Επιχείρηση Stingray: Παγκόσμια συνεργασία τελωνείων ενάντια σε παράνομα πυρηνικά και ραδιενεργά υλικά

Η πρώτη στο είδος της παγκόσμια τελωνειακή επιχείρηση για την παρεμπόδιση της παράνομης διακίνησης πυρηνικών και άλλων ραδιενεργών υλικών ολοκληρώθηκε με σημαντικά αποτελέσματα, υπογραμμίζοντας τον κρίσιμο ρόλο των τελωνειακών αρχών στην παγκόσμια ασφάλεια.
Σύμφωνα με Δελτίο Τύπου του Τμήματος Τελωνείων, η επιχείρηση, με την κωδική ονομασία “Stingray”, πραγματοποιήθηκε υπό τον συντονισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Τελωνείων (ΠΟΤ) και συγκέντρωσε τη συμμετοχή 89 τελωνειακών διοικήσεων από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Κατά τη διάρκεια της τριών εβδομάδων δράσης, καταγράφηκαν 51 κατασχέσεις από 18 συμμετέχουσες χώρες, μεταξύ των οποίων και πέντε ανιχνεύσεις ραδιοσυχνότητας (R/N) σε αποστολές που δεν θεωρούνταν αρχικά ύποπτες για ραδιολογική μόλυνση. Το Τμήμα Τελωνείων Κύπρου αναφέρθηκε μεταξύ των πιο ενεργών συμμετοχών, αφού κατά τη διάρκεια της επιχείρησης σημείωσε έξι υποθέσεις.
Η Επιχείρηση Stingray αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη διεθνή προσπάθεια του ΠΟΤ που εστίασε αποκλειστικά στην αναχαίτιση υλικών εκτός κανονιστικού ελέγχου (MORC). Εντάσσεται στο πλαίσιο του έργου RANDA (Radiological and Nuclear Detection Awareness), το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία με την Εθνική Διοίκηση Πυρηνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (NNSA), με την υποστήριξη του ΔΟΑΕ, της INTERPOL και των περιφερειακών γραφείων πληροφοριών RILO.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κύπρος είχε φιλοξενήσει την εναρκτήρια ενημερωτική συνάντηση του έργου τον Σεπτέμβριο του 2024 στο εκπαιδευτικό κέντρο CYCLOPS, όπου τελωνειακοί λειτουργοί από 14 χώρες εκπαιδεύτηκαν σε θέματα εντοπισμού ραδιενεργών υλικών.
Μεταξύ των πιο χαρακτηριστικών περιστατικών της επιχείρησης ήταν η κατάσχεση ραδιενεργών ενδυμάτων από τα Τελωνεία Μάλτας. Σε κοντέινερ που βρισκόταν σε διαμετακόμιση προς την Αλγερία, εντοπίστηκαν ίχνη ακτινοβολίας γάμμα σε φορτίο 18 τόνων ρούχων. Εάν το φορτίο δεν είχε ελεγχθεί και κατασχεθεί, τα αγαθά αυτά θα μπορούσαν να είχαν διοχετευθεί στην αγορά, εκθέτοντας καταναλωτές σε σοβαρούς κινδύνους.
Σε άλλο περιστατικό, Τελωνεία Αγκόλας και Πορτογαλίας συνεργάστηκαν σε πραγματικό χρόνο για τον έλεγχο αποστολής Iridium-192, μιας εξαιρετικά ραδιενεργής ουσίας. Η διασταύρωση των δεδομένων αποκάλυψε ψευδή δήλωση, επιβεβαιώνοντας τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας και της άμεσης ανταλλαγής πληροφοριών.
Παρότι η επιχείρηση επικεντρώθηκε στα ραδιενεργά υλικά, οι έλεγχοι αποκάλυψαν επίσης σημαντικές ποσότητες άλλων παράνομων ειδών: 22 κατασχέσεις ναρκωτικών, 14 κατασχέσεις προϊόντων καπνού, 3 κατασχέσεις συναλλάγματος, 8 υποθέσεις πυρομαχικών και όπλων, καθώς και πλήθος παραποιημένων προϊόντων και ειδών άγριας ζωής. Οι ευρείες αυτές ανακαλύψεις καταδεικνύουν την πολλαπλότητα των απειλών και τη σημασία της ενισχυμένης ικανότητας στόχευσης και ελέγχου.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΠΟΤ, Ian Saunders, τόνισε ότι η επιχείρηση αποδεικνύει πως «η συνεργασία αποτελεί την ισχυρότερη γραμμή άμυνας» απέναντι στη σοβαρή απειλή της παράνομης διακίνησης πυρηνικών και ραδιενεργών υλικών. Όπως ανέφερε, τα Τελωνεία βρίσκονται σε μοναδική θέση να αποτρέπουν τέτοιες απειλές, προστατεύοντας την κοινωνία από δυνητικές καταστροφικές συνέπειες.
Μεταξύ των βασικών ευρημάτων του ΠΟΤ συγκαταλέγονται η ανάγκη για ενίσχυση της εκπαίδευσης των λειτουργών πρώτης γραμμής, η βελτίωση των δεικτών κινδύνου για υλικά R/N και η εμβάθυνση της διεθνούς συνεργασίας. Ήδη έχει προγραμματιστεί εκπαιδευτικό εργαστήριο στις 3–5 Δεκεμβρίου στη Λισαβόνα, στο οποίο θα συμμετάσχει και λειτουργός του Τμήματος Τελωνείων Κύπρου.