Διαρροή Ουάσινγκτον-Κρεμλίνου: Πώς ο Γουίτκοφ μπορεί να φανεί χρήσιμος για την Ουκρανία

Του Marc Champion
Αν φαινόταν αρκετές φορές φέτος ότι ο Στιβ Γουίτκοφ, ο “Mr. Fix-it” του Αμερικανού προέδρου για σχεδόν τα πάντα, ήταν πολύ κοντά στο Κρεμλίνο, τώρα ξέρουμε το λόγο – χάρη σε μια αποκάλυψη του Bloomberg News. Είναι επειδή ήταν.
Κάθε έμπειρος μεσολαβητής πρέπει να φροντίζει ώστε και οι δύο πλευρές να αισθάνονται ότι τις υποστηρίζει. Ωστόσο, από την απομαγνητοφώνηση των τηλεφωνικών συνομιλιών που διέρρευσαν και δημοσίευσαν οι συνάδελφοί μου την Τρίτη, είναι σαφές ότι ο Γουίτκοφ δεν ενήργησε, σε καμία περίπτωση, ως μεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Αντίθετα, διαπραγματευόταν με τους Ρώσους ομολόγους του για να επιτύχει αυτό που ήθελαν και οι δύο πλευρές, σε βάρος της Ουκρανίας και της Ευρώπης.
Ο Γουίτκοφ -απίστευτο- καθοδήγησε το Κρεμλίνο για το πώς να υπονομεύσει μια επικείμενη επίσκεψη του Ουκρανού Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Λευκό Οίκο στις 17 Οκτωβρίου. Αυτή η επίσκεψη ήταν κρίσιμη, διότι εκείνη την εποχή φαινόταν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν επιτέλους έτοιμος να ασκήσει πίεση στη Ρωσία για να κάνει τις παραχωρήσεις που απαιτούνταν για την ειρήνη.
Το κόλπο, όπως είπε ο Γουίτκοφ στον σύμβουλο εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, Γιούρι Ουσάκοφ, ήταν να ζητήσει από το αφεντικό του [σσ. Τον Βλαντίμιρ Πούτιν] να καλέσει τον Τραμπ πριν από την επίσκεψη του Ζελένσκι, να τον κολακέψει για την φανταστική δουλειά που είχε κάνει για την επίτευξη εκεχειρίας στη Γάζα, να πει ότι οι απεσταλμένοι τους συζητούσαν μια παρόμοια συμφωνία 20 σημείων για την Ουκρανία και ότι η Ρωσία ήταν ανοιχτή στην ιδέα. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Πούτιν τηλεφώνησε και ο Τραμπ τσίμπησε το δόλωμα. Το momentum για αλλαγή πολιτικής εξαντλήθηκε.
Αν υπήρχε κάποια ένδειξη ότι ο Γουίτκοφ εφάρμοζε μια προαποφασισμένη στρατηγική της κυβέρνησης ή ότι συνεργαζόταν στενά με τους Ουκρανούς – αντί να βοηθά το Κρεμλίνο να διαμορφώσει την αμερικανική πολιτική – δεν θα είχα παρά σεβασμό για τις μακιαβελικές του προσπάθειες. Αντίθετα, φαίνεται σαφές ότι αυτές οι τηλεφωνικές επαφές σήμαιναν ακριβώς αυτό που φαινόταν: ότι ένας ευκολόπιστος ερασιτέχνης διπλωμάτης συνεργαζόταν με το Κρεμλίνο για να χειραγωγήσει τον Λευκό Οίκο σε βάρος της Ουκρανίας.
Η προσέγγιση του Γουίτκοφ έχει δημιουργήσει ένα επικίνδυνο χάος γύρω από τη διπλωματία για τον τερματισμό του πολέμου. Εξηγεί επίσης τη σύγχυση που επικρατεί στην Ουάσινγκτον από τη στιγμή που το σχέδιο 28 σημείων του διέρρευσε στον ιστότοπο Axios, ως προς το ποιος ακριβώς το συνέταξε. Ήταν οι ΗΠΑ; Ήταν η Ρωσία; Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, έχει πει και τα δύο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Μια άλλη διαρροή τηλεφωνικής συνομιλίας μεταξύ του Ουσάκοφ και ενός άλλου μέλους της ρωσικής διαπραγματευτικής ομάδας, του επικεφαλής του κρατικού επενδυτικού ταμείου Κιρίλ Ντμίτριεφ, επιβεβαιώνει τον τρόπο με τον οποίο το Κρεμλίνο είδε την πρόταση του Γουίτκοφ. Για αυτούς ήταν μια ευκαιρία, που τους δόθηκε ξαφνικά, να επαναδιατυπώσουν τους στόχους της Ρωσίας και να τους καταγράψουν σε ένα ανεπίσημο έγγραφο που οι Αμερικανοί θα υιοθετούσαν, όπως ήλπιζαν, ως δικό τους.
Δεν έχουμε τα πλήρη προσχέδια για να τα συγκρίνουμε, αλλά από τις αντιδράσεις του Κρεμλίνου φαίνεται σαφές ότι ο Ουσάκοφ και ο Ντμίτριεφ πέτυχαν αυτό που ήθελαν.
Και όμως, αυτό το φιάσκο δεν πρέπει να πάει χαμένο. Με τόση διαφάνεια γύρω από την προέλευση του σχεδίου, υπάρχει μια ευκαιρία για την αμερικανική κυβέρνηση να εμπλακεί σε κάποια πραγματική διαμεσολάβηση. Διότι, σε αντίθεση με τον Πούτιν, η Ουκρανία πραγματικά θέλει και χρειάζεται να τελειώσει η ρωσική εισβολή. Ο λαός και οι ηγέτες της θα ήταν πρόθυμοι να “καταπιούν” πολλά που δεν θα έπρεπε, προκειμένου να συμβεί αυτό.
Το ερώτημα τώρα είναι πώς να μετατραπεί το σχέδιο σε μια πραγματική συμφωνία, ικανή να φέρει την ειρήνη που προτείνει, αντί να υποθάλπει απλώς τους πολεμικούς στόχους της Ρωσίας. Αυτό πιθανώς δεν περιλαμβάνει ορισμένα από τα θέματα που αναφέρονται: την ένταξη στο ΝΑΤΟ και το ανώτατο όριο των 600.000 στρατιωτών για τις ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας.
Όπως θα πρέπει να είναι προφανές πλέον, οποιαδήποτε πρόταση που περιλαμβάνει την πιθανότητα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δεν πρόκειται να περάσει, επειδή η Ρωσία δεν θα την αποδεχτεί. Ούτως ή άλλως, η ρήτρα συλλογικής άμυνας της συμμαχίας δεν θα προσφέρει μεγάλη προστασία. Το ερώτημα αν οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι θα πολεμούσαν τη Ρωσία για να υπερασπιστούν την Ουκρανία έχει ήδη δοκιμαστεί. Δεν θα το κάνουν.
Δεύτερον, το όριο των 600.000 στρατιωτών που προβλέπει το σχέδιο για το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας δεν πρέπει να εμποδίσει την πορεία προς την ειρήνη, εφόσον είναι σαφές ότι ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει μόνο το ενεργό προσωπικό και όχι τους εφέδρους που θα κινητοποιηθούν σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης. Η Ουκρανία δεν θα μπορούσε ούτως ή άλλως να συντηρήσει έναν μόνιμο στρατό τέτοιου μεγέθους σε καιρό ειρήνης. Το σημαντικό είναι να είναι έτοιμη να επιστρατεύσει δυνάμεις.
Το κρίσιμο ζήτημα των εδαφών είναι επίσης ένα σημείο διαφωνίας για τη Ρωσία: είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ο Πούτιν θα σταματήσει τον πόλεμο, όσο συνεχίζει να προχωρά στο πεδίο της μάχης και όσο δεν έχει καταλάβει ολόκληρες τις επαρχίες του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ. Ωστόσο, οποιαδήποτε αποχώρηση της Ουκρανίας από τις οχυρωμένες άμυνές της στο Ντονμπάς μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο λεπτομερών διατάξεων για την προστασία αυτής της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης και ολόκληρης της γραμμής του μετώπου έναντι περαιτέρω ρωσικής επίθεσης. Αυτό απαιτεί την απομάκρυνση των βαρέων όπλων και την εισαγωγή σημαντικής διεθνούς δύναμης κατά μήκος της λεγόμενης γραμμής επαφής, μεταξύ άλλων μέτρων που απουσιάζουν εμφανώς από το σχέδιο του Γουίτκοφ.
Δεν μπορεί επίσης να υπάρχει απαίτηση για “αναγνώριση” από την Ουκρανία ή τη διεθνή κοινότητα των εδαφών που κατέχει η Ρωσία, ούτε επιβολή πρόωρων εκλογών. Πρέπει να διαπραγματευτούν μέτρα προστασίας για τους Ουκρανούς που ζουν σήμερα υπό κατοχή, καθώς και για εκείνους των οποίων τα παιδιά έχουν απαχθεί. Και η Ρωσία δεν μπορεί να λάβει πίσω τα περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια δολάρια σε παγωμένα κεφάλαια της κεντρικής τράπεζας που κρατούν οι σύμμαχοι της Ουκρανίας από την αρχή του πολέμου, μέχρι να εκδοθεί απόφαση για αποζημιώσεις, πόσο μάλλον να μοιραστεί τα κέρδη με τις ΗΠΑ.
Η πραγματική αποκάλυψη από τις συνομιλίες του Γουίτκοφ με το Κρεμλίνο είναι ότι δεν γνωρίζει ούτε ενδιαφέρεται για το τι θα χρειαζόταν για να διασφαλίσει ότι ο πόλεμος θα τελειώσει για τα καλά και η Ουκρανία θα αναδυθεί – όπως δηλώνει η πρώτη ρήτρα του σχεδίου που έφτιαξε με τους φίλους του στο Κρεμλίνο – ως κυρίαρχο έθνος. Εάν ο Τραμπ μπορεί να αναθέσει σε άλλους, που το κατανοούν, να προχωρήσουν τις συνομιλίες, μπορεί να καταλήξουν στην ειρηνευτική συμφωνία που ο πρόεδρος των ΗΠΑ λέει ότι θέλει.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου