Η «Ιθάκη» του Τσίπρα και το Κραν Μοντανά σε θολά νερα

Του Πατριάρχη
Οι αναφορές του Αλέξη Τσίπρα, στο βιβλίο του «Ιθάκη», για το Κραν Μοντανά, άνοιξαν ξανά μια παλιά πληγή, χωρίς να την κλείνουν. Απλώς την έξυσαν.
Ο Νίκος Αναστασιάδης δηλώνει δικαιωμένος, ο Μακάριος Δρουσιώτης, που έγραψε ολόκληρο βιβλίο, αισθάνεται επιβεβαιωμένος και οι υπόλοιποι κοιτούν τα αποσπάσματα του συγγραφικού έργου του Α. Τσίπρα, και προσπαθούν να καταλάβουν αν ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας, αφήνει εκτεθειμένο τον τέως Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας ή αν τελικά συντάσσεται με τη δική του εκδοχή.
Στο ειδικό κεφάλαιο για το Κυπριακό, ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφει μια «θετική αναλαμπή» στο Κραν Μοντανά, όταν κατατέθηκε το πλαίσιο Γκουτέρες, το οποίο θεωρεί ως σημαντική επιτυχία της ελληνικής και ελληνοκυπριακής πλευράς και πιθανή βάση για δίκαιη και βιώσιμη λύση. Αναφέρεται επίσης στην επιθυμία του να μεταβεί ο ίδιος στην Ελβετία, όπως είχε συμφωνηθεί, αλλά και στην «εξαιρετική επιφυλακτικότητα» του Νίκου Αναστασιάδη, που ουσιαστικά τον απέτρεψε. Παράλληλα, γίνεται λόγος για μήνυμα του Μεβλούτ Τσαβούσογλου ότι η Τουρκία θα μπορούσε να συζητήσει κατάργηση εγγυήσεων και δικαιωμάτων επέμβασης, το οποίο όμως ο Νίκος Αναστασιάδης φέρεται να θεώρησε μπλόφα.
Μέσα από τις γραμμές του βιβλίου, ο καθένας διαβάζει αυτό που θέλει ή αυτό που τον βολεύει. Ο Νίκος Αναστασιάδης έσπευσε να παρουσιάσει τις αναφορές Τσίπρα ως διάψευση όσων «υιοθετούσαν το τουρκικό αφήγημα» και ως ακόμη μία δικαίωση της δικής του στάσης στο Κραν Μοντανά. Ο Μακάριος Δρουσιώτης, από την άλλη, δηλώνει ότι ο Τσίπρας επιβεβαιώνει το βιβλίο του «Έγκλημα στο Κραν Μοντανά» και το παρασκήνιο που έχει ο ίδιος περιγράψει. Είναι σχεδόν ειρωνικό, το ίδιο κείμενο να λειτουργεί ως καθρέφτης διαφορετικών αφηγημάτων που συγκρούονται από το 2017.
Εδώ όμως βρίσκεται η ουσία. Η μαρτυρία ενός πρώην πρωθυπουργού έχει βαρύτητα, δεν είναι όμως ιερό κείμενο. Ο Τσίπρας υπήρξε πρωταγωνιστής της περιόδου, είχε πολιτικό κόστος και δικές του εκκρεμότητες, στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Είναι εύλογο και σχεδόν αναμενόμενο, να φωτίζει περισσότερο όσα τον δικαιώνουν και να θολώνει όσα μπορεί να του προσάψει κάποιος ως ολιγωρία ή λάθος εκτίμηση. Το ίδιο ακριβώς κάνουν και όσοι σπεύδουν να κάνουν το βιβλίο σημαία της δικής τους εκδοχής.
Η δημόσια συζήτηση κολλάει πάλι στο ίδιο σημείο. Αν ο Αναστασιάδης ήταν πολύ επιφυλακτικός, αν ο Τσίπρας όφειλε να πιέσει περισσότερο, αν το μήνυμα Τσαβούσογλου ήταν πραγματική ευκαιρία ή τακτικισμός και αν το πλαίσιο Γκουτέρες θα μπορούσε να γίνει η βάση λύσης. Κανείς όμως δεν δείχνει πρόθυμος να δεχθεί κάτι πολύ απλό. Ότι χωρίς πλήρη, επίσημη και διαφανή πρόσβαση σε όλα τα πρακτικά, τις σημειώσεις του ΟΗΕ, τις παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις πραγματικές θέσεις της Άγκυρας, η εικόνα θα παραμένει θολή.
Το βέβαιο είναι πως το Κραν Μοντανά δεν αποτυγχάνει μόνο ως διάσκεψη, αλλά αποτυγχάνει και ως συλλογική μνήμη. Κάθε στρατόπεδο γράφει το δικό του χρονικό και ψάχνει μάρτυρες που να το στηρίξουν. Σήμερα είναι ο Τσίπρας, χθες ήταν ο Γκουτέρες και αύριο θα είναι κάποιος άλλος. Στο μεταξύ, η μόνη κοινή παραδοχή είναι ότι υπήρξε μια στιγμή που η λύση φάνηκε πιο κοντά από ποτέ και την αφήσαμε να χαθεί.
Άρα, με ψυχρή ματιά, η «Ιθάκη» δεν λύνει το μυστήριο του Κραν Μοντανά. Φωτίζει κάποιες πλευρές, δίνει υλικό στους ήδη πεπεισμένους και προσθέτει ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ, χωρίς να μας φέρνει όμως πιο κοντά σε μια κοινή αλήθεια και όσο δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε, ούτε καν στο τι συνέβη το 2017, τόσο θα δυσκολευόμαστε να φανταστούμε τι πραγματικά θέλουμε να συμβεί στο μέλλον. Με αυτή την έννοια, παρά τις υποσχέσεις του τίτλου, δεν γίναμε σοφότεροι και η Οδύσσεια συνεχίζεται με την Ιθάκη να μην φαίνεται στον ορίζοντα.