Κύπρος – Λίβανος: Η συμφωνία που αλλάζει τις ισορροπίες

Η επίσκεψη του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη στη Βηρυτό και η υπογραφή δύο ιδιαίτερα κρίσιμων συμφωνιών με τον Πρόεδρο του Λιβάνου, Τζοζέφ Αούν, δεν αποτελούν απλώς μια ακόμη σελίδα στο διπλωματικό ημερολόγιο της Λευκωσίας. Συνιστούν εξέλιξη με ευρύτερη γεωπολιτική σημασία, η οποία επηρεάζει ισορροπίες, διαμορφώνει νέους συσχετισμούς και ενισχύει την περιφερειακή παρουσία της Κυπριακής Δημοκρατίας σε μια περιοχή που βρίσκεται σε διαρκή αναβρασμό.
Για 18 ολόκληρα χρόνια η συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ Κύπρου – Λιβάνου παρέμενε παγωμένη, θύμα πολιτικών παρεμβάσεων και κυρίως τουρκικών πιέσεων προς τις λιβανικές κυβερνήσεις. Η Λευκωσία το γνώριζε καλά. Γι’ αυτό και επέλεξε να κρατήσει «κλειστά χαρτιά» μέχρι την τελευταία στιγμή. Η υπογραφή της συμφωνίας στη Βηρυτό δεν είναι αποτέλεσμα μιας τυπικής διμερούς διαδικασίας. Είναι το επιστέγασμα επίμονης διπλωματικής δουλειάς, συγκυριών που ωρίμασαν και μιας αναβαθμισμένης γεωπολιτικής πραγματικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών δεν επιλύει μόνο μια εκκρεμότητα δεκαετιών. Ανοίγει τον δρόμο για περαιτέρω οριοθετήσεις με τη Συρία, εφόσον Λευκωσία και Βηρυτός κινηθούν συντονισμένα. Πρόκειται για εξέλιξη που ανατρέπει τουρκικά σχέδια και περιορίζει τη φιλοδοξία της Άγκυρας να επιβάλει τη δική της ατζέντα στη θαλάσσια περιοχή, μέσα από το ιδεολόγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η Κύπρος, επαναφέροντας τον Λίβανο στη γραμμή νόμιμων θαλάσσιων οριοθετήσεων, ενισχύει ουσιαστικά το μέτωπο νομιμότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Την ίδια στιγμή, η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Λιβάνου, η δεύτερη συμφωνία που υπογράφηκε, έχει διττή σημασία. Αφενός, προσφέρει στον Λίβανο μια δίοδο ενεργειακής σταθερότητας, σε μια χώρα όπου η ηλεκτροδότηση παραμένει προβληματική και ευάλωτη. Αφετέρου, καθιστά την Κύπρο ενεργειακό κόμβο και φορέα ευρωπαϊκής τεχνογνωσίας στην περιοχή. Η εμπλοκή της Παγκόσμιας Τράπεζας για την εκπόνηση της σχετικής μελέτης και το ενδιαφέρον χωρών του Κόλπου για χρηματοδότηση, δείχνουν ότι η πρωτοβουλία έχει διεθνή εμβέλεια και προοπτική.
Η ευρύτερη σημασία των συμφωνιών φαίνεται και από την ενεργή στήριξη των ΗΠΑ. Ο Λίβανος, ιδιαίτερα μετά την κρίση των τελευταίων ετών, αποτελεί χώρα κρίσιμη για τη δυτική πολιτική αρχιτεκτονική στη Μέση Ανατολή. Η Ουάσιγκτον θεωρεί ότι η συμφωνία ενισχύει τον Πρόεδρο Αούν, σταθεροποιεί το κράτος και περιορίζει τα περιθώρια επιρροής της Χεζμπολάχ. Παράλληλα, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο για αμερικανικό ενεργειακό ενδιαφέρον σε μελλοντικές έρευνες, ειδικά σε κοιτάσματα που ενδέχεται να εκτείνονται και στις δύο ΑΟΖ.
Η ΕΕ από την πλευρά της στέλνει πολλαπλά μηνύματα. Η αποδέσμευση μισού δισεκατομμυρίου ευρώ προς τον Λίβανο, η προώθηση νέων ευρωπαϊκών projects και ο ρόλος της Κυπριακής Προεδρίας το 2026, καθιστούν την Κύπρο έναν από τους βασικούς ευρωπαϊκούς δίαυλους επαφής με τον Λίβανο. Είναι σαφές ότι η Λευκωσία επιδιώκει να ενισχύσει τα διμερή ερείσματα πριν από την έναρξη της Προεδρίας, αξιοποιώντας το momentum για να κλειδώσει την ευρύτερη στρατηγική συμφωνία ΕΕ – Λιβάνου.
Σημαντικό στοιχείο αποτελεί και η συμφωνία για ενίσχυση των λιβανικών ενόπλων δυνάμεων. Η Κύπρος, μαζί με την ΕΕ, αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη της σταθερότητας του Λιβάνου. Μια εύθραυστη, αλλά ζωτικής σημασίας χώρα για ολόκληρη την περιοχή, όπου οι ισορροπίες είναι εξαιρετικά λεπτές.
Η σημερινή εικόνα δείχνει ότι η Κύπρος επενδύει σε μια πολυεπίπεδη σχέση με τον Λίβανο- ενεργειακή, πολιτική, ευρωπαϊκή, ακόμη και αμυντική. Η επίσκεψη Χριστοδουλίδη στη Βηρυτό και οι συμφωνίες που υπογράφηκαν δεν αποτελούν στιγμιαία κίνηση. Είναι μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής που θέλει την Κύπρο να λειτουργεί ως σταθερός πυλώνας σε μια ευμετάβλητη γεωπολιτική γειτονιά.
Σε μια περίοδο που οι ισορροπίες αλλάζουν, η Κύπρος φαίνεται να αξιοποιεί ευκαιρίες, να χτίζει συμμαχίες και να αναβαθμίζει την περιφερειακή της θέση. Και αυτό, για μια μικρή χώρα, είναι ίσως το πιο σημαντικό εργαλείο της.