Η διαφθορά στην Ουκρανία, επικίνδυνη όσο και οι σφαίρες

Του Πατριάρχη
Στην Ουκρανία δεν έχουμε να κάνουμε με ένα απλό «σκάνδαλο της σειράς». Η υπόθεση με τα εκατομμύρια που φέρονται να διοχετεύτηκαν μέσω κρατικών ενεργειακών οργανισμών, με δίκτυα προμηθειών, μίζες και ξεπλύματα, είναι η σοβαρότερη υπόθεση διαφθοράς της προεδρίας Ζελένσκι. Οι ουκρανικές αρχές μιλούν για σχήμα «επιστροφής χρημάτων» γύρω στα $100 εκατ. με επίκεντρο την κρατική πυρηνική εταιρεία Energoatom, και γι’ αυτόν τον λόγο παραιτήθηκαν ή απομακρύνθηκαν, ο υπουργός Δικαιοσύνης, η υπουργός Ενέργειας και τελικά ο ισχυρός διευθυντής του γραφείου του προέδρου, Αντρίι Γερμάκ, μετά από έρευνα στο σπίτι του.
Η εικόνα είναι όντως εκρηκτική. Η χώρα δέχεται καθημερινώς ρωσικές επιθέσεις σε υποδομές, οι πολίτες κρυώνουν και ζουν με διακοπές ρεύματος, ενώ αποκαλύπτεται ένα κύκλωμα διαφθοράς που κέρδιζε από συμβόλαια στον τομέα της ενέργειας. Για τον Ουκρανό στρατιώτη που πολεμάει στο μέτωπο, για τη χήρα πολεμιστή, για τον πρόσφυγα που περιμένει βοήθεια, αυτή η πραγματικότητα δεν είναι αφηρημένη έννοια. Είναι χτύπημα στην καρδιά της συλλογικής προσπάθειας.
Η διαφθορά υπήρχε πριν από τον πόλεμο, έχει βαθιές ρίζες στην ουκρανική κρατική μηχανή από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, και ο πόλεμος απλώς πολλαπλασίασε τα χρήματα και τις ευκαιρίες για όσους είναι διατεθειμένοι να κλέψουν.
Από την άλλη πλευρά όμως, δεν πρόκειται για διαρροή «κάπου στα ξένα μέσα ενημέρωσης» που έμεινε αναπάντητη. Τις υποθέσεις τις έφεραν στο φως τα ίδια τα ουκρανικά όργανα ελέγχου, όπως το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς και η Ειδική Εισαγγελία κατά της διαφθοράς, τα οποία έδωσαν στη δημοσιότητα ηχογραφήσεις, στοιχεία και ονόματα. Αυτή είναι η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα σε μια δημοκρατία που παλεύει να επιβιώσει και σε ένα αυταρχικό καθεστώς όπως της Ρωσίας. Στη Μόσχα ο πόλεμος είναι η «χρυσή φλέβα» των φίλων του Πούτιν, αλλά κανένα ανεξάρτητο σώμα δεν ερευνά, κανένας υπουργός δεν παραιτείται, ενώ συχνά κάποιοι πίνουν λάθος τσάι ή γλιστράνε από μπαλκόνια και παράθυρα.
Προβοκάτσια λοιπόν ή πραγματική διαφθορά; Οι ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών και η προπαγάνδα της Μόσχας έχουν κάθε λόγο να εκμεταλλευθούν στο έπακρο την υπόθεση, να διογκώσουν, να προσθέσουν ψέματα πάνω σε πραγματικά γεγονότα, να χτίσουν το αφήγημα του «διεφθαρμένου καθεστώτος του Κιέβου». Θα ήταν αφέλεια να αποκλείσει κανείς την χειραγώγηση της πληροφορίας. Το ίδιο ισχύει και για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους στην Ουκρανία, όπου ομάδες εξουσίας συγκρούονται και δεν διστάζουν να αξιοποιήσουν διαρροές. Όμως τα στοιχεία της υπεξαίρεσης, οι τραπεζικές κινήσεις, οι ηχογραφήσεις και οι έρευνες των ανεξάρτητων ουκρανικών αρχών δεν επιτρέπουν να μιλάμε για «κατασκεύασμα».
Το βέβαιο είναι ότι η υπόθεση έχει ήδη συνέπειες στο διεθνές μέτωπο. Στις Βρυξέλλες και σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ακούγονται ανησυχίες για το πού καταλήγουν τα δισεκατομμύρια των Ευρωπαίων φορολογουμένων, ενώ η ουκρανική διαφθορά προσφέρει ένα εύκολο άλλοθι σε ηγέτες όπως ο Όρμπαν που θέλουν να μπλοκάρουν τη βοήθεια και την ευρωπαϊκή πορεία του Κιέβου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκαθαρίσει πως η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι όρος για την ένταξη, αλλά και για πακέτα στήριξης δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Η στάση της Δύσης πρέπει να είναι ο σκληρός έλεγχος, η αυστηρή επιλογή χρηματοδότησης και όχι εγκατάλειψη της Ουκρανίας στο έλεος του Πούτιν.
Ο πόλεμος όμως δεν είναι μόνο χρήμα και διπλωματία. Είναι πρωτίστως η ψυχολογία μιας κοινωνίας που αντέχει τέταρτη χρονιά θυσίες. Όταν ο απλός Ουκρανός διαβάζει πως κάποιοι πλούτιζαν από συμβόλαια σε ενέργεια και οπλικά συστήματα την ώρα που οι ίδιοι μαζεύουν συνεισφορές για θερμάστρες, το αίσθημα δικαίου συντρίβεται. Αναλυτές προειδοποιούν ότι αυτό το αίσθημα και η απογοήτευση, αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να αποδειχθούν εξίσου επικίνδυνα με μια ήττα στο μέτωπο.
Ο Ζελένσκι μέχρι στιγμής δεν έχει συνδεθεί με καμία από αυτές τις υποθέσεις. Αντιθέτως, έχει απομακρύνει υπουργούς, δέχτηκε την παραίτηση του στενότερου συνεργάτη του, καλεί δημόσια τους θεσμούς να ερευνήσουν και ζητά κυρώσεις για όσους εμπλέκονται, ακόμη κι όταν πρόκειται για παλιούς του συνεργάτες. Αυτό δεν αθωώνει την κυβέρνηση από ευθύνες, δείχνει όμως μια εξουσία που νιώθει την πίεση της κοινωνίας και των δυτικών συμμάχων και αναγκάζεται να λογοδοτήσει.
Η διαφθορά στην Ουκρανία είναι πραγματική πληγή και ταυτόχρονα δώρο για τη ρωσική προπαγάνδα και για όσους στη Δύση παριστάνουν τους «ουδέτερους» ενώ βολεύονται με μια ρωσική νίκη. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι «όλοι ίδιοι είναι». Η διαφορά ανάμεσα σε έναν λαό που πολεμά για την ανεξαρτησία του και σε έναν επιθετικό ιμπεριαλισμό δεν σβήνει από τις μίζες. Αντιθέτως, καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη η Ουκρανία να καθαρίσει το σπίτι της, ενόσω η Ευρώπη και η Δύση επιμένουν να τη στηρίζουν χωρίς αυταπάτες αλλά και χωρίς να την παραδώσουν στο σκοτάδι της Μόσχας.