Ευρώπη: Ανάπτυξη Vs λαϊκισμός

Της συντακτικής ομάδας του Bloomberg
Αν οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέλουν να ξεπεράσουν το παγκόσμιο κύμα λαϊκισμού που απειλεί τις δημοκρατίες τους, πρέπει να αναζωογονήσουν μια οικονομία που εδώ και καιρό δεν καταφέρνει να προσφέρει ευημερία. Για να το πετύχουν αυτό, πρέπει πρώτα να σταματήσουν να δημιουργούν οι ίδιοι εμπόδια στους εαυτούς τους.
Οι Ευρωπαίοι κατατάσσουν σταθερά την οικονομία ως το νούμερο ένα μέλημά τους. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί. Από το 2020, το εισόδημα ενός μέσου ενήλικα δεν έχει συμβαδίσει με τον πληθωρισμό. Οι λογαριασμοί ενέργειας είναι περίπου 60% υψηλότεροι. Η συνολική αύξηση της παραγωγής ήταν κατά μέσο όρο μόλις 1,2%, αφήνοντας το βιοτικό επίπεδο – όπως μετράται από το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν – στο χαμηλότερο επίπεδο για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες σε σύγκριση με τις ΗΠΑ.
Υπάρχει ήδη ένας χρήσιμος οδικός χάρτης για να αναστρέψουν την κατάσταση, με τη μορφή συστάσεων που διατύπωσε πέρυσι ο Μαρίο Ντράγκι, ο σεβαστός πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, κατόπιν αιτήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σύμφωνα με τον χάρτη, η Ένωση πρέπει να ενισχύσει ριζικά τις παραγωγικές επενδύσεις σε τομείς όπως οι υποδομές, η καθαρή ενέργεια και οι startups, κατά περισσότερο από 750 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους. Για τον σκοπό αυτό, χρειάζεται μεγαλύτερο προϋπολογισμό, ο οποίος ιδανικά θα χρηματοδοτείται εν μέρει από ομόλογα που θα εκδίδονται από κοινού. Πρέπει να ενώσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές των κρατών μελών της, οι οποίες είναι σήμερα πολύ μικρές και κατακερματισμένες για να διοχετεύσουν το μέγεθος του ιδιωτικού κεφαλαίου που διοχετεύουν οι ΗΠΑ. Και πρέπει να καταργήσει τους υπερβολικά επαχθείς κανονισμούς, ώστε τα χρήματα να μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Ωστόσο, οι υποσχέσεις που δόθηκαν υπέρ του σχεδίου δεν έχουν μεταφραστεί σε πράξεις, προς μεγάλη απογοήτευση του Ντράγκι. Ο προτεινόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ, μετρούμενος ως ποσοστό της οικονομίας, είναι ελάχιστα μεγαλύτερος από τον προηγούμενο. Ο κοινός δανεισμός περιορίζεται σε ένα αμυντικό ταμείο ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, πολύ μακριά από την βαθιά, ρευστή αγορά ομολόγων της ΕΕ που τόσο πολύ λείπει από την ήπειρο. Η ενοποιημένη κεφαλαιαγορά παραμένει μακρινό όνειρο, καθώς τα κράτη μέλη, ιδίως η Γερμανία, αντιτίθενται στις διασυνοριακές συγχωνεύσεις τραπεζών και στην κοινή ασφάλιση καταθέσεων που θα συνέβαλαν στην κατάργηση των χρηματοοικονομικών συνόρων. Όσον αφορά στη γραφειοκρατία, η ΕΕ ανέβαλε ορισμένες απαιτήσεις απολογισμού περιβαλλοντικής συμμόρφωσης, αλλά σημείωσε ελάχιστη πρόοδο στην εξάλειψη σημαντικών εμποδίων, όπως οι αποκλίνουσες νομοθεσίες περί φορολογίας, πτώχευσης και άλλοι νόμοι.
Το θεμελιώδες πρόβλημα: οι ηγέτες των κρατών-μελών δεν θέλουν να παραχωρήσουν τον έλεγχο. Είναι κατανοητό ότι προτιμούν να θέτουν τους δικούς τους κανόνες, να ευνοούν τις δικές τους τράπεζες, να αποφασίζουν πώς μπορούν να λειτουργούν και να επενδύουν οι εταιρείες στην επικράτειά τους. Ανησυχούν ότι η ΕΕ θα σπαταλήσει τα κεφάλαιά τους ή θα διασώσει καταθέτες αλλού εις βάρος τους. Ωστόσο, διαθέτουν επαρκή εξουσία σε επίπεδο ΕΕ για να αντιμετωπίσουν εύλογες ανησυχίες, οι οποίες δεν πρέπει να τους εμποδίζουν να δουν τα οφέλη που η Ένωση εξακολουθεί να είναι σε καλύτερη θέση να προσφέρει.
Σε κρίσιμες στιγμές, οι ηγέτες της Ευρώπης έχουν αποδείξει ότι μπορούν να παραμερίσουν τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους και να συνεργαστούν, συχνά με εξαιρετικά αποτελέσματα. Κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 2010, κατάφεραν να θεσπίσουν μια κοινή τραπεζική εποπτεία, η οποία έκτοτε έχει αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό αποτελεσματική. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας πανδημίας, δημιούργησαν ένα κοινό ταμείο ανάκαμψης που στήριξε την ανάπτυξη και σημείωσε κάποια πρόοδο στην επίτευξη των τόσο αναγκαίων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Τώρα αντιμετωπίζουν μια ακόμη κρίση, αυτή τη φορά πολιτική. Οι δεξιοί λαϊκιστές, εκμεταλλευόμενοι τη δυσαρέσκεια για την αναποτελεσματική ηγεσία, έχουν ήδη κερδίσει ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ψήφων ώστε να περιορίσουν σοβαρά την ικανότητα των κυρίαρχων κομμάτων να κυβερνήσουν. Εάν οι κεντρώοι της Ευρώπης δεν ενώσουν τις δυνάμεις τους για να επιδείξουν μετρήσιμη πρόοδο μέσα στα επόμενα χρόνια – ειδικά στην οικονομία – υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να εξαφανιστούν.
Περιστασιακά φαίνεται να αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η Γερμανία, για παράδειγμα, έχει μετριάσει την αντίθεσή της σε μια ενιαία χρηματοπιστωτική εποπτεία, ενώ ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς πρόσφατα ζήτησε τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού χρηματιστηρίου, δύο βασικά στοιχεία μιας ένωσης κεφαλαιαγορών. Ο Μερτς και οι συνάδελφοί του στην Ευρώπη πρέπει να υλοποιήσουν αυτό και πολλά άλλα. Μια πιο αποτελεσματική ΕΕ δεν είναι μόνο καλή για την ανάπτυξη, είναι και εξαιρετικά καλή προς το εθνικό τους συμφέρον.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου