Δημόσια Υγεία: Προκλήσεις, μεταρρυθμίσεις και η ανάγκη για πολιτική βούληση

Του
Κωστή Πιτσιλλούδη
Στην εκδήλωση που διοργάνωσε το ΑΚΕΛ στο Ευρωκοινοβούλιο (03/12), με τίτλο «Δημόσια νοσηλευτήρια: προβλήματα, προοπτικές και μέλλον», υπήρξε μία ολιστική προσέγγιση των ζητημάτων που αντιμετωπίζει η Υγεία στην Κύπρο, με τη συμμετοχή αρκετών οργανώσεων, φορέων και επαγγελματιών από τον εν λόγω τομέα. Συγκεκριμένα, ο επικεφαλής του Γραφείου Υγείας της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, δρ Άθως Γεωργίου, τόνισε μεταξύ άλλων πως ο βασικός στόχος της αυτονόμησης, η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός των δημοσίων νοσηλευτηρίων, δεν έχει επιτευχθεί. Πρόσθεσε πως η έλλειψη πολιτικής βούλησης από την κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη να προχωρήσει αποφασιστικά στη στήριξη των δημοσίων νοσηλευτηρίων και η έλλειψη αποτελεσματικής ηγεσίας από τον ΟΚΥπΥ συνιστούν ευθεία απειλή για την επιβίωσή τους και για ολόκληρο το Σύστημα Υγείας.
Ανάμεσα στις πιο κρίσιμες προτάσεις που ανέδειξε ο δρ Γεωργίου για τη βελτίωση του τομέα της Υγείας, ξεχωρίζει η ανάγκη για μία ολοκληρωμένη πολιτική συνεχούς εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας, ώστε το ανθρώπινο δυναμικό να παραμένει επιστημονικά ενημερωμένο και ικανό να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις. Παράλληλα, υπογράμμισε την υιοθέτηση και εφαρμογή σύγχρονων, επιστημονικά τεκμηριωμένων μεθόδων θεραπείας, καθώς και την εισαγωγή κλινικών πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων γραμμών που θα συνοδεύονται από συστηματικό ποιοτικό έλεγχο σε όλα τα νοσηλευτικά ιδρύματα, με στόχο την προστασία τόσο των ασθενών, όσο και των εργαζομένων.
Ιδιαίτερη σημασία απέδωσε, επίσης, στην πλήρη μηχανογράφηση των νοσηλευτηρίων και στην εισαγωγή του συστήματος e-health, το οποίο έχει ήδη καθυστερήσει, καθώς και στη δημιουργία ενός οργανισμού που θα συλλέγει και θα αναλύει αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα για σκοπούς έρευνας και βελτίωσης της παρεχόμενης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ταυτόχρονα, τόνισε την ανάγκη αλλαγής της οργανωτικής δομής του Υπουργείου Υγείας, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις και να μπορεί να ασκεί ουσιαστικό επιτελικό και στρατηγικό ρόλο.
Ο δρ Γεωργίου υπογράμμισε την ανάγκη για δημιουργία Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, ο οποίος θα αναλάβει την αδειοδότηση και την παρακολούθηση ασφαλών, αποτελεσματικών και ποιοτικών φαρμάκων.
Σε ό,τι αφορά την πολιτική για τον καρκίνο, τόνισε ότι η πρόληψη πρέπει να ενισχυθεί με εθνικά προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για μαστό, παχύ έντερο, προστάτη και τράχηλο μήτρας. Παράλληλα, ανέφερε ότι χρειάζεται δημόσια χρηματοδότηση για απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες, καθώς και δημιουργία ολοκληρωμένων ογκολογικών κέντρων στα δημόσια νοσηλευτήρια.
Τέλος, επεσήμανε τη σημασία της στήριξης των ασθενών και των οικογενειών τους, μέσα από ψυχολογική και κοινωνική βοήθεια, οικονομική ενίσχυση και προγράμματα επανένταξης.
Στην εκδήλωση παρέστη και ο ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ και πρώην Υπουργός Υγείας, Μιχάλης Χατζηπαντέλα, ο οποίος κατά την τοποθέτησή του ανέφερε ότι δεν μπορεί να υπάρχει δημόσια υγεία χωρίς καλά οργανωμένα και στελεχωμένα δημόσια νοσηλευτήρια. Αναφερόμενος στην ψυχική υγεία, υπογράμμισε πως μπορεί να κριθεί ως επάναγκες η δημιουργία κατάλληλων υποδομών, φέρνοντας ως παράδειγμα την ανάπτυξη του νέου Κέντρου Ψυχικής Υγείας.
Από την πλευρά της, η πρόεδρος του ΚΥΣΟΑ, Θέμις Ανθοπούλου, τόνισε ότι η ανεξάρτητη διαβίωση, σύμφωνα με το Άρθρο 19 της Σύμβασης του ΟΗΕ και το Άρθρο 9 του Κυπριακού Συντάγματος, αποτελεί συνταγματική και συμβατική υποχρέωση του κράτους. Πρόσθεσε πως η ανεξάρτητη διαβίωση δεν περιορίζεται στην παροχή υπηρεσιών, αλλά αφορά την ισότιμη και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση σε κάθε τομέα της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με ψυχική αναπηρία. Επεσήμανε ότι η πραγματικότητα απέχει πολύ από αυτήν την αρχή. Δεν υπάρχουν κατάλληλες υποδομές για νοσηλεία παιδιών με αυτισμό, τα οποία υποχρεώνονται να νοσηλεύονται στο ψυχιατρείο της Αθαλάσσας, ενώ αναμένουν ώρες έξω από τα Τμήματα Πρώτων Βοηθειών, καθώς πολλοί γιατροί αρνούνται να τα εξετάσουν. Η πρόσβαση στην Υγεία, επτά χρόνια μετά την εφαρμογή του ΓεΣΥ, παραμένει μη προσβάσιμη για τους πιο ευάλωτους πολίτες. Όπως τόνισε, το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το σύστημα, αλλά την κουλτούρα και τις αντιλήψεις της κοινωνίας, δομημένες σε αρτιμελίστικα πρότυπα. Η ίδια, ως άτομο με αναπηρία, γνωρίζει τις δυσκολίες και υπογραμμίζει ότι η ανεξάρτητη διαβίωση αφορά πρόσβαση στην Υγεία, στην εκπαίδευση, στη νομοθεσία, στον πολιτισμό και στον αθλητισμό. Έφερε ως παράδειγμα, τα άτομα με οπτική αναπηρία που δεν έχουν πρόσβαση σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Τελικά, όπως ανέφερε, η έλλειψη κατάλληλων πολιτικών οφείλεται σε ανθρώπους που δεν διαθέτουν γνώση και ιδεογνωμοσύνη για τα ζητήματα αναπηρίας.
Ο πρόεδρος της Συντεχνίας Κυβερνητικών Ιατρών, Σωτήρης Κούμας, τόνισε πως τα δημόσια νοσηλευτήρια πρέπει να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του Συστήματος Υγείας. Παρ’ όλα αυτά, διερωτήθηκε εάν έχουν μείνει «σπόνδυλοι» ώστε να συγκροτούν τη ραχοκοκαλιά. Δεν μπορεί, συνέχισε, στην απουσία του υγειονομικού χάρτη, τα δημόσια νοσηλευτήρια να αναπτυχθούν. Τόνισε ότι η Πολιτεία πρέπει επιτέλους να προβεί σε μία στοχευμένη ανάλυση για τα δημόσια νοσηλευτήρια.
Ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιώργος Γεωργίου, τόνισε ότι τα δημόσια νοσηλευτήρια δοκιμάζονται σκληρά λόγω των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που μειώνουν τις επενδύσεις και προωθούν την ιδιωτικοποίηση της Υγείας. Η πίεση στις Πρώτες Βοήθειες, η υποστελέχωση, οι ελλείψεις σε προσωπικό, οι ανεπαρκείς υποδομές και η απουσία σύγχρονου εξοπλισμού αποδεικνύουν ότι η δημόσια υγεία δεν μπορεί να αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς ούτε στην τύχη της. Ο Γ. Γεωργίου υπογράμμισε ότι χρειάζεται πολιτική βούληση για στήριξη και ενίσχυση του συστήματος, ώστε να υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι τα κέρδη των μεγάλων εταιρειών. Όπως επεσήμανε, η υγεία δεν είναι προνόμιο, αλλά δικαίωμα και τα δημόσια νοσηλευτήρια είναι ο χώρος όπου αυτό το δικαίωμα παίρνει σάρκα και οστά.
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Εταιρείας Ψυχιάτρων, δρ Λάμπρος Σαμαρτζής, τόνισε πως τα ευρωπαϊκά συστήματα ψυχικής υγείας αντιμετωπίζουν τριπλή πρόκληση που υπονομεύει την ισότητα, τη συνοχή και τη δημοκρατία. Πρόσθεσε ότι απαιτούνται ολοκληρωμένα δίκτυα κοινοτικών υπηρεσιών, καθολική πρόσβαση για ευάλωτες ομάδες και ενίσχυση του δημοσίου τομέα ψυχικής υγείας. Τόνισε δε πως η ψυχική υγεία πρέπει να θεωρείται δημόσιο αγαθό και ανθρώπινο δικαίωμα, με συγκεκριμένη πολιτική δράση και προστασία των πιο αδύναμων.
Η ευρωπαϊκή διάσταση και η θέση της Κύπρου
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που δημοσίευσε η Κομισιόν για το 2023 (17/11), ο μέσος όρος των δαπανών των κρατών-μελών σε σχέση με το ΑΕΠ τους βρίσκεται στο 10%. Η Γερμανία κατέγραψε το υψηλότερο ποσοστό, καθώς οι δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης ισοδυναμούσαν με το 11,7% του ΑΕΠ. Οι άλλοι υψηλότεροι δείκτες ήταν στη Γαλλία (11,5%), την Αυστρία και τη Σουηδία (και οι δύο 11,2%). Αντίθετα, οι τρέχουσες δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αντιπροσώπευαν λιγότερο από το 7,0% του ΑΕΠ σε 4 χώρες της ΕΕ, στο Λουξεμβούργο, στη Ρουμανία (5,7%), στην Ουγγαρία (6,4%) και στην Ιρλανδία (6,6%).
Όσον αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία, οι αντίστοιχες δαπάνες ανήλθαν λίγο πιο πάνω από το 8%, σχεδόν 2 μονάδες κάτω δηλαδή από τον μέσο όρο της ΕΕ, καταλαμβάνοντας τη 16η θέση από τα 27 κράτη-μέλη.