Ειρήνη «τύπου Πούτιν» με το πιστόλι στον κρόταφο

Του Πατριάρχη
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν παριστάνει τον άνθρωπο που θέλει την ειρήνη, αλλά η χθεσινή «προσφορά» του προς την Ουκρανία είναι απλή και ωμή. Να αποσύρει ο ουκρανικός στρατός τις δυνάμεις του από τις περιοχές του Ντονμπάς, της Χερσώνας και της Ζαπορίζια, να παραδώσει δηλαδή ουκρανικό έδαφος που η Ρωσία δεν μπόρεσε να κατακτήσει πλήρως στα πεδία των μαχών και να το αναγνωρίσει επίσημα ως ρωσικό. Μόνο τότε, λέει, θα συζητήσει ειρηνευτική συμφωνία!
Πρόκειται για την κλασική συνταγή του εισβολέα που ζητά να τον ανταμείψουν επειδή εισέβαλε. Μετά από τέσσερα χρόνια πολέμου, με μεταξύ 800.000 και 1,5 εκατομμυρίου συνολικών απωλειών σε νεκρούς και τραυματίες και στις δύο πλευρές σύμφωνα με διεθνείς εκτιμήσεις, ο Πούτιν δεν περιορίζεται στο «παίρνω ό,τι κατάφερα με τα όπλα». Απαιτεί και ότι απέτυχε να κερδίσει.
Και δεν σταματά εκεί. Απαιτεί λόγο για το μέγεθος του ουκρανικού στρατού, περιορισμούς στους εξοπλισμούς της Ουκρανίας, μόνιμο αποκλεισμό της από το ΝΑΤΟ, καθώς και πρακτικό δικαίωμα βέτο για το ποια χώρα θα ενταχθεί ή όχι στη Συμμαχία. Ζητά επίσης να καθορίσει ποιος και πώς θα πληρώσει για την ανοικοδόμηση, χωρίς η Μόσχα να αναλαμβάνει ουσιαστική ευθύνη για τις καταστροφές που η ίδια προκάλεσε. Δηλαδή ο εισβολέας να κρατήσει τα εδάφη, να ορίζει την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης και να φορτώσει τον λογαριασμό σε άλλους.
Το πιο προκλητικό όμως είναι ο όρος που θέτει για την ουκρανική ηγεσία. Ο Πούτιν δηλώνει πλέον ανοιχτά ότι δεν θεωρεί τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι «νόμιμο» Πρόεδρο, άρα δεν θέλει να υπογράψει συμφωνία μαζί του. Ζητά ουσιαστικά να υποδείξει ο ίδιος με ποιον Ουκρανό ηγέτη θα συνομιλήσει και θα υπογράψει. Αυτό δεν είναι νομικίστικη λεπτομέρεια αλλά ωμή παρέμβαση στο πολιτικό σύστημα μιας άλλης χώρας.
Η ρωσική προπαγάνδα πατά σε ένα τυπικό σημείο. Η θητεία του Ζελένσκι έληξε μέσα στην περίοδο του πολέμου και της γενικευμένης επιστράτευσης, ενώ στην Ουκρανία ισχύει στρατιωτικός νόμος. Σύμφωνα με την ουκρανική νομοθεσία, δεν διεξάγονται προεδρικές εκλογές όσο υπάρχει στρατιωτικός νόμος, ακριβώς για να διασφαλίζεται η συνέχεια της κρατικής λειτουργίας και της άμυνας. Δεν είναι κάποια αυθαιρεσία του Ζελένσκι, είναι πρόβλεψη του Συντάγματος και της κοινής λογικής.
Και εδώ εμφανίζεται η κυνικότητα της ρωσικής απαίτησης. Πώς ακριβώς θα ψηφίσουν οι Ουκρανοί σήμερα; Έχοντας σχεδόν 6,5 εκατομμύρια πρόσφυγες στο εξωτερικό και γύρω στα 3,7 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους, σκορπισμένους σε όλη την επικράτεια, πολλά χωριά και πόλεις υπό κατοχή, και με τη Ρωσία να συνεχίζει τους βομβαρδισμούς σε ενεργειακές υποδομές, πολυκατοικίες και άλλους πολιτικούς στόχους. Θυμίζει κάποιον που βάζει φωτιά στο σπίτι σου και μετά σε κατηγορεί ότι δεν μπορείς να κάνεις συνέλευση της πολυκατοικίας.
Το επιχείρημα περί «παράνομης» ουκρανικής ηγεσίας έχει απορριφθεί από συνταγματολόγους και διεθνείς οργανισμούς ως αβάσιμο. Στόχος του Κρεμλίνου είναι να πλήξει την εσωτερική συνοχή της Ουκρανίας, να τροφοδοτήσει την αμφιβολία στη Δύση και να κερδίσει στον πολιτικό πόλεμο ότι δεν μπορεί να πάρει στο μέτωπο. Αν γινόταν δεκτό, θα άνοιγε τον δρόμο για μια επικίνδυνη «νομιμοποίηση» της ιδέας ότι ο εισβολέας έχει δικαίωμα να αποφασίζει ποιος είναι ο αποδεκτός συνομιλητής στο θύμα του.
Το ότι ο ίδιος ο Πούτιν είναι 30 χρόνια Πρόεδρος, έχοντας εξοντώσει όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους, το προσπερνούν όσοι θεωρούν «λογικές» τις απαιτήσεις του.
Η εικόνα συμπληρώνεται από τις υπόλοιπες απαιτήσεις. Στην πράξη, αυτό που προτείνει η Μόσχα δεν είναι ειρήνη αλλά ένα είδος παγώματος του πολέμου με την κατοχή νομιμοποιημένη και με τη δυνατότητα να ξανανοίξει η σύγκρουση όποτε το κρίνει συμφέρον. Αν η Ουκρανία μειώσει τον στρατό της, δεσμευτεί ότι δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ και αποδεχθεί περιοχές της ως ρωσικές, η Ρωσία θα έχει κερδίσει στρατηγικά όσα δεν πέτυχε με τις πρώτες επιθέσεις της το 2022.
Για να καταλάβουμε πόσο παράλογο είναι, αρκεί να το φανταστούμε σε δικό μας πλαίσιο. Θα δεχόταν ποτέ οποιαδήποτε κυπριακή ηγεσία να της ζητήσουν να αποσυρθεί η Εθνική Φρουρά και να παραδοθεί στη Τουρκία η ελεύθερη Λευκωσία, ή η ελεύθερη Αμμόχωστος, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα επισήμως τη νομιμότητα της λεγόμενης «τουρκικής δημοκρατίας βόρειας Κύπρου»;. Επίσης να δεσμευτούμε ότι θα αποχωρήσουμε από την ΕΕ και η ΕΕ να δεσμευτεί ότι δεν θα μας δεχθεί ποτέ;
Αν αυτό περάσει στην Ουκρανία, αύριο θα παρουσιάζεται ως «λογικό προηγούμενο» για κάθε αυταρχικό καθεστώς που έχει εδαφικές βλέψεις.
Στην ουσία λοιπόν το ερώτημα, «ποιος δεν θέλει ειρήνη» απαντάται μόνο του. Η Ουκρανία μπορεί κάποια στιγμή να αναγκαστεί να δεχθεί μια κακή συμφωνία για να σωθούν ζωές, μέσα σε τεράστια πίεση, κούραση και διεθνή παζάρια, αλλά εκείνος που δεν θέλει πραγματική ειρήνη είναι αυτός που ζητά να κατοχυρωθεί ως επίτευγμα η εισβολή, να κριθεί το δίκαιο με βάση την ισχύ και να έχει και λόγο για το ποιος θα υπογράφει στο όνομα του θύματος.
Η πρόταση Πούτιν είναι απλώς μια κυνική ομολογία για το πως αντιμετωπίζει το Διεθνές Δίκαιο, το οποίο έχει μετατρέψει σε κουρελόχαρτο. Αν γίνει αποδεκτή, δεν θα τελειώσει ο πόλεμος, απλώς θα αλλάξει μορφή και κάθε κράτος που θεωρεί ότι έχει ισχύ έναντι των γειτόνων του θα εισβάλλει, θα σκοτώνει και θα θέτει υπό κατοχή όποια εδάφη επιθυμεί.