Κύπρος: «Πρωταθλήτρια» στα εταιρικά κέρδη και ουραγός στους μισθούς

Του
Κωνσταντίνου Ζαχαρίου
Η Κύπρος αναδεικνύεται πρωταθλήτρια στην ανακατανομή του εθνικού πλούτου προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων και σε βάρος των εργαζομένων.
Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας, το 2024 οι μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις στην ΕΕ είχαν μέσο μερίδιο κέρδους 40,1%, καταγράφοντας μείωση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αντίθετα, στην Κύπρο το μερίδιο αυτό όχι μόνο δεν μειώθηκε, αλλά αυξήθηκε στο 42,9% από 42% το 2023, τοποθετώντας τη χώρα μας σταθερά μέσα στην πρώτη δεκάδα των κρατών-μελών με τα υψηλότερα ποσοστά κερδών έναντι της εργασίας.
Τα υψηλότερα μερίδια κέρδους στην Ευρώπη καταγράφηκαν στην Ιρλανδία (74,9%), τη Μάλτα (56,4%) και τη Σλοβακία (48,9%), επιβεβαιώνοντας το ρόλο που παίζουν οι πολυεθνικές και τα μεγάλα κεφάλαια. Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά σημειώθηκαν στη Γαλλία (32,2%), τη Σλοβενία (33,4%) και την Πορτογαλία (34,5%).
Η περίπτωση της Ιρλανδίας αποδίδεται κυρίως στην παρουσία μεγάλων πολυεθνικών υψηλής έντασης κεφαλαίου, ενώ στην Κύπρο η άνοδος συνδέεται άμεσα με τα υπερκέρδη των τραπεζών και των επιχειρήσεων στον τομέα της ενέργειας, που τα τελευταία χρόνια εμφανίζουν διαρκώς αυξημένη κερδοφορία.
Το 2014 το μερίδιο κέρδους των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων στην Κύπρο ήταν 37,8%. Μέσα στη δεκαετία που ακολούθησε εκτινάχθηκε στο 42,9%, ενώ παράλληλα μειώθηκε το μερίδιο της εργασίας. Η εξέλιξη αυτή αντανακλάται και στο επίπεδο των μισθών, οι οποίοι παραμένουν περίπου 30% χαμηλότεροι από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα σταθερό δείγμα της ανισορροπίας μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας στο κυπριακό οικονομικό μοντέλο.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία υπενθυμίζει ακόμη ότι το μερίδιο κέρδους στην ΕΕ σημείωσε αύξηση μέχρι το 2007, για να ακολουθήσει στη συνέχεια μια περίοδο υποχώρησης που κορυφώθηκε το 2012, όταν κατέγραψε το χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας εικοσαετίας (39,5%). Έκτοτε η τάση ήταν ανομοιόμορφη: Άνοδος το 2021 (42,1%), ακολούθως μικρές μειώσεις -41,9% το 2022, 41,7% το 2023- και πιο έντονη πτώση στο 40,1% το 2024, αντανακλώντας την πίεση προσαρμογής σε μια περίοδο ενεργειακών και πληθωριστικών αναταράξεων.
Στον ορισμό της Eurostat, το «μερίδιο κέρδους» αντιπροσωπεύει το ποσοστό της προστιθέμενης αξίας που κατευθύνεται στο κεφάλαιο (ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα) αντί στην εργασία. Χαμηλό μερίδιο σημαίνει μεγαλύτερη ένταση εργασίας και υψηλότερη συμμετοχή των μισθών στο παραγόμενο προϊόν, ενώ υψηλό μερίδιο αντανακλά αυξημένη κερδοφορία ή παραγωγή που βασίζεται κυρίως σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό. Στην κυπριακή περίπτωση, τα δεδομένα δείχνουν έναν οικονομικό προσανατολισμό που μεταφέρει διαρκώς μεγαλύτερο μέρος του πλούτου προς τις επιχειρήσεις και μειώνει το μερίδιο που αντιστοιχεί στους εργαζομένους.
Πλούσια χώρα, αλλά φτωχοί μισθοί
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας επιβεβαιώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τα ευρήματα της ετήσιας Έκθεσης για την Οικονομία και την Απασχόληση του ΙΝΕΚ–ΠΕΟ. Για ακόμη μια φορά αναδεικνύεται η μεγάλη αντίφαση της κυπριακής οικονομίας: Η Κύπρος βρίσκεται στη 13η θέση της ΕΕ σε όρους πλούτου, αλλά μόλις στην 21η θέση ως προς την αγοραστική δύναμη του μισθού. Παράλληλα, από το 2013 μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2025 περίπου 7 δισ. ευρώ μετακινήθηκαν από την εργασία προς τα κέρδη, δείχνοντας ότι η κατανομή του παραγόμενου πλούτου γίνεται με ολοένα και πιο άνισους όρους.
Το 1% κατέχει το 33% του πλούτου
Την εικόνα αυτή επιβεβαιώνει και η έκθεση της Υπηρεσίας Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EPRS) με τίτλο «Taxation of high-net-worth individuals», την οποία παρουσίασε η εφημερίδα μας στο ρεπορτάζ «Η Κύπρος πρώτη στην ανισότητα στην Ευρώπη». Σύμφωνα με τα στοιχεία, το πλουσιότερο 1% στην Κύπρο κατέχει το 33,4% του συνολικού καθαρού πλούτου, ενώ το ανώτερο 10% συγκεντρώνει το 66,8%. Αντίθετα, το 50% του πληθυσμού –ο μισός δηλαδή λαός– κατέχει μόλις το 4,1%. Η τόσο έντονη ανισορροπία καθιστά την Κύπρο την πιο άνιση κοινωνία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποκαλύπτοντας ένα πρόβλημα που δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά βαθιά κοινωνικό και πολιτικό.
Η έκθεση τονίζει επίσης ότι διεθνώς ενισχύονται οι συζητήσεις για τη φορολόγηση ατόμων πολύ υψηλής καθαρής περιουσίας. Παραπέμπει στη μελέτη του καθηγητή Gabriel Zucman, διευθυντή του EU Tax Observatory, ο οποίος εισηγείται επιβολή ελάχιστου φόρου 2% στις περιουσίες άνω του 1 δισ. δολαρίων. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει μελέτη για την αποτελεσματικότητα τέτοιων μέτρων, με αναμενόμενη ολοκλήρωση έως το τέλος του 2025.