Η εκλαΐκευση της διαφθοράς

Του Σάββα Ηλιοφώτου*
Ο Κορπατζώφ, ο ηγέτης της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, στα απομνημονεύματα του έγγραψε για την πάλαι ποτέ κραταιά ΕΣΣΔ: Διαπιστώνω ότι η διαφθορά έχει φύγει από τα ψηλά στρώματα της εξουσίας και έχει κατέβει κάτω στα στρώματα του λαού. Για αυτό η αναστροφή είναι δυνατή μόνο εάν περάσουμε μέσα από την αυτοκαταστροφή και την αναδόμηση της χώρας σε νέα βάση. Μια διαδικασία που ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ρωσία και στις πρώην χώρες του σοβιετικού μπλοκ και νυν οι πιο πολλές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μήπως στην Κύπρο το πέρασμα μας προς την αναστροφή από την περίοδο διαφθοράς, της πραγματικής και της εικονικής, περνά μέσα από ηγέτες τύπου Φειδίας και Μιχαηλίδης προτού φθάσουμε σε ηγέτες του τύπου που έχουμε σήμερα;
Η αναφορά στα απομνημονεύματα του Κορπατζώφ (και γενικότερα στο σοβιετικό βίωμα της ύστερης ΕΣΣΔ) αγγίζει έναν σκληρό αλλά διαχρονικό πυρήνα: όταν η διαφθορά παύει να είναι προνόμιο της κορυφής και γίνεται κοινωνική κανονικότητα, τότε δεν διορθώνεται· καταρρέει. Και μέσα από την κατάρρευση –αν υπάρχει συλλογική αυτογνωσία– μπορεί να γεννηθεί κάτι νέο.
Αν το μεταφέρουμε στην Κύπρο, το ερώτημά δεν είναι καθόλου αφελές ούτε προκλητικό. Είναι βαθιά πολιτικό.
1. Η «κάθοδος» της διαφθοράς στην κυπριακή κοινωνία
Στην Κύπρο δεν ζήσαμε απλώς σκάνδαλα. Ζήσαμε εκλαΐκευση της διαφθοράς:
- «Όλοι τα παίρνουν»,
- «Αν δεν βολευτείς, είσαι χαζός»,
- «Έτσι δουλεύει το σύστημα».
Όταν αυτά γίνονται κοινός λόγος, τότε η διαφθορά παύει να είναι παρεκτροπή και γίνεται ηθικό υπόβαθρο της πολιτικής ζωής. Εκεί βρισκόμαστε.
2. Φειδίας, Μιχαηλίδης: σύμπτωμα ή μετάβαση;
Πρόσωπα όπως ο Φειδίας ή ο Μιχαηλίδης δεν είναι –κατά τη γνώμη μου– η «λύση». Είναι όμως σύμπτωμα μιας κοινωνίας που έχει χάσει την εμπιστοσύνη της:
- στους θεσμούς,
- στα κόμματα,
- στη σοβαροφάνεια της εξουσίας.
Εκφράζουν θυμό, ειρωνεία, απόρριψη, ακόμα και χλευασμό του πολιτικού συστήματος. Όχι αναγκαστικά πολιτική ωριμότητα. Αλλά κάθε ιστορική μετάβαση περνά πρώτα από την απονομιμοποίηση του παλιού, συχνά με άγαρμπους, αντιφατικούς ή και επικίνδυνους φορείς.
Υπό αυτή την έννοια, ναι: μπορεί να είναι ενδιάμεσο στάδιο, όχι προορισμός.
3. Η αυτοκαταστροφή που φοβόμαστε να ονομάσουμε
Η «αυτοκαταστροφή» που περιγράφει ο Κορπατζώφ δεν είναι απαραίτητα βία ή χάος. Είναι:
- η κατάρρευση του μύθου ότι «όλα πάνε καλά»,
- η αποδοχή ότι το κομματικό μας προσωπικό δεν είναι απλώς ανεπαρκές αλλά προϊόν ενός διεφθαρμένου συστήματος,
- η απώλεια της ψευδαίσθησης σταθερότητας.
Η Κύπρος δεν έχει περάσει ακόμα αυτό το κατώφλι. Το αποφεύγει. Το μπαλώνει. Το αναβάλλει.
4. Το κρίσιμο ερώτημα
Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν θα περάσουμε από «ηγέτες τύπου Φειδία».
Το ερώτημα είναι αν, μετά από αυτούς, θα υπάρξει:
- πολιτική παιδεία,
- θεσμική αναδόμηση,
- ηθική απαίτηση από την κοινωνία προς τον εαυτό της.
Γιατί αλλιώς, η αποσύνθεση δεν οδηγεί σε αναγέννηση αλλά σε κυνισμό χωρίς επιστροφή.
Ίσως, ναι, η πορεία προς την αναστροφή να περνά μέσα από πρόσωπα που σοκάρουν, ενοχλούν ή γελοιοποιούν το παλιό.
Αλλά η Ιστορία δεν χαρίζεται: αν δεν υπάρξει συνειδητή αναδόμηση, τότε απλώς θα αλλάξουν τα πρόσωπα και όχι το σύστημα.
Και τότε, η αυτοκαταστροφή δεν θα είναι πέρασμα. Θα είναι τέλος.
Πρώην Δημάρχου Στροβόλου