ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ: Επιστημονική άποψη για το ρόλο των λαϊκών μαζών στην ιστορία (β)

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ: Επιστημονική άποψη για το ρόλο των λαϊκών μαζών στην ιστορία (β)
Επιμέλεια: Νίκος Κουζούπης
Μέρος Β’
Ως γνωστόν, οι παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας δεν περιορίζονται μόνο στα εργαλεία εργασίας και τα μέσα παραγωγής, αλλά κυρίως συμπεριλαμβάνονται οι άνθρωποι, οι εργαζόμενοι, που με την καθημερινή εργασία τους παράγουν τα αναγκαία για τη ζωή υλικά αγαθά. Επομένως, οι εργαζόμενες μάζες αποτελούν την πιο σημαντική, βασική, δημιουργική παραγωγική δύναμη. Η μη αισθανόμενη, συχνά καλυπτόμενη και επιφανειακά αόρατη εξέλιξη των κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων δημιουργεί εκείνη την πραγματική βάση για την εξελικτική ιστορική κίνηση της ανθρωπότητας. Αυτή ακριβώς η εξέλιξη προετοιμάζει και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανατροπή στον τρόπο παραγωγής και, κατά συνέπεια, ολόκληρου του κοινωνικού συστήματος.
Οι εμπειρίες των κοινωνικών επαναστάσεων, κυρίως των σοσιαλιστικών, καθώς και η 70χρονη καταβληθείσα προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην πράξη, αποδεικνύουν το αβάσιμο των διάφορων αστικών θεωριών ότι τάχα οι λαϊκές μάζες διαδραματίζουν μόνο αρνητικό, καταστροφικό ρόλο στην πορεία της ιστορίας. Εννοείται όμως ότι οι λαϊκές μάζες, με επικεφαλής την εργατική τάξη και τα κόμματά της, πραγματοποιώντας τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις, οφείλουν, όπως καταδεικνύουν οι εμπειρίες, να καταστρέψουν την αστική κρατική μηχανή, να καταργήσουν τους διάφορους μηχανισμούς καταπίεσης, χρησιμοποιούμενους ενάντια στο λαό, να εξαλείψουν τις όποιες εκμεταλλευτικές κοινωνικές σχέσεις. Η δεδομένη αυτή διαδικασία απλώς αποτελεί την προϋπόθεση για τη σωτηρία από την καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων, των υλικών και πνευματικών αξιών που δημιουργήθηκαν με την επίμονη και επίπονη εργασία του λαού. Να τονιστεί όμως ότι το βασικότερο καθήκον στις σοσιαλιστικές επαναστάσεις δεν είναι η καταστροφική, αλλά η εποικοδομητική, δημιουργική δραστηριότητα για τη διαμόρφωση νέων, άγνωστων μέχρι τότε μορφών σοσιαλιστικού κράτους, για τη συνομολόγηση τέτοιων κοινωνικών σχέσεων που να καταργούν πλήρως την όποια εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, τοποθετώντας έτσι το άτομο της εργασίας σε θέση ελεύθερου, δημιουργικού εργαζόμενου.
Σε προηγούμενες εποχές, ακόμη και σήμερα, στις πλείστες χώρες οι λειτουργίες διεύθυνσης της οικονομίας, του κράτους και της ιδεολογικής ζωής ήταν και εξακολουθούν να αποτελούν μονοπώλιο των εκμεταλλευτριών αρχουσών τάξεων. Μόνο σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, για πρώτη φορά, ο λαός παίρνει ουσιαστικά τις τύχες του στα δικά του χέρια και μετατρέπεται σε νοικοκύρη της οικονομικής, πολιτικής και πνευματικής ζωής της κοινωνίας. Μόνο με αυτόν τον καθοριστικό τρόπο διανοίγονται οι ορίζοντες για όλων των ειδών και μορφών δημιουργικής δράσης των λαϊκών μαζών.
Όταν στο προσκήνιο της ιστορίας κυριαρχεί μια μικρή ομάδα ευγενών, τσιφλικάδων ή τα ανώτερα στρώματα της αστικής τάξης, ενώ οι ευρύτερες λαϊκές μάζες είναι καταδικασμένες σε έναν αιώνιο «ιστορικό λήθαργο», η κοινωνία βαδίζει μπροστά με αργό βήμα, με πολύ αργούς ρυθμούς. Αντίθετα, όταν οι λαϊκές μάζες αφυπνίζονται -πράγμα που συμβαίνει σε κρίσιμες καμπές, σε χαρακτηριστικές επαναστατικές περιόδους- η ιστορία επιταχύνει τους ρυθμούς της. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα της 70χρονης προσπάθειας οικοδόμησης του σοσιαλισμού, όπου μια καταστραμμένη Ρωσία, από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο και την εισβολή 14 χωρών στα εδάφη της, σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα ανέκαμψε σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και πνευματικής ζωής, βιομηχανοποιήθηκε σε συνθήκες παγκόσμιου αποκλεισμού, τσάκισε το ναζισμό, υπόταξε το διάστημα και μετατράπηκε σε μια υπερδύναμη.
Η παγκόσμια ιστορία, λοιπόν, πιστοποιεί ότι οι ευρύτερες λαϊκές μάζες τίθενται σε κίνηση όσο πιο βαθιές είναι οι αναμενόμενες κοινωνικές και πολιτικές αναδιαρθρώσεις μέσα στην κοινωνία. Και αντίστροφα, μαζί με την πληρότητα και την κλίμακα της ιστορικής δραστηριότητας αυξανόταν και η αριθμητική δύναμη των δρώντων στην ιστορία λαϊκών μαζών. Αυτός είναι ένας από τους βασικότερους νόμους της παγκόσμιας ιστορίας.
Ο αποφασιστικός ρόλος των λαϊκών μαζών στη σφαίρα της πρακτικής πολιτικής ζωής μέσα στην κοινωνία δεν μπορεί να τύχει αμφισβήτησης. Όμως, αυτό άραγε δεν αποτελεί εξαίρεση σε σχέση με την ευρεία και διαρκώς διευρυνόμενη σφαίρα της πνευματικής ζωής; Για να απαντηθεί το συγκεκριμένο ερώτημα, θα πρέπει να εξεταστεί ο ρόλος και να καθοριστεί η θέση των μεγαλοφυών δημιουργών στην ιστορική πορεία της ανθρωπότητας.