Δύο στα τρία πανεπιστήμια στην Ευρώπη απασχολούν το 90% του προσωπικού με συμβάσεις αορίστου χρόνου

Τα δύο τρίτα των ευρωπαϊκών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απασχολούν περισσότερο από το 90% των καθηγητών πανεπιστημίων με συμβάσεις αορίστου χρόνου, σύμφωνα με την έκθεση του Δικτύου ΕΥΡΥΔΙΚΗ, με τίτλο “Ακαδημαϊκό Προσωπικό στην Ευρώπη 2025”.
Σε ανακοίνωση της Εθνικής Μονάδας του Δικτύου ΕΥΡΥΔΙΚΗ αναφέρεται ότι η έκθεση, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, εξετάζει το εξελισσόμενο τοπίο απασχόλησης στην ανώτερη εκπαίδευση σε όλη την Ευρώπη.
Σε αυτή, παρουσιάζεται μια συγκριτική αξιολόγηση 38 εκπαιδευτικών συστημάτων, εξετάζοντας τις πρόσφατες εξελίξεις που επηρεάζουν το ακαδημαϊκό επάγγελμα, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στην πρόσληψη, τις συνθήκες εργασίας και την επαγγελματική ανάπτυξη. Η έκθεση επισημαίνει δράσεις για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και της σταδιοδρομίας του ακαδημαϊκού προσωπικού. Επιπλέον, αναδεικνύει τις βασικές πτυχές των ακαδημαϊκών σταδιοδρομιών, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών απασχόλησης, της επαγγελματικής εξέλιξης, του συμβατικού καθεστώτος, της αξιολόγησης της απόδοσης, της διεθνοποίησης και της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Μέσα από την έκθεση φαίνεται ότι συνολικά τα ευρωπαϊκά συστήματα ανώτερης εκπαίδευσης δίνουν μεγάλη αξία στην ποιότητα, την αποτελεσματικότητα και τη λογοδοσία, ενώ οι ρόλοι του ακαδημαϊκού προσωπικού στη διδασκαλία, την έρευνα και την κοινωνική προσφορά επεκτείνονται. Παρά την αυξημένη προσοχή σε ορισμένους τομείς, οι κύριες προκλήσεις που εντοπίστηκαν στη Σύσταση του Συμβουλίου του 2024 για ελκυστικές και βιώσιμες σταδιοδρομίες στην ανώτερη εκπαίδευση εξακολουθούν να υπάρχουν και περιλαμβάνουν την αναγνώριση των ποικίλων ρόλων του ακαδημαϊκού προσωπικού, την επίτευξη ισότητας εκτίμησης μεταξύ διδασκαλίας και έρευνας, την καταπολέμηση της επισφαλούς απασχόλησης, την προώθηση της ισότητας των φύλων και την υποστήριξη των αυξανόμενων αναγκών για συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη.
Στα κυριότερα ευρήματα της έκθεσης περιλαμβάνεται η ανάγκη για ευέλικτες και ασφαλείς ακαδημαϊκές σταδιοδρομίες. Σε όλη την Ευρώπη, η ανάγκη για σταθερές αλλά προσαρμόσιμες επαγγελματικές πορείες για το ακαδημαϊκό προσωπικό είναι εμφανής. Με βάση τα δεδομένα, 31 συστήματα έχουν μια συνεχή στρατηγική ανώτατου επιπέδου για την αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν στο ακαδημαϊκό προσωπικό και 24 συστήματα έχουν εφαρμόσει τουλάχιστον μία μεταρρύθμιση τα τελευταία 5 χρόνια για την αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν στο ακαδημαϊκό προσωπικό.
Επιπλέον, η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη εξισορρόπησης της αριστείας στη διδασκαλία και την έρευνα. Όπως αναφέρει, μια βασική τάση στη μελέτη είναι η έμφαση στην επίτευξη ισότητας μεταξύ των διδακτικών και ερευνητικών ρόλων. Η ανάλυση δείχνει ότι 9 στρατηγικές ανώτατου επιπέδου αναφέρουν την ισότητα στην εκτίμηση διδασκαλίας και έρευνας. Επιπλέον, 10 μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο συστήματος εισήγαγαν συστήματα αξιολόγησης και αξιολόγησης της απόδοσης.
Τονίζεται, επίσης, η ανάγκη γαι επαγγελματική ανάπτυξη και συνεχή μάθηση. Συνολικά, 11 μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο συστήματος έχουν εισαγάγει μέτρα για την υποστήριξη της συνεχιζόμενης επαγγελματικής ανάπτυξης. Αυτά στοχεύουν στον εξοπλισμό του ακαδημαϊκού προσωπικού με τις απαραίτητες δεξιότητες και ικανότητες για να ευδοκιμήσει σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο εκπαιδευτικό τοπίο.
Προτεραιότητα στην ακαδημαϊκή ελευθερία
Οι προσπάθειες για την ενίσχυση της ακαδημαϊκής ελευθερίας είναι εμφανείς σε διάφορα συστήματα, με 7 μεταρρυθμίσεις υψηλού επιπέδου που επικεντρώνονται στην ενίσχυση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και 8 εθνικές στρατηγικές που αναφέρουν την ακαδημαϊκή ελευθερία. Αυτό είναι θεμελιώδες για την προώθηση ενός δημιουργικού και καινοτόμου ακαδημαϊκού περιβάλλοντος. Χώρες όπως η Σουηδία και η Ελλάδα έχουν λάβει μέτρα για την προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, με τη Σουηδία να εισάγει μια διευκρίνιση στον Νόμο περί Ανώτατης Εκπαίδευσης και την Ελλάδα να ενισχύει την προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Σημειώνεται, ακόμα, η ανάγκη για συμπερίληψη και ποικιλομορφία στον ακαδημαϊκό χώρο. Οι εθνικές στρατηγικές ενσωματώνουν ολοένα και περισσότερο στόχους γύρω από την συμπερίληψη, την ποικιλομορφία και την ισότητα των φύλων. Σύμφωνα με τα ευρήματα, 21 εθνικές στρατηγικές αναφέρουν την συμπερίληψη, την ποικιλομορφία ή την ισότητα των φύλων. Στην πραγματικότητα, αυτές οι αρχές συχνά συνυφαίνονται με άλλες βασικές προτεραιότητες, όπως η πρόσληψη και η ευημερία του ακαδημαϊκού προσωπικού, με πολλά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να ενσωματώνουν στόχους ισότητας και να προωθούν τις ίσες ευκαιρίες ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την προώθηση ενός πιο ποικιλόμορφου και συμπεριληπτικού περιβάλλοντος τόσο για τους φοιτητές όσο και για το προσωπικό.
Έμφαση δίνεται, ακόμα, στη διεθνοποίηση και την κινητικότητα. Πολλές χώρες δίνουν προτεραιότητα στη διεθνή συνεργασία. Η μελέτη διαπίστωσε ότι 21 εθνικές στρατηγικές αναφέρουν ευκαιρίες κινητικότητας, διακρατική συνεργασία και διεθνοποίηση και 9 μεταρρυθμίσεις ανώτατου επιπέδου έχουν εισαγάγει μέτρα για την υποστήριξη της διεθνοποίησης και της κινητικότητας. Για παράδειγμα, η Κροατία και η Λετονία έχουν λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την προώθηση της διεθνοποίησης. Ενώ η Κροατία έχει εισαγάγει ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης για την υποστήριξη διεθνών συνεδρίων και ευκαιριών κινητικότητας, η Λετονία έχει ενσωματώσει τη διεθνοποίηση και την κινητικότητα στο νέο πλαίσιο ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας της.
Αντιμετώπιση των συνθηκών απασχόλησης
Παρά την πρόοδο, οι προκλήσεις στις συνθήκες απασχόλησης εξακολουθούν να υφίστανται και απαιτούν συνεχείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση των επισφαλών συμβάσεων και τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών για επαγγελματική εξέλιξη, ώστε να διατηρηθεί το ταλαντούχο ακαδημαϊκό προσωπικό. Όπως σημειώνεται, “τα δύο τρίτα των ευρωπαϊκών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απασχολούν περισσότερο από το 90% των καθηγητών πανεπιστημίων με συμβάσεις αορίστου χρόνου”. Επιπλέον, για το ένα τρίτο των ευρωπαϊκών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι συμβάσεις αορίστου χρόνου συνυπάρχουν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου.
Επιπλέον, 20 συστήματα έχουν εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με τις συμβάσεις εργασίας. Αυτό καθιστά τις συνθήκες απασχόλησης πιο ασφαλείς και ελκυστικές, όπως παρατηρείται σε χώρες όπως η Λετονία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία, όπου έχουν εισαχθεί νέα πλαίσια για την ενίσχυση των ακαδημαϊκών σταδιοδρομιών και τον περιορισμό της επισφαλούς απασχόλησης.
Οι «συμβάσεις εργασίας» είναι το ζήτημα που αντιμετωπίζεται συχνότερα στις μεταρρυθμίσεις ανώτατου επιπέδου, ακολουθούμενες από τις «αμοιβές», οι οποίες έχουν αντιμετωπιστεί από 16 μεταρρυθμίσεις. Άλλα σημαντικά ζητήματα περιλαμβάνουν την «πρόσληψη», την «αξιολόγηση / προαγωγή απόδοσης», την «ευελιξία των σταδιοδρομιών» και τη «συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη / αναβάθμιση δεξιοτήτων».