δρόμος προς την πλήρη αυτονομία δεν θα είναι εύκολος, όμως γίνεται ήδη σαφές ότι χωρίς τα κατάλληλα πρότυπα δεν μπορεί να υπάρξει υπεύθυνη και ασφαλής εξέλιξη. Τα διεθνή πρότυπα, όπως τα ISO 22737, ISO/SAE PAS 22736 και ISO 34503, αποτελούν το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίζεται το μέλλον της αυτοματοποιημένης οδήγησης. Είναι αυτά που διασφαλίζουν ότι η τεχνολογία δεν εξελίσσεται μόνο γρήγορα, αλλά και σωστά - με συνέπεια, ασφάλεια και αξιοπιστία. Και καθώς πλησιάζουμε όλο και περισσότερο στην εποχή των έξυπνων μετακινήσεων, η σημασία τους θα γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη.
Πηγή: Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης ISO
*Μηχανολόγου μηχανικού. Εργάζεται ως λειτουργός Τυποποίησης στον Κυπριακό Οργανισμό Τυποποίησης (CYS)