Διατήρηση και βιώσιμη χρήση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε περιοχές πέραν της εθνικής δικαιοδοσίας

Αρχικά, να αναφέρουμε ότι η Ανοιχτή Θάλασσα ορίζεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) ως όλα τα μέρη της θάλασσας που δεν περιλαμβάνονται στα χωρικά ύδατα, στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) ή στα εσωτερικά ύδατα ενός κράτους. Η Συνθήκη για την Ανοιχτή Θάλασσα, γνωστή και ως συμφωνία BBNJ (Συμφωνία για τη Βιοποικιλότητα των Περιοχών Πέραν της Εθνικής Δικαιοδοσίας), είναι μια διεθνής συνθήκη που έχει ως στόχο τη διατήρηση και βιώσιμη χρήση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε περιοχές πέραν της εθνικής δικαιοδοσίας, δηλαδή στα διεθνή ύδατα και τον βυθό.
Εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2023 και θέτει ένα νομικό πλαίσιο για τη διαχείριση αυτών των περιοχών, οι οποίες καλύπτουν το 64% των ωκεανών αλλά προστατεύονταν ελάχιστα έως τώρα. Η ΕΕ επικύρωσε τη Συμφωνία BBNJ στις 28 Μαΐου 2025. Η προτεινόμενη Οδηγία αποσκοπεί να ενσωματώσει στο δίκαιο της ΕΕ τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Συμφωνία BBNJ στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος. Η Ολομέλεια του ΕΚ καλείται να ψηφίσει τη νέα Οδηγία, που θα εφαρμόσει τη Συνθήκη για την Ανοιχτή Θάλασσα. Η Οδηγία ενσωματώνει τις σχετικές υποχρεώσεις που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της ΕΕ, εντάσσοντας τη συνθήκη στο δίκαιο της Ένωσης και εξασφαλίζοντας τη συνοχή της με αυτό.
Οι βασικοί τομείς που καλύπτει αφορούν τις διατάξεις της Συνθήκης σχετικά με θαλάσσιους γενετικούς πόρους, εργαλεία διαχείρισης βάσει περιοχής (όπως οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές), εκτιμήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και ενίσχυση ικανοτήτων και μεταφορά τεχνολογίας. Ο εισηγητής της οδηγίας, με την πλειοψηφία των σκιωδών εισηγητών, συμφώνησαν σε μια προσέγγιση που στοχεύει σε πιστή και αυστηρή μεταφορά χωρίς την προσθήκη νέων υποχρεώσεων. Η έκθεση της ENVI το επιτυγχάνει, προσθέτοντας ορισμένα παραλειφθέντα στοιχεία, αποσαφηνίζοντας το κείμενο και τροποποιώντας ελαφρώς την πρόταση της Κομισιόν σχετικά με το συντονισμό μεταξύ των κρατών-μελών για την υποβολή προτάσεων δημιουργίας εργαλείων διαχείρισης βάσει περιοχής, όπου η Επιτροπή είχε αρχικά υπερβολικά συγκεντρωτικό ρόλο. Μεγάλο μέρος των προτάσεων που κατέθεσε η ομάδα μας έχει ενσωματωθεί στο κείμενο, καλύπτοντας θέματα που δεν είχαν μεταφερθεί πλήρως από τη Συμφωνία στην Οδηγία.
Η πρόταση της Κομισιόν περιείχε ασάφειες, τις οποίες οι συμβιβαστικές τροπολογίες διορθώνουν, προσθέτοντας νομική σαφήνεια, για παράδειγμα με την προσθήκη της φράσης «δημόσιες και ιδιωτικές, καθώς και από φυσικά πρόσωπα» στον ορισμό των δραστηριοτήτων που τελούνται υπό τη δικαιοδοσία ή τον έλεγχο των κρατών. Το Άρθρο 16 υπήρξε από τα πιο αμφιλεγόμενα, ιδίως στο Συμβούλιο, όπου υπήρξε απροθυμία να παραχωρηθεί τόσο ισχυρός συντονιστικός ρόλος στην Κομισιόν για τις κοινές προτάσεις ΕΕ + κρατών μελών. Ο συμβιβασμός διαφοροποιεί τις διαδικασίες μεταξύ κανονικών προτάσεων για εργαλεία διαχείρισης βάσει περιοχής και επείγοντων μέτρων, επιδιώκοντας συντονισμό χωρίς να θίγει τα δικαιώματα των κρατών μελών ως αυτόνομων συμβαλλόμενων μερών. Η βασική προτεραιότητα της ομάδας μας ήταν η έγκριση της Οδηγίας, ώστε να υπάρξει άμεση και ομαλή εφαρμογή των διατάξεων της Συμφωνίας.