Η μυστική γλώσσα των social media: Πώς οι χρήστες ξεγελούν αλγόριθμους, λογοκρισία και «απαγορευμένες» λέξεις

Ένα παράλληλο, σχεδόν υπόγειο λεξιλόγιο έχει αρχίσει να κυριαρχεί στα social media. Λέξεις όπως «unalived» αντί «killed», «pew pews» για τα όπλα ή «seggs» για το sex έχουν γίνει μέρος μιας νέας «κωδικής» γλώσσας, την οποία οι χρήστες χρησιμοποιούν για να παρακάμψουν αυτό που θεωρούν αλγοριθμική λογοκρισία.
Το φαινόμενο ονομάζεται algospeak, και έχει εξελιχθεί σε βασικό εργαλείο για όσους θέλουν να αποφύγουν τους περιορισμούς περιεχομένου, να μην «θαφτεί» η ανάρτησή τους ή να μη λάβουν προειδοποίηση από πλατφόρμες όπως το TikTok, το Instagram και το YouTube.
Οι εταιρείες το αρνούνται – οι χρήστες επιμένουν
Επισήμως, οι πλατφόρμες απορρίπτουν την ιδέα ότι υπάρχουν «απαγορευμένες» λέξεις. Εκπρόσωπος του YouTube δήλωσε στο BBC ότι «δεν υπάρχει λίστα απαγορευμένων λέξεων» και ότι το πλαίσιο χρήσης είναι αυτό που μετρά. Αντίστοιχες τοποθετήσεις έχουν κάνει η Meta και το TikTok, χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο μύθο.
Όμως η πραγματικότητα αποδεικνύεται πιο σύνθετη. Ιστορικά, τα social media έχουν χρησιμοποιήσει μηχανισμούς που επηρεάζουν τι ανεβαίνει και τι εξαφανίζεται από τα feeds, ακόμη κι αν αυτό δεν σχετίζεται με μια συγκεκριμένη λέξη. Το αποτέλεσμα; Οι χρήστες συχνά δεν ξέρουν γιατί μια ανάρτηση καταποντίζεται. Έτσι, επιλέγουν να αυτολογοκρίνονται προληπτικά.
«Αν πω YouTube στο TikTok, το βίντεο πεθαίνει»
Ο δημιουργός περιεχομένου Alex Pearlman έχει βιώσει αυτό το φαινόμενο στην πράξη. Στα βίντεό του αποφεύγει να αναφέρει τη λέξη «YouTube», καθώς –όπως υποστηρίζει– το TikTok ρίχνει την απήχηση όταν ανιχνεύει αναφορά σε ανταγωνιστική πλατφόρμα.
Το 2024, τα βίντεό του για τον Τζέφρι Έπσταϊν διαγράφηκαν απρόσμενα στο TikTok, παρότι παρέμειναν ορατά στο Instagram και στο YouTube. Μετά από συνεχείς απορρίψεις ενστάσεων, αναγκάστηκε να αναφέρεται στον Έπσταϊν ως «ο Άνθρωπος του Νησιού» για να μπορέσει να συνεχίσει τη θεματολογία του.
Οι έρευνες που εκθέτουν τον αλγόριθμο
Ανεξάρτητες αποκαλύψεις έχουν δείξει κατά καιρούς ότι οι αλγόριθμοι δεν είναι τόσο ουδέτεροι όσο ισχυρίζονται οι πλατφόρμες.
Διαρροές του TikTok το 2019 αποκάλυψαν οδηγίες προς διαχειριστές να περιορίζουν περιεχόμενο από «άσχημους, φτωχούς ή ανάπηρους» χρήστες για να διατηρείται μια «ελκυστική εικόνα» της πλατφόρμας.
Παράλληλα, μελέτες έχουν δείξει ότι Facebook και Instagram έχουν περιορίσει συστηματικά παλαιστινιακό περιεχόμενο, ιδιαίτερα την περίοδο του πολέμου στη Γάζα.
Ακόμη κι όταν οι εταιρείες αποδίδουν αυτά τα περιστατικά σε «λάθη», τα μοτίβα δείχνουν πως η επιλεκτική καταστολή περιεχομένου αποτελεί διαχρονική πρακτική.
Όταν η καταστολή οδηγεί στη δημιουργικότητα
Η ασάφεια των κανόνων έχει δημιουργήσει μια νέα κουλτούρα «αντίστασης» μέσα στα social media. Οι χρήστες επιστρατεύουν την ευρηματικότητά τους για να παρακάμψουν τους περιορισμούς, δημιουργώντας μια νέα διαδικτυακή διάλεκτο.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των αμερικανικών διαδηλώσεων του 2025 εναντίον της υπηρεσίας ICE: οι χρήστες παρατήρησαν πως οι αναρτήσεις για τις διαμαρτυρίες δεν προβάλλονταν. Έτσι, άρχισαν να τις παρουσιάζουν ως… «μουσικά φεστιβάλ». Ο κώδικας όχι μόνο λειτούργησε, αλλά αύξησε και την αλληλεπίδραση, καθώς δημιούργησε την αίσθηση μιας «μυστικής κοινότητας».
Οι ερευνητές αποκαλούν το φαινόμενο αυτό «αλγοριθμική φαντασία»: οι χρήστες αλλάζουν συμπεριφορά όχι μόνο με βάση τι κάνει ο αλγόριθμος, αλλά και με βάση τι πιστεύουν ότι κάνει.
Τι τελικά καθοδηγεί τα social media;
Σύμφωνα με ειδικούς, η απάντηση είναι απλή: τα χρήματα. Το περιεχόμενο που προβάλλεται ή εξαφανίζεται εξυπηρετεί τον στόχο της μέγιστης αλληλεπίδρασης και ενός «ασφαλούς» περιβάλλοντος για τους διαφημιστές. Η ελευθερία λόγου δεν είναι προτεραιότητα· είναι παράπλευρη συνέπεια.
Η νέα γλώσσα του διαδικτύου
Η algospeak δεν είναι απλώς μια τάση. Είναι ο τρόπος με τον οποίο οι χρήστες προσπαθούν να επιβιώσουν σε έναν χώρο όπου οι κανόνες δεν είναι ποτέ ξεκάθαροι. Αναδεικνύει μια βαθύτερη αλήθεια: τα social media διαμορφώνουν τον δημόσιο διάλογο περισσότερο απ’ όσο παραδέχονται.
Κι αν οι πλατφόρμες βασίζονται στα δεδομένα, οι χρήστες έχουν κάτι που οι αλγόριθμοι δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν:
φαντασία, χιούμορ και συλλογικότητα.
Η algospeak είναι ακριβώς αυτό: η γλώσσα της ψηφιακής επιβίωσης.
in.gr