Διευθυντής ΟΕΔΑ Κόσιης για διαχείριση απορριμμάτων: «Πολλές οι προκλήσεις αλλά υπάρχουν λύσεις»

Μέσα στο ζοφερό σκηνικό της διαχείρισης των αποβλήτων στη χώρα μας, υπάρχει μία υποδομή που όχι μόνο φαίνεται να δουλεύει σωστά την τελευταία 15ία που λειτουργεί αλλά μας έβγαλε και δύο φορές από τη δύσκολη θέση. Η πρώτη ήταν το 2018, όταν έπρεπε να κλείσει ο σκουπιδότοπος του Κοτσιάτη, οπόταν μεταφέρθηκαν στις Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) στην Κόσιη και τα σύμμεικτα απορρίμματα της Λευκωσίας προς διαχείριση. Και η δεύτερη ήταν το 2023, όταν κάηκε η μοναδική μονάδα διαλογής ανακύκλωσης PMD στη Λευκωσία κι έπρεπε άρον άρον να βρεθεί ένας νέος χώρος διαλογής. Ο διευθυντής της ΟΕΔΑ Κόσιης, Χάρης Ελευθεριάδης, σε συνέντευξή του στον «Π», αναλύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η μονάδα στην Κόσιη αλλά και γενικότερα ο τομέας της διαχείρισης σκυβάλων στη χώρα μας.
Πόσες ποσότητες σκυβάλων καλείται σήμερα να διαχειριστεί η ΟΕΔΑ Κόσιης;
Οι εγκαταστάσεις μας παραλαμβάνουν ετησίως πέραν των 275.000 τόνων σύμμεικτων δημοτικών απορριμμάτων και επιπλέον περίπου 10.000 τόνους δημοτικά ογκώδη απόβλητα (έπιπλα, στρώματα κ.ά.) και 10.000 τόνους πράσινα δημοτικά απόβλητα από κήπους. Πρέπει να επισημανθεί ότι η ΟΕΔΑ Κόσιης ξεκίνησε τη λειτουργία της τον Απρίλιο του 2010 και σήμερα καλύπτει τις επαρχίες Λάρνακας, Αμμοχώστου και Λευκωσίας. Παραλαμβάνει πέραν του 55% των σύμμεικτων απορριμμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Από τους 270.000 τόνους, πέραν των 190.000 τόνων ετησίως υφίστανται επεξεργασία στις εγκαταστάσεις, ενώ η υπόλοιπη ποσότητα διατίθεται απευθείας στον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) των εγκαταστάσεων. Με την επεξεργασία των 190.000 τόνων οι γραμμές επεξεργασίας της ΟΕΔΑ φθάνουν στο μέγιστο της δυναμικότητάς τους λειτουργώντας σε τρεις βάρδιες ημερησίως, πλην Κυριακών και αργιών.
Η διαλογή και επεξεργασία γίνονται στο χέρι;
Όχι, η επεξεργασία των σύμμεικτων απορριμμάτων πραγματοποιείται με μία σειρά μηχανικών διαχωρισμών σε κόσκινα, μαγνήτες, αλουμινοδιαχωριστές, βαλλιστικούς διαχωριστές, οπτικούς διαχωριστές κ.ά., ανακτώντας διάφορες κατηγορίες ανακυκλώσιμων υλικών, δηλαδή πλαστικές συσκευασίες, ανάμικτο χαρτί, μέταλλα, γυαλί και tetrapack, ενώ το οργανικό μέρος των απορριμμάτων υφίσταται ταχεία αερόβια βιοαποδόμηση στη Μονάδα Κομποστοποίησης της ΟΕΔΑ, προς παραγωγή CLO (Compost Like Output). Συνολικά, ανακυκλώσιμα και CLO αποτελούν ποσοστό 50% των εισερχομένων, ενώ το υπόλοιπο οδηγείται ως επεξεργασμένο υπόλειμμα στο ΧΥΤΑ. Τα ανακυκλώσιμα εξάγονται σε εγκαταστάσεις ανακυκλωτών του εξωτερικού, ενώ το CLO χρησιμοποιείται μαζί με χώμα για την ημερήσια εδαφοκάλυψη του ΧΥΤΑ.
Ένας καθημερινός αγώνας
Ποια προβλήματα καλείστε να διαχειριστείτε σήμερα στη Μονάδα;
Όπως προανέφερα, η εγκατάσταση λειτουργεί από το 2010. Ο ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός και τα οχήματα έχουν ήδη κλείσει 15 έτη λειτουργίας. Επομένως είναι κεφαλαιώδους σημασίας η συντήρησή τους να διατηρείται σε υψηλό τεχνικό επίπεδο, να εξασφαλίζεται η άμεση διαθεσιμότητα ανταλλακτικών, να τηρούνται όλοι οι περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας και να επιτυγχάνεται το μέγιστο της απόδοσης από την επεξεργασία των υλικών. Είναι μία καθημερινή πρόκληση που αντιμετωπίζεται με επιτυχία χάρη στο υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και αφοσίωσης του προσωπικού, την τεχνογνωσία και εμπειρία που έχει αποκτηθεί από την πολυετή λειτουργία των εγκαταστάσεων αλλά και τις αυστηρές προδιαγραφές λειτουργίας που έχουμε θέσει ως λειτουργοί των εγκαταστάσεων.
Το συμβόλαιό σας με την ΚΔ έληξε από το 2020 κι έκτοτε εργάζεστε με παρατάσεις. Πώς λειτουργεί μία εταιρεία σε καθεστώς αβεβαιότητας;
Για την κοινοπραξία μας η λειτουργία των εγκαταστάσεων παραμένει στα ίδια υψηλά επίπεδα, ανεξαρτήτως συμβατικού χρονικού περιθωρίου. Ασφαλώς μεγαλύτερος συμβατικός ορίζοντας θα μας βοηθούσε να προβούμε και σε κάποιες βελτιωτικές επεμβάσεις ή προμήθειες, όπως ενδεχομένως την κατασκευή κάποιων μικρών αλλά σημαντικών έργων που απαιτούνται, όπως η προμήθεια νέου κινητού εξοπλισμού.
Νέες γραμμές επεξεργασίας
Το 2018 η ΚΔ αποφάσισε να μεταφέρει στην ΟΕΔΑ Κόσιης και τα σκουπίδια της επαρχίας Λευκωσίας για διαχείριση, χωρίς ωστόσο να προηγηθεί η απαραίτητη αναβάθμιση των εγκαταστάσεων. Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζετε;
Το γεγονός ότι η κοινοπραξία μας σχεδίασε και κατασκεύασε το έργο και έκτοτε το λειτουργεί η ίδια αποτελεί ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης λειτουργίας του εξοπλισμού. Η άριστη γνώση της αγοράς ανταλλακτικών και η σταθερή διατήρηση στοκ ανταλλακτικών, η αυστηρή τήρηση του προγράμματος προβλεπτικής συντήρησης του εξοπλισμού με βάση τις τεχνικές προδιαγραφές των κατασκευαστών και βέβαια η τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί από το προσωπικό όλα αυτά τα χρόνια διασφαλίζουν τη λειτουργία χωρίς στάσεις και απώλειες σημαντικού χρόνου παραγωγής. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν απαιτείται η δρομολόγηση έργων αναβάθμισης και επέκτασης των εγκαταστάσεων, καθώς απαιτείται η ανανέωση μέρους του εξοπλισμού και η εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών λύσεων. Βέβαια το σημαντικότερο όλων είναι η διασφάλιση της επεξεργασίας του συνόλου των σύμμεικτων απορριμμάτων καθώς, όπως προανέφερα, 80.000 τόνοι σήμερα οδηγούνται απευθείας προς ταφή, ενώ αν επεκταθούν οι γραμμές επεξεργασίας θα γίνει εφικτό να επεξεργασθούμε και αυτές τις ποσότητες και τίποτα πλέον να μην διατίθεται στο ΧΥΤΑ ανεπεξέργαστο.
Προσωρινή λύση αλλά...
Πόσο πίσω μάς πήρε ως χώρα αυτή η απόφαση για μεταφορά των απορριμμάτων της Λευκωσίας στην Κόσιη σε σχέση με τη διαχείριση των σκυβάλων; Τι έπρεπε, κατά την άποψή σας, να είχε γίνει;
Η ΟΕΔΑ Κόσιης είχε σχεδιασθεί για να παραλαμβάνει και να επεξεργάζεται το σύνολο των απορριμμάτων των επαρχιών Λάρνακας και Αμμοχώστου. Επομένως έως το 2018 επεξεργαζόταν το σύνολο των απορριμμάτων των δύο αυτών επαρχιών. Ωστόσο, το 2018, προς αποφυγή επιβολής προστίμου από την ΕΕ για τη συνεχιζόμενη χρήση του σκυβαλότοπου στον Κοτσιάτη προς ταφή των απορριμμάτων της επαρχίας Λευκωσίας, αποφασίσθηκε η άμεση αποστολή των απορριμμάτων της επαρχίας Λευκωσίας στην ΟΕΔΑ Κόσιης. Ως γνωστόν, ο ΧΥΤΑ της Κόσιης διαθέτει όλες τις προδιαγραφές ενός σύγχρονου ΧΥΤΑ και ασφαλώς περιβαλλοντικά είναι σαφώς καλύτερη η ταφή μέρους των απορριμμάτων εκεί από τη συνέχεια της χρήσης του Κοτσιάτη, για το σύνολο μάλιστα των απορριμμάτων της επαρχίας αυτής. Επομένως η αποστολή των απορριμμάτων της επαρχίας Λευκωσίας στην ΟΕΔΑ Κόσιης αποτέλεσε, τότε, μία προσωρινή και περιβαλλοντικά καλύτερη λύση αλλά εν συνεχεία θα έπρεπε να δρομολογηθεί η επέκταση και αύξηση της δυναμικότητας της ΟΕΔΑ Κόσιης, ώστε να επεξεργάζεται το σύνολο των απορριμμάτων των τριών επαρχιών.
Για την υγειονομική ταφή του αυξημένου όγκου αποβλήτων που φτάνει στην ΟΕΔΑ Κόσιης και δεν υπάρχει η δυνατότητα να τύχουν επεξεργασίας, έχετε δημιουργήσει και δεύτερο κύτταρο. Πότε θα χρειαστεί ο σταθμός νέο κύτταρο;
Εκτιμούμε ότι σε δύο έτη περίπου θα χρειαστεί νέο κύτταρο. Για το θέμα αυτό είναι ενήμεροι οι αρμόδιοι κυβερνητικοί φορείς και θεωρώ ότι ήδη δρομολογούν την προκήρυξη διαγωνισμού για την κατασκευή του νέου κυττάρου.
Ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν, κατά την άποψή σας, ώστε να μπορεί η Κύπρος να διαχειριστεί με βιώσιμο τρόπο τα απόβλητα;
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να διαμορφωθούν εγκαταστάσεις που να δύνανται να επεξεργαστούν το σύνολο των παραγόμενων στερεών αποβλήτων. Ως εκ τούτου, η μονάδα της ΟΕΔΑ Κόσιης θα πρέπει: Πρώτο, να επεκταθεί, με τη δημιουργία 3ης γραμμής, λαμβάνοντας υπόψη ότι η μονάδα πρέπει να επανέλθει σε λειτουργία δύο βαρδιών ημερησίως, και, δεύτερο, να αντικατασταθεί ή και να αναβαθμιστεί ο υφιστάμενος εξοπλισμός της που ήδη αριθμεί 16 έτη λειτουργίας και μάλιστα, από τον Σεπτέμβρη 2018, στο όριο της παραγωγικής του δυναμικότητας λόγω λειτουργίας στη βάση τριών βαρδιών ημερησίως. Αντίστοιχα, θα πρέπει να αναβαθμιστεί η μονάδα Πεντακώμου, η οποία αντιμετωπίζει σημαντικά τεχνικά προβλήματα που οφείλονται στον αρχικό σχεδιασμό της, καθώς και να δημιουργηθούν πρόσθετες εγκαταστάσεις όπου θεωρείται σκόπιμο, συμπεριλαμβανομένων σταθμών μεταφόρτωσης απορριμμάτων για τη μείωση του μεταφορικού κόστους και της περιβαλλοντικής όχλησης.
Πόσο θα βοηθήσει την κατάσταση στις ΟΕΔΑ η διαχείριση των οργανικών με την ξεχωριστή συλλογή και επεξεργασία;
Η ξεχωριστή διαλογή καθαρών οργανικών υλικών θα βοηθήσει σημαντικά, καθώς η μείωση της ποσότητας των υπολειμμάτων τροφών και λοιπών οργανικών στα σύμμεικτα απορρίμματα θα οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση της καθαρότητας των ανακτημένων ανακυκλώσιμων υλικών, ώστε να προκύψουν καλύτερες τιμές πώλησής τους και τελικά να επωφεληθεί ο δημότης στο τέλος σκυβάλων που πληρώνει. Θεωρώ ότι αρχικά πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και χώρους εστίασης που παράγουν τις μεγαλύτερες ποσότητες οργανικών αποβλήτων και εν συνεχεία να αναπτυχθεί σε οικιακό επίπεδο, καθώς εκεί το δίκτυο και ο τρόπος συλλογής απαιτούν λεπτομερή μελέτη από κάθε δήμο χωριστά, αλλά και εκτεταμένη καμπάνια ενημέρωσης των δημοτών.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε την ευρωπαϊκή υποχρέωση μέχρι το 2035 να θάβεται μόνο το 10% των σκουπιδιών...
Η επίτευξη υπολείμματος επεξεργασίας προς ταφή έως 10% επί του συνόλου των απορριμμάτων είναι ένας πολύ απαιτητικός και δύσκολα επιτεύξιμος στόχος. Θα πρέπει επομένως να υλοποιηθούν δοκιμασμένες, διεθνώς, λύσεις, προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες απαιτήσεις της Κύπρου. Κατά την άποψή μου, η επίτευξη του στόχου αυτού χωρίς την παραγωγή δευτερογενούς καυσίμου είναι ανέφικτη. Η επέκταση των συστημάτων διαλογής στην πηγή και η ξεχωριστή συλλογή οργανικών αποβλήτων θα συνεισφέρουν στη μείωση των σύμμεικτων απορριμμάτων, ωστόσο, όπως μας έχει δείξει η εμπειρία από την πολυετή εφαρμογή τέτοιων συστημάτων σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, το υπολειπόμενο ποσό απορριμμάτων θα είναι πάντα μία σημαντική ποσότητα που θα χρήζει επεξεργασίας για να επιτευχθούν οι στόχοι. Για αυτό, λοιπόν, το μέρος των απορριμμάτων θα πρέπει να γίνει ανάκτηση υλικών προς ανακύκλωση, όπως γίνεται και σήμερα στην Κόσιη, ενώ το υπόλοιπο, μη αξιοποιήσιμο προς ανακύκλωση, μέρος (οργανικό κλάσμα και πλαστικά-χαρτιά κ.λπ. ρυπασμένα) να μετατραπεί κατόπιν κατάλληλης επεξεργασίας (αφαίρεση υγρασίας, απομάκρυνση αδρανών υλικών, τεμαχισμός) σε δευτερογενές καύσιμο. Το καύσιμο αυτό θα μπορεί να αξιοποιηθεί σε ενεργοβόρες βιομηχανίες όπως η τσιμεντοβιομηχανία, ενώ βέβαια υπάρχει πάντα και η επιλογή της θερμικής αξιοποίησης προς παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ανεξάρτητη μονάδα, μαζί, ενδεχομένως, με αντίστοιχο υλικό από την ΟΕΔΑ Πεντακώμου. Θέλω όμως να τονίσω ότι η θερμική αξιοποίηση είναι μία ακριβή λύση λόγω του υψηλού απαιτούμενου κόστους επένδυσης αλλά και λειτουργίας, το οποίο μοιραία θα μετακυλισθεί στους δημότες.