Κυπρο-γαλλική στρατηγική συνεργασία: Αλλάζει το γεωπολιτικό ειδικό βάρος για την Κύπρο

Η υπογραφή της Συμφωνίας Στρατηγικής Συνεργασίας Κύπρου και Γαλλίας χθες στο Παρίσι δεν αποτελεί μια ακόμη φωτογραφία στο άλμπουμ των επαφών του Νίκου Χριστοδουλίδη. Πρόκειται για κίνηση «τοποθέτησης» της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ένα νέο ευρωπαϊκό περιβάλλον ασφάλειας, όπου η άμυνα βρίσκεται ξανά στο κέντρο του ενδιαφέροντος, με αφορμή την πραγματικότητα που διαμορφώνεται από τις αναθεωρητικές δυνάμεις που επιχειρούν να αλλάξουν τον χάρτη και τα σύνορα με την χρήση ή την απειλή χρήσης βίας, ποντάροντας στην αποσταθεροποίηση. Το συνοδευτικό Σχέδιο Δράσης για την περίοδο 2026 έως 2030 δείχνει ότι δεν μιλάμε για ένα θεωρητική φύσεως ευχολόγιο, αλλά για συγκεκριμένες δράσεις συνεργασίας σε άμυνα, ενέργεια, οικονομία, και ευρωπαϊκό συντονισμό.
Η Γαλλία δεν είναι «μια χώρα ακόμη»
Στην διπλωματία μπορεί α χωράνε μπλόφες αλλά δεν χωράνε υπερβολές και μια συνεργασία με την Γαλλία δεν είναι υπερβολή αν χαρακτηριστεί ιστορική. Η Κυπριακή Δημοκρατία συνδέεται θεσμικά με μια πυρηνική δύναμη και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αυτό από μόνο του έχει ειδικό βάρος, όχι επειδή η Γαλλία θα πατήσει ένα κουμπί και θα λυθούν όλα τα θέματα που μας απασχολούν, αλλά επειδή στην εποχή των «γκρίζων ζωνών» και της πίεσης επί του πεδίου, η διπλωματία μετριέται και σε δυνατότητες προβολής ισχύος. Η Γαλλία διαθέτει ακριβώς αυτό το πακέτο, σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο που δεν μπορεί να αγνοηθεί από κανέναν.
Μαρί, ναυτική παρουσία και SOFA
Η ουσία της συμφωνίας για την Κύπρο βρίσκεται στην άμυνα και ειδικά στη θάλασσα. Η αναβάθμιση της ναυτικής βάσης «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί μπαίνει πλέον ως πρακτική προτεραιότητα, με στόχο να μπορεί να φιλοξενεί συστηματικά γαλλικά πολεμικά πλοία και να υποστηρίζει πιο απαιτητικές παρουσίες, οι οποίες προφανώς και δεν μπορούν να καταγραφούν στο χαρτί.
Το δεύτερο κομμάτι είναι το πλαίσιο παρουσίας. Ο Μακρόν έχει προαναγγείλει ότι οι δύο χώρες θα οριστικοποιήσουν σε λίγες εβδομάδες συμφωνία SOFA, δηλαδή το νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει καθεστώς και διευκολύνσεις δυνάμεων όταν βρίσκονται η μια στο έδαφος της άλλης χώρας. Αυτό δεν είναι τεχνική λεπτομέρεια. Είναι η ποιοτική διαφορά ανάμεσα σε «φιλικές επισκέψεις» και σε σταθερό, μηχανισμό στρατιωτικής συνεργασίας. Με απλά λόγια. Τα γαλλικά πλοία και το προσωπικό των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων που θα βρίσκεται στη Κύπρο, δεν θα χρειάζεται κάθε φορά να διαπραγματεύεται το εύρος των προνομίων που θα παρέχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Θα υπάρχει συμφωνημένο πλαίσιο το οποίο θα εξοικονομεί χρόνο και θα καθιστά τις όποιες κινήσεις σχεδόν αυτοματοποιημένες.
Εδώ υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα πραγματικότητα. Ήδη καταγράφεται συχνή γαλλική ναυτική παρουσία με ελλιμενισμούς και κοινές ασκήσεις. Η συμφωνία SOFA δεν εφευρίσκει νέους κανόνες αλλά κάνει την συνεργασία πιο δομημένη, πιο μόνιμη και καθιστά πιο δύσκολη την αμφισβήτηση της σε πολιτικό επίπεδο όταν προκύψει ένταση.
Προτεραιότητα σε εξοπλισμό
Η Κύπρος εδώ και χρόνια έχει ένα σταθερό πρόβλημα, με την εξασφάλιση οπλικών συστημάτων καθώς το μέγεθος της Εθνικής Φρουράς δεν συμβάλλει στο να θεωρείται προτεραιότητα. Είναι άλλο να σου κάνει παραγγελία μια υπεραγορά και άλλο ένα περίπτερο. Στην περίπτωση μας, το περίπτερο είμαστε εμείς. Η αξία της γαλλοκυπριακής συμφωνίας είναι ότι, εφόσον προχωρήσει όπως σχεδιάζεται, μεταφέρει μέρος της συζήτησης από το «τι θέλουμε» στο «πώς το πληρώνουμε και πότε το παραλαμβάνουμε».
Στο πλαίσιο που συνδέεται με το SAFE, καταγράφεται ότι ο σχεδιασμός αγγίζει εξοπλιστικό πρόγραμμα όπου το μεγαλύτερο μέρος αφορά γαλλικής προέλευσης οπλικά συστήματα, με πρόβλεψη συμμετοχής και κυπριακών εταιρειών σε ένα ποσοστό του έργου. Αυτό είναι κρίσιμο διότι βάζει, έστω σε μικρή κλίμακα, την Κύπρο στη λογική αμυντικής βιομηχανικής αλυσίδας και όχι μόνο στη θέση του πελάτη. Παράλληλα δίνει προτεραιότητα στη κάλυψη των αναγκών μας χωρίς να αναμένουμε πότε και αν θα υπάρξει διαθέσιμο υλικό.
SAFE… και λεφτά υπάρχουν!
Το SAFE είναι ίσως το πιο «χειροπιαστό» ευρωπαϊκό όχημα για να αποκτήσει η συμφωνία με την Γαλλία, άμεση απόδοση. Όπως είναι πλέον γνωστό στους πάντες, πρόκειται για μηχανισμό δανείων μεγάλης διάρκειας έως €150 δισ. για κράτη μέλη της ΕΕ, με στόχο την ενίσχυση κοινών προμηθειών και την επιτάχυνση κάλυψης αναγκών άμυνας. Η Κυπριακή Δημοκρατία, ποτέ δεν είχε πρόσβαση σε τέτοια χρηματοδότηση και σε τέτοια αγορά.
Για την Κύπρο, η πρακτική σημασία είναι διπλή. Πρώτον, μειώνει το κόστος σε μια περίοδο που οι άμυνες χρειάζονται επενδύσεις και οι προϋπολογισμοί έχουν όρια και δεύτερον, αν αξιοποιηθεί το SAFE με γαλλικά οπλικά συστήματα μέσω κοινών ευρωπαϊκών προμηθειών, αποκτάμε ευρωπαϊκή πολιτική κάλυψη για τις επιλογές υλικού, κάτι που δυσκολεύει και τις εξωτερικές πιέσεις αλλά και τις εσωτερικές γκρίνιες του τύπου «γιατί από εκεί και όχι από αλλού».
Πολιτική και συμφέρον στο ίδιο τραπέζι
Στις διεθνείς σχέσεις, όπου δραστηριοποιούνται μεγάλες εταιρείες, δημιουργούνται και μεγάλα συμφέροντα, άρα και πρόσθετα κίνητρα εμπλοκής των κρατών τους.
Η TOTAL συμμετέχει στις έρευνες και στην εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ, και μάλιστα σε μια περίοδο που η Λευκωσία προσπαθεί να μετατρέψει τις ανακαλύψεις σε ρεαλιστική διαδρομή προς την αγορά, μέσω συνεργασιών και υποδομών στην περιοχή. Η ίδια η Total Energies έχει ανακοινώσει συμφωνίες που συνδέουν Κύπρο, Αίγυπτο και τους εμπλεκόμενους εταίρους για την αξιοποίηση ποσοτήτων φυσικού αερίου.
Παράλληλα, η γαλλική NEXANS είναι κομβικός παίκτης στον Great Sea Interconnector, με συμβόλαιο που η ίδια χαρακτηρίζει «record breaking», με τεχνικά χαρακτηριστικά που δείχνουν την κλίμακα του έργου και το βάθος της εμπλοκής.
Όταν, λοιπόν, η Γαλλία έχει «ενέργεια» στην κυπριακή εξίσωση και από τη θάλασσα και από τα καλώδια, η στρατηγική συνεργασία αποκτά και οικονομικό υπόβαθρο. Αυτό το υπόβαθρο στην Ευρώπη, συχνά κάνει πιο αποτελεσματική την πολιτική ρητορική, η οποία παύει να είναι θεωρία αλλά μετριέται σε κύρος, σε ισχύ και σε ευρώ.
Το γεωστρατηγικό αποτύπωμα μεγαλώνει
Η Κύπρος τα τελευταία χρόνια κινείται ξεκάθαρα μέσα στο δυτικό πλαίσιο ασφάλειας, αξιοποιώντας συνεργασίες χωρίς να παριστάνει ότι μπορεί μόνη της να μετατοπίσει ισορροπίες. Η αμερικανική παρουσία και δραστηριότητα γύρω στην αεροπορική βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» στην Πάφο, είτε ως τεχνική αναβάθμιση είτε ως επιχειρησιακή αξιοποίηση σε ειδικές αποστολές και σενάρια εκκένωσης, δημιουργεί έναν δεύτερο πυλώνα δυτικής φυσικής παρουσίας στο νησί.
Σε συνδυασμό με την ενισχυμένη γαλλική ναυτική παρουσία, το αποτέλεσμα είναι σημαντικό. Η Κυπριακή Δημοκρατία αποκτά μεγαλύτερη ορατότητα στον χάρτη επιχειρήσεων της Δύσης στην Ανατολική Μεσόγειο και αυτό δεν είναι «ασπίδα παντός καιρού». Είναι όμως πολλαπλασιαστής κόστους για όποιον σκέφτεται να τραβήξει τα πράγματα στα άκρα και ταυτόχρονα αποτελεί εργαλείο επιρροής για τη Λευκωσία όταν ζητά ρόλο στα ευρωπαϊκά και περιφερειακά τραπέζια. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η γαλλοκυπριακή συμφωνία ταιριάζει με την ευρύτερη τάση, για περισσότερη ευρωπαϊκή άμυνα, περισσότερη στρατηγική αυτονομία, περισσότερη κοινή προμήθεια και διαλειτουργικότητα. Το SAFE είναι ενδεικτικό αυτής της στροφής.
Για την Κύπρο ειδικά, υπάρχει και ο ορίζοντας της κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2026. Μια δομημένη στρατηγική σχέση με τη Γαλλία δίνει στη Λευκωσία έναν ισχυρό δίαυλο με το κράτος μέλος που, πρακτικά, οδηγεί το ευρωπαϊκό αμυντικό αφήγημα και μπορεί να μετατρέψει κυπριακές προτεραιότητες σε ευρωπαϊκή ατζέντα και όχι σε υποσημείωση.
Πολιτικό μήνυμα στην Άγκυρα
Για την Τουρκία, κάθε κίνηση που ενισχύει το δυτικό αποτύπωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει δύο αναγνώσεις. Η μία είναι το επικοινωνιακό ένστικτο της Άγκυρας με καταγγελίες για «στρατιωτικοποίηση» και προσπάθεια να παρουσιαστεί η Κύπρος ως μέρος ενός δήθεν αντιτουρκικού τόξου. Η άλλη είναι η ψυχρή ανάγνωση των επιτελείων που αντιλαμβάνονται πως ενισχύεται ο αριθμός των ισχυρών παικτών που έχουν πρακτικά συμφέροντα και παρουσία συνδεδεμένα με τη σταθερότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό είναι που χαλάει την σούπα του μοναδικού ισχυρού παίκτη, που είχε μέχρι τώρα η Τουρκία. Για το ψευδοκράτος, το πολιτικό μήνυμα είναι εξίσου δυσάρεστο. Όσο η Κυπριακή Δημοκρατία ενσωματώνεται βαθύτερα σε ευρωπαϊκούς και δυτικούς μηχανισμούς ασφάλειας, τόσο περιορίζεται ο χώρος για αφηγήματα περί «δύο κρατών» που θα βαφτίζουν τα τετελεσμένα ως κανονικότητα. Μπορεί αυτή η αναβάθμιση να μην λύνει το Κυπριακό, αλλά κάνει πιο δύσκολη την επιβολή λύσεων που θα νομιμοποιούν την κατοχή.
Τρίγωνο Γαλλίας- Κύπρου – Ελλάδας
Η στρατηγική εταιρική σχέση Γαλλίας και Ελλάδας του 2021, στον τομέα ασφάλειας και άμυνας, αποτέλεσε σημείο καμπής, με έντονη διάσταση αμυντικής συνεργασίας και μεγάλες προμήθειες όπως τα αεροσκάφη Rafale και οι φρεγάτες Belharra.
Η κυπρογαλλική συμφωνία δεν είναι ίδιας φύσης, ούτε θα έπρεπε να παρουσιάζεται ως «αντιγραφή». Η Ελλάδα είναι διαφορετικό μέγεθος, διαφορετική στρατιωτική αρχιτεκτονική, διαφορετική γεωγραφία. Η Κύπρος, όμως, μπορεί να αξιοποιήσει το ελληνικό προηγούμενο ως συμπλήρωμα και όχι ως υποκατάστατο. Δηλαδή να «δέσει» μια τριγωνική πραγματικότητα όπου η Γαλλία έχει άμυνα, βιομηχανία, διπλωματικό βάρος και φυσική παρουσία, η Ελλάδα έχει ευρύτερη στρατιωτική ισχύ και περιφερειακές υποδομές, και η Κύπρος αποκτά μεγαλύτερη στρατηγική χρησιμότητα ως κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο.
Με απλά λόγια, η Κύπρος κερδίζει όταν δεν εμφανίζεται ως «ο μικρός που ζητά προστασία», αλλά ως ο εταίρος που προσφέρει διευκολύνσεις, σταθερότητα, θεσμικό ευρωπαϊκό πλαίσιο και κρίσιμες υποδομές. Το Μαρί και η Πάφος, μαζί, βοηθούν ακριβώς σε αυτό.
Και τι αλλάζει;
Η συμφωνία με τη Γαλλία μπορεί να ενισχύσει το γεωστρατηγικό αποτύπωμα της Κύπρου με τρεις τρόπους.
• Αποτρεπτικός. Όχι επειδή η Κύπρος αποκτά ξαφνικά «ασπίδα», αλλά επειδή η γαλλική παρουσία και το SOFA δημιουργούν μονιμότερη δυτική φυσική εμπλοκή.
• Ευρωπαϊκός. Η Κύπρος αποκτά καλύτερο σημείο στήριξης μέσα στην ΕΕ, ειδικά σε μια περίοδο που η άμυνα αναβαθμίζεται σε πρώτο κεφάλαιο πολιτικής και χρηματοδότησης, μέσω εργαλείων όπως το SAFE.
• Ενεργειακός και υποδομών. Με TOTAL στην ΑΟΖ και NEXANS στον GSI, η γαλλική εμπλοκή παύει να είναι μόνο πολιτική και γίνεται και οικονομική και άρα πιο σταθερή και ανθεκτική.
Αυτό που πρέπει να αποφύγουμε είναι η αντιμετώπιση της συμφωνίας ως τρόπαιο γιατί σύντομα θα ανακαλύψουμε ότι τα τρόπαια δεν παράγουν από μόνα τους, πολιτική. Η συμφωνία απαιτεί συνέχεια, χρονοδιαγράμματα, επιλογές εξοπλισμών που να υπηρετούν δόγμα και όχι βιτρίνα, και διπλωματική πειθαρχία ώστε η Κύπρος να αξιοποιήσει αυτό που πραγματικά κερδίζει με την αναβαθμισμένη θέση σε μια περιοχή όπου η ισχύς μετριέται καθημερινά.