Θωρακίζοντας τη δημοκρατία απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη

Η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι πλέον μακρινό μέλλον, είναι η καθημερινότητά μας. Και μέσα σε αυτή τη ραγδαία τεχνολογική μετάβαση, η πολιτεία έχει ευθύνη να προστατεύσει τους πολίτες και την κοινωνία από κινδύνους που εξελίσσονται γρηγορότερα απ’ όσο προλαβαίνουν να αντιδράσουν τα θεσμικά μας εργαλεία.
Η πρόταση νόμου που καταθέσαμε για την κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων των πολιτών στο πρόσωπο, την φωνή τους και άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά, για ρύθμιση δηλαδή των deepfakes δεν είναι απλώς μια τεχνική παρέμβαση. Είναι μια πράξη δημοκρατικής προστασίας του πολίτη και της κοινωνίας.
Τα deepfakes, τα τεχνητά παραγόμενα βίντεο, εικόνες ή ήχοι που αναπαριστούν πρόσωπα με απόλυτο ρεαλισμό, συνιστούν ίσως την πιο επικίνδυνη όψη της αχαλίνωτης τεχνητής νοημοσύνης. Μπορούν να κατασκευάσουν γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ, να εμφανίσουν ανθρώπους να λένε ή να κάνουν πράγματα που δεν έκαναν ή είπαν. Μπορούν να καταστρέψουν ζωές μέσα σε λίγα λεπτά. Ήδη, ρεπορτάζ στο Philenews και αλλού αποκαλύπτουν περιστατικά στην Κύπρο που χρησιμοποιήθηκαν deepfakes για διαφήμιση, εκφοβισμό, εκβιασμό και κυρίως παραπληροφόρηση. Αυτή η πραγματικότητα δεν επιτρέπει αδράνεια των θεσμών.
Η δική μας πρόταση νόμου έρχεται να καλύψει το κενό, εισάγοντας ένα νέο, ισχυρό δικαίωμα: κανένα deepfake δεν μπορεί να εκτίθεται στο κοινό χωρίς τη ρητή άδεια του προσώπου του οποίου μιμείται το πρόσωπο, τη φωνή ή άλλα αναγνωριστικά στοιχεία. Η τροποποίηση του «Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων Νόμου» δημιουργεί ένα sui generis δικαίωμα της προσωπικής ταυτότητας, αναγνωρίζοντας ότι το πρόσωπο και η φωνή του ανθρώπου αποτελούν απαραβίαστα στοιχεία της αξιοπρέπειάς του.
Πολιτικά, η πρόταση αυτή υπογραμμίζει κάτι κρίσιμο: η κοινωνία μας δεν θα υποκύψει στη λογική της ψηφιακής ασυδοσίας. Ούτε θα ανεχτεί την κανονικοποίηση της παραπληροφόρησης. Η μη εξουσιοδοτημένη, κακόβουλη διάθεση deepfakes θα αποτελεί ποινικό αδίκημα. Οι πολίτες θα έχουν τη δυνατότητα να ζητούν αποζημιώσεις και να εξασφαλίζουν άμεσα απαγορευτικά διατάγματα. Δεν επιτρέπουμε σε κανέναν να εμπορεύεται την ταυτότητα των ανθρώπων ή να τη χρησιμοποιεί ως όπλο χειραγώγησης.
Εξαιρούνται βέβαια οι περιπτώσεις σάτιρας, πολιτικού ή κοινωνικού σχολίου, που δεν περιλαμβάνει κακόπιστη έκθεση προσωπικοτήτων.
Πολλές χώρες, όπως η Δανία, προχώρησαν ήδη σε παρόμοιες θεσμικές πρωτοβουλίες. Η Κύπρος δεν πρέπει να μείνει πίσω. Η δημοκρατία μας έχει αντιμετωπίσει διαχρονικά απειλές: παρακρατικές οργανώσεις, πραξικοπήματα, εξωτερικές παρεμβάσεις. Στην Κύπρο έχουμε κατοχή. Η δημιουργία κρίσης μέσα από πλαστά γεγονότα δεν είναι ένα απομακρυσμένο αποτέλεσμα.
Σήμερα, μια νέα και ύπουλη μορφή απειλής γεννιέται μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον. Αν δεν χτίσουμε τώρα ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο, θα δούμε φαινόμενα που θα πλήξουν όχι μόνο πρόσωπα, αλλά και την ίδια την κοινωνική συνοχή και εμπιστοσύνη στους θεσμούς.
Η μάχη για τα deepfakes δεν είναι μάχη τεχνική. Είναι βαθιά πολιτική. Είναι αγώνας για να διασφαλίσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα υπηρετεί την κοινωνία. Όχι οι άνθρωποι την τεχνητή νοημοσύνη. Είναι αγώνας για να μην μπορεί κανείς να κλέψει κακόβουλα το πρόσωπο και τη φωνή μας, την ταυτότητα μας.
Με αυτήν την πρόταση νόμου θέτουμε μια ξεκάθαρη γραμμή: η αξιοπρέπεια και η προσωπικότητα του ανθρώπου δεν είναι προς εκμετάλλευση. Η πολιτεία οφείλει να τις προστατέψει. Και εμείς επιλέγουμε να το κάνουμε τώρα. Πριν να είναι αργά.