Η έναρξη της ανταγωνιστικής αγοράς ενέργειας και οι προοπτικές για τους καταναλωτές

Η πρώτη εμπορική λειτουργία ανταγωνισμού στην παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο, την 1η Οκτωβρίου 2025, μέσω του ευρωπαϊκού Target Model (Μοντέλο Στόχος), μετά από πολλές καθυστερήσεις και αναβολές, χαιρετίστηκε από όλες τις επαγγελματικές και πολιτικές πλευρές, παρ’ ότι όλοι διατηρούν τις επιφυλάξεις τους για τα προβλήματα που θα παρουσιαστούν στα πρώτα χρόνια.
Η πολιτεία προέταξε τα οφέλη για τον τελικό καταναλωτή ηλεκτρισμού από τον ανταγωνισμό, επισημαίνοντας όμως ότι η ελάφρυνση της οικονομικής επιβάρυνσης του οικιακού καταναλωτή δεν είναι δυνατό να γίνει αντιληπτά αμέσως.
Θα πρέπει να δοθεί ένα ικανό διάστημα στους παραγωγούς και τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας να προσαρμοστούν στις δυνατότητες και τις απαιτήσεις της αγοράς, να προσαρμόσουν την παραγωγή τους στις πραγματικές ανάγκες των πελατών τους και να διευρύνουν τις συνεργασίες μεταξύ τους, ώστε το ταχύτερο δυνατό να μπορέσουν να προσφέρουν υπηρεσίες όχι μόνο στους μεγάλους βιομηχανικούς και εμπορικούς καταναλωτές, όπως σήμερα, αλλά και σε ένα σημαντικό μέρος των περίπου 400 χιλιάδων οικιακών καταναλωτών που σήμερα εξαρτώνται πλήρως από την ακριβή συμβατική παραγωγή της ΑΗΚ, χωρίς να διαθέτουν δυνατότητες αυτοπαραγωγής μέσω ιδιόκτητων φωτοβολταϊκών στέγης.
Σε μια πολύ πρόσφατη δημόσια παρέμβαση του Συνδέσμου Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΣΑΗ), στον οποίο συνασπίζονται όλοι οι μεγάλοι ιδιώτες παραγωγοί και προμηθευτές ηλεκτρισμού, έκανε σε γενικές γραμμές μια θετική πρώτη αποτίμηση των πρώτων εβδομάδων λειτουργίας της αγοράς, σημειώνοντας τα ακόλουθα: «Το άνοιγμα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού αποτελεί το πρώτο και σημαντικό βήμα για τη δημιουργία ενός πραγματικά υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά ενέργειας της Κύπρου.
Με τη λειτουργία της αγοράς, εκτός του ότι επιτυγχάνεται η ενίσχυση της διαφάνειας, παράλληλα εισάγεται μια νέα νοοτροπία: Οι πολίτες από παθητικοί αποδέκτες γίνονται ενεργοί καταναλωτές».
Με ποιους τρόπους, όμως, θα μπορέσουν οι οικιακοί καταναλωτές να επωφεληθούν από τον νέο τρόπο λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού, έστω σε μεταγενέστερο χρόνο;
Εξηγεί ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού:
Κάθε προμηθευτής ενέργειας έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει τη δική του εμπορική πολιτική και να προσφέρει διαφορετικά «πακέτα» προσαρμοσμένα στις ανάγκες του πελάτη, σύμφωνα με το προφίλ κατανάλωσής του και το επίπεδο ρίσκου που είναι διατεθειμένος να αναλάβει. Για παράδειγμα, μπορεί να προσφερθεί Σταθερή Τιμή Κιλοβατώρας Ανά Έτος, που θεωρείται ιδανική μέθοδος για όσους επιθυμούν προβλεψιμότητα. Μπορεί, επίσης, να προσφερθεί πακέτο Σταθερής Τιμής Ανά Μήνα, που προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία.
Και υπάρχει επίσης η επιλογή της Δυναμικής Τιμολόγησης με βάση τον χρόνο χρήσης (Time-of-Use): Η τιμή παραμένει προκαθορισμένη, αλλά διαφοροποιείται ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Ο καταναλωτής επιλέγει αυτό το τιμολόγιο με βάση το προφίλ κατανάλωσής του. Για παράδειγμα, οι χρεώσεις είναι φθηνότερες εάν μεταφέρει τη χρήση του σε ώρες με υψηλή παραγωγή ΑΠΕ, όπως πρωινές ή μεσημεριανές. Έτσι ενθαρρύνεται η πιο ορθολογική χρήση ενέργειας και η καλύτερη αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Μια σημαντική δημόσια παρέμβαση για τη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς στην Κύπρο έγινε από τον πρώην πρόεδρο της ΡΑΕΚ Ανδρέα Πουλλικκά, ο οποίος επισήμανε «την αναγκαιότητα απεξάρτησης των τιμών των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από τη μεταβλητότητα των ορυκτών καυσίμων (πετρελαία και φυσικού αερίου, εφόσον εισαχθεί στην Κύπρο) αποτελεί βασικό στοιχείο για την αποφυγή συστημικών αδυναμιών και την προώθηση της διαφάνειας και σταθερότητας των τιμών».
Ο στόχος της απεξάρτησης της τιμής της «πράσινης» κιλοβατώρας από την τιμή παραγωγής ηλεκτρισμού από συμβατικά καύσιμα αφορά άμεσα σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε αυτές παρουσιάζεται το φαινόμενο σε πολλές ώρες του 24ωρου η τιμή της κιλοβατώρας που παράγεται από φωτοβολταϊκά, αιολοκά ή άλλα συστήματα ΑΠΕ, σε κόστος πολύ χαμηλό, να πωλείται στην τιμή που τιμολογείται η ακριβή συμβατική παραγωγή από πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακα, κλπ.
Αυτή η σοβαρή αδυναμία παρουσιάζεται και σε αυτά τα πρώτα στάδια της κυπριακής αγοράς, ωστόσο στις Βρυξέλλες συζητούνται διάφορα μέτρα για να επιτευχθεί ο πολύ ουσιώδης στόχος της απεξάρτησης της φθηνής πράσινης παραγωγής ηλεκτρισμού από το ακριβό συμβατικό ρεύμα και τις επιβαρύνσεις από το κόστος ρύπων.
Σε κάθε περίπτωση, έχει την ιδιαίτερη σημασία της η ψύχραιμη -και σε γενικές γραμμές αισιόδοξη- παρατήρηση του πρώην προέδρου της ΡΑΕΚ, που εμπεριέχει όμως και μία σύσταση που πρέπει να ληφθεί υπόψη από όλους τους παίκτες της αγοράς: «Η Κύπρος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο μετάβασης. Η διαδικασία της μάθησης και βελτιστοποίησης είναι βασική για την επιτυχία του συστήματος και απαιτεί υπομονή και συνεχείς προσαρμογές από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού τώρα αρχίζουν να διαμορφώνονται, διασφαλίζoντας ότι η ωρίμανση θα αποκτήσει ευρωπαϊκή διάσταση, επιτρέποντας στους Κυπρίους καταναλωτές να επωφεληθούν από τα οφέλη που προσφέρουν οι ώριμες και διαφανείς αγορές».
Σε ένα κόσμο που εξελίσσεται με ασύλληπτη ταχύτητα, η Cablenet εγκαινιάζει μια πρωτοβουλία με μια σειρά άρθρων και αναδεικνύει θέματα που αγγίζουν τις αναδυόμενες τεχνολογίες, την καινοτομία και την πορεία σε ένα προηγμένο ψηφιακό οικοσύστημα.