Η μετανάστευση, ο τραμπισμός και τα ξύλινα τείχη

Το μεταναστευτικό είναι ένα από τα προβλήματα που κατατρύχουν την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Οι τελευταίες τοποθετήσεις του Ντόνανλτ Τραμπ για το θέμα αυτό και οι παραινέσεις του στην Ευρώπη την οποία βλέπει να καταστρέφεται από τους μετανάστες, πυροδότησαν ξανά αντιδράσεις και συζητήσεις γύρω από το θέμα αυτό. Το μεταναστευτικό πρόβλημα είναι όντως ένα σοβαρό και δύσκολο πρόβλημα, ιδεολογικά φορτισμένο. Θέτει υπό δοκιμασία την ισορροπία πολλών κοινωνιών όταν λόγω μεγάλου αριθμού νέων μεταναστών αδυνατούν να τους ενσωματώσουν με αποτέλεσμα την γκετοποίηση τους με πολλαπλά προβλήματα. Έτσι, όταν δεν αντιμετωπίζεται με μια ολοκληρωμένη πολιτική, το μεταναστευτικό μετατρέπεται σε ιδεολογικό σανό και προκαλεί φοβίες σε πολύ κόσμο.
Στις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ εκλέγηκε, μεταξύ άλλων, και με την υπόσχεση ότι θα διώξει τους «παράνομους» μετανάστες. Ένα χρόνο μετά την εκλογή του διακινείται το παραμύθι ότι τους έδιωξε και καλεί την Ευρώπη να κάνει το ίδιο. Στην πραγματικότητα όμως κάνει απλώς θόρυβο για το θέμα αυτό με πενιχρά αποτελέσματα. Στις ΗΠΑ υπάρχουν 11 εκατομμύρια «παράνομοι» μετανάστες και έδιωξε μόνο μερικές χιλιάδες. Με αυτό τον ρυθμό θα χρειαστεί να μείνει πρόεδρος μερικές δεκαετίες για να τους διώξει όλους! Το θέμα όμως είναι πολύ πιο απλό. Δεν του το επιτρέπουν να τους διώξει τα μεγάλα συμφέροντα. Είναι φτηνό εργατικό δυναμικό. Ένα μεγάλο μέρος τους χρησιμοποιείται στην αγροτική παραγωγή. Ο Τραμπ όμως θα συνεχίσει να μιλά θορυβωδώς εναντίον των μεταναστών. Είναι ιδεολογικός σανός αναγκαίος για τους οπαδούς του και στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.
Θυμίζω εδώ ότι είναι γερμανικής καταγωγής από την πλευρά του πατέρα του και η μητέρα του ήταν Σκωτσέζα μετανάστρια. Ακόμη και η Μελάνια είναι μετανάστρια πρώτης γενιάς όπως και πολλοί φίλοι του, κάποιοι και μουσουλμάνοι.
Είναι πάντως γενικά παραδεκτό, τουλάχιστον από τους επαΐοντες , ότι χωρίς αυτούς τους μετανάστες και την άγρια εκμετάλλευσή τους σε πολλές περιπτώσεις, οι οικονομίες πολλών χωρών θα κατάρρεαν. Ακόμη και αυτές χωρών λιγότερο ανεπτυγμένων όπως η Ελλάδα και η Κύπρος που εξάγουν και οι ίδιες μετανάστες-το brain drain, η «φυγή εγκεφάλων»- είναι δομημένες με σχετικά φτηνό μεταναστευτικό εργατικό δυναμικό
Είναι φανερό, όπως το έγραψα ήδη πριν μερικά χρόνια από αυτήν εδώ τη στήλη, ότι τα ξύλινα τείχη που ορθώνει η Ευρώπη στους πρόσφυγες ή και απλώς οικονομικούς μετανάστες, δεν αντέχουν πια. Το μεταναστευτικό πρέπει να ιδωθεί στη βάση των αιτίων που το προκαλούν. Πόλεμοι και επεμβάσεις σε πολλές χώρες, ανατροπή καθεστώτων, φτωχοποίηση πολλών χωρών από τον αποικισμό και τον νεοαποικισμό καθώς και ερημοποίηση λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Τα οψώνια της αμαρτίας θάνατος! Η Ευρώπη και γενικότερα η Δύση πληρώνουν σήμερα την μυωπική πολιτική τους. Δίπλα στις παλιές αμαρτίες του αποικισμού προστέθηκαν και οι πρόσφατες στρατιωτικές επεμβάσεις σε διάφορες χώρες, οι πόλεμοι με τους οποίους ανέτρεψαν καθεστώτα μεν δεσποτικά τα οποία όμως πρόσφεραν μια πολιτική σταθερότητα και καλύτερες ακόμη συνθήκες ζωής στους πολίτες τους από αυτές που βιώνουν σήμερα εν μέσω εμφυλίων σπαραγμών και ακυβερνησίας. Τον χορό τον άνοιξαν οι ΗΠΑ με τις στρατιωτικές επεμβάσεις τους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ακολούθησε η ανατροπή του Καντάφι στη Λιβύη και η στήριξη στους ισλαμιστές της Συρίας εναντίον του Άσαντ, προτού αυτοί στραφούν εναντίον της Δύσης, όπως έγινε και παλιότερα στο Αφγανιστάν. Κάπως έτσι αποσταθεροποιήθηκε ολόκληρη η Μέση Ανατολή, καταστράφηκαν πόλεις και χωριά και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν στους δρόμους της προσφυγιάς.
Οι σταυροφορίες αυτές της Δύσης όχι μόνο δεν έλυσαν το πρόβλημα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προβαλλόταν ως ο λόγος της επέμβασής τους, αλλά άφησαν πίσω τους ακυβέρνητες πολιτείες. Τα καραβάνια των προσφύγων προέρχονται κατά κύριο λόγο από τις χώρες αυτές και από την μεταποικιακή Αφρική και μεταποικιακή Ασία, με τα προβλήματα που της κληροδότησε ο αποικισμός. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με την Λατινική Αμερική όπου οι συνεχείς αμερικανικές επεμβάσεις και η στήριξη δικτατορικών ή απολυταρχικών καθεστώτων οδήγησε στη φτωχοποίηση και τη δημιουργία ρευμάτων μεταναστών προς την Βόρεια Αμερική.
Δεν σημαίνει φυσικά ότι δεν υπάρχουν ευθύνες και των ελίτ και της άρχουσας τάξης των χωρών από τις οποίες προέρχονται οι μετανάστες που κατευθύνονται είτε προς την Ευρώπη είτε προς τις ΗΠΑ.
Γίνεται φανερό με τα χρόνια ότι τα ξύλινα τείχη της Ευρώπης αλλά και αυτά που προσπαθεί να υψώσει ο Τραμπ στις ΗΠΑ, δεν παρέχουν προστασία. Δεν υπάρχει καμιά δύναμη που να μπορεί να σταματήσει την μεταναστευτική πορεία ανθρώπων απελπισμένων που ψάχνουν για καλύτερες συνθήκες ζωής, ή ανθρώπων που κινδυνεύει η ζωή τους στις χώρες τους. Το βλέπουμε καθημερινά, διακινδυνεύουν τη ζωή τους γιατί δεν έχουν πια τίποτε να χάσουν.
Μερικοί μιλούν για τα καρτέλ που επωφελούνται από την μετακίνηση των δυστυχισμένων αυτών ανθρώπων για τους οποίους η θάλασσα μετατρέπεται πολλές φορές σε υγρό τάφο. Παραβλέπουν βεβαίως το γεγονός ότι τα καρτέλ αυτά εξυπηρετούν πολλές φορές πολιτικά συμφέροντα, όπως στην περίπτωση της Τουρκίας που εξάγει μετανάστες στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Παραβλέπουν επίσης το γεγονός ότι σε πολλές χώρες τα μεγάλα συμφέροντα μέσω αυτών των καρτέλ εισάγουν μετανάστες ως φτηνό εργατικό δυναμικό.
Τέλος υπάρχουν οι πλανητικές οικονομικές ανισότητες που θα είναι πάντα μια αιτία για την μετανάστευση, «νόμιμη» ή «παράνομη». Φυσικά η σωστή πολιτική θα ήταν να βοηθηθούν οι χώρες των προσφύγων και των μεταναστών να επανέλθουν σε μια κάποια ομαλότητα, πολιτική, κοινωνική και οικονομική, έτσι που να μπορέσουν οι άνθρωποι αυτοί να ζήσουν στον τόπο τους. Οι ανταγωνισμοί όμως και τα συμφέροντα, στα πλαίσια ενός παγκοσμιοποιημένου άγριου καπιταλισμού δεν φαίνεται να ευνοούν αυτή τη στιγμή μια τέτοια πολιτική. Να σημειώσουμε πάντως ότι τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ θα έχουν πάντα ανάγκη τους μετανάστες για την επιβίωσή τους τόσο δημογραφικά όσο και οικονομικά. Το πρόβλημα είναι οι ισορροπίες που πρέπει να βρεθούν για να μη αλλοιώνεται η ταυτότητα, η κουλτούρα και η ιδιαιτερότητα των κοινωνιών που δέχονται τα ρεύματα των μεταναστών, αλλά αντιθέτως να εμπλουτίζονται με νέα στοιχεία.
Τέλος η Ελλάδα και η Κύπρος, χώρες με δικά τους μεγάλα προβλήματα, η Κύπρος μάλιστα και υπό κατοχή, κινδυνεύουν να αποσταθεροποιηθούν με το κύμα προσφύγων που δέχονται, ιδιαίτερα το κύμα αυτό που προωθεί η Τουρκία και να κλονιστούν οι δημογραφικές, ταυτοτικές και πολιτιστικές τους ισορροπίες.
*Πανεπιστημιακός, Email stephanos.constantinides@gmail.com