Η Μογκερίνι, η Καϊλή και το μήνυμα των ευρωπαϊκών θεσμών

Η πρώην επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, η γυναίκα που μέχρι πρότινος μιλούσε στο όνομα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε όλο τον πλανήτη, συνελήφθη από τη βελγική αστυνομία και χθες πέρασε το βράδυ της στα κρατητήρια.
Ανακρίνεται για υπόθεση απάτης με ευρωπαϊκά κονδύλια και δεν πρόκειται απλώς για ένα ακόμη σκάνδαλο στις Βρυξέλλες. Είναι μια στιγμή που δείχνει πώς λειτουργεί στην πράξη τα θεσμικά όργανα της Ευρώπης.
Η υπόθεση αφορά πρόγραμμα εκπαίδευσης νέων διπλωματών που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και ανατέθηκε στο College of Europe, όπου η Φεντερίκα Μογκερίνι είναι πρύτανης. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης, ερευνούν αν παραβιάστηκαν οι κανόνες του διαγωνισμού, αν υπήρξε διαρροή στοιχείων και αν κάποιοι είχαν προνομιακή πληροφόρηση πριν ακόμη δημοσιευθεί η πρόσκληση. Για την υπόθεση έχουν τεθεί υπό κράτηση τρία άτομα.
Οι λεπτομέρειες δεν έχουν γίνει γνωστές, αλλά η ανάκριση πιθανότατα κρύβει και άλλες εκπλήξεις, που ενδεχομένως θα αποκαλυφθούν στο Δικαστήριο. Προφανώς η Μογκερίνι, όπως κάθε ύποπτος για τέλεση αδικήματος καλύπτεται από το τεκμήριο της αθωότητας, αλλά κανένας Ευρωπαίος Εισαγγελέας δεν θα επικαλεστεί το «δημόσιο συμφέρον» για να κλείσει την υπόθεση. Αυτό που ήδη φαίνεται καθαρά, είναι ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία δεν είναι διακοσμητικός θεσμός. Δημιουργήθηκε για να προστατεύει τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό από απάτη και διαφθορά και τώρα αγγίζει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα του ευρωπαϊκού κατεστημένου. Δεν διστάζει να ζητήσει άρση ασυλιών, να μπει σε γραφεία της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, να ψάξει σε σπίτια αξιωματούχων.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η κορυφή της ευρωπαϊκής εξουσίας ταρακουνιέται, καθώς προηγήθηκε το Qatargate, με τη σύλληψη της Εύας Καϊλή και άλλων, για βαριές κατηγορίες διαφθοράς και ξεπλύματος χρήματος, υπόθεση που αποκάλυψε βαλίτσες με μετρητά και υπόγειες διαδρομές επιρροής μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Όσοι βιάζονται να πουν ότι «όλοι είναι ίδιοι», χάνουν πάλι την μπάλα και την ουσία. Το ζητούμενο δεν είναι αν θα προκύψει πραγματικό σκάνδαλο, αλλά αν υπάρχουν θεσμοί που το ξεσκέπασαν, ακόμη και όταν αυτό αγγίζει τους «δικούς τους ανθρώπους».
Η Ευρώπη, δεν έχει μάθει να κουκουλώνει. Οι βελγικές αρχές, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η Υπηρεσία Καταπολέμησης Απάτης, δεν λογοδοτούν σε κόμματα ή κυβερνήσεις, αλλά στο νόμο. Αυτό δεν την απαλλάσσει από τις ευθύνες για τις σκοτεινές πλευρές της. Της δίνει όμως ένα ισχυρό επιχείρημα απέναντι σε όσους ισχυρίζονται ότι είναι ένα άψυχο, διεφθαρμένο γραφειοκρατικό τέρας. Εδώ βλέπουμε κάτι άλλο, πιο απαιτητικό. Μια Ένωση που είναι υποχρεωμένη να κοιτάζει και στον καθρέφτη και στο εδώλιο.
Υπάρχει και η δική μας πλευρά της ιστορίας. Κράτη όπως η Κύπρος και η Ελλάδα διαχειρίζονται ευρωπαϊκά κονδύλια, από τα διαρθρωτικά ταμεία μέχρι το Ταμείο Ανάκαμψης.
Σε κάθε μεγάλο έργο, σε κάθε επιχορήγηση, σε κάθε πρόγραμμα, κάποιοι βλέπουν ευκαιρία ανάπτυξης και κάποιοι άλλοι ευκαιρία για «μίζες». Η υπόθεση Μογκερίνι αποτελεί προειδοποίηση προς κάθε κατεύθυνση. Όποιος θεωρεί ότι τα κονδύλια της ΕΕ είναι μια εσωτερική υπόθεση, που τελειώνει στα σύνορα του εκάστοτε κράτους, κάνει λάθος.
Υπουργεία, αρχές, οργανισμοί, ΜΚΟ, πανεπιστήμια και κάθε φορέας που βάζει στο ταμείο του ευρωπαϊκό χρήμα, θα πρέπει να υπολογίζει ότι κάποια μέρα μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος όχι με έναν εσωτερικό διοικητικό έλεγχο, αλλά με κλήση από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Και τότε δεν θα αρκούν τα γνωστά τηλεφωνήματα και οι πολιτικές πλάτες.
Η σύλληψη μιας πρώην «ιστορικής μορφής» της είναι μια δύσκολη αλλά υγιής απόδειξη ότι στην Ευρώπη, όσο κι αν αργεί, υπάρχει μηχανισμός που κινείται. Το αν θα δικαιωθεί ή όχι η Μογκερίνι θα το κρίνουν τα δικαστήρια. Το μήνυμα όμως έχει ήδη σταλεί. Στην Ένωση της οποίας είμαστε μέρος, κανείς δεν πρέπει να θεωρεί τον εαυτό του υπεράνω ελέγχου, όσο ψηλά κι αν έχει ανέβει.