Μία συνάντηση δύο αναγνώσεις

Την Πέμπτη (11/12) στη Λευκωσία έγινε η πρώτη τριμερής συνάντηση των δύο Κυπρίων ηγετών Νίκου Χριστοδουλίδη και Τουφάν Έρχιουρμαν για το Κυπριακό, υπό την προσωπική απεσταλμένη του ΟΗΕ Μαρία Άνχελα Ολγκίν. Η προοπτική για πρόοδο παραμένει ακόμα θολή. Δεν συμφωνήθηκε νέα άτυπη Πενταμερής και οι συζητήσεις για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης έμειναν καθηλωμένες. Παρά το καλό κλίμα και την αίσθηση ότι «κάτι κινείται», δεν έχει παραχθεί κανένα αποτέλεσμα. Και βέβαια, δεν υπάρχει απάντηση, ποιος και πώς θα σπάσει το στρατηγικό αδιέξοδο 8 χρόνων;
Ομοσπονδία με πολιτική ισότητα
Οι δύο ηγέτες «συμφώνησαν ότι ο πραγματικός στόχος είναι η επίλυση του Κυπριακού με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ». Αυτό είναι χρήσιμο στον βαθμό που τερματίζει τον «ψίθυρο» για εβδομάδες, ως προς το τι επιδιώκει ο Τουφάν Έρχιουρμαν. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης το παρουσίασε ως σημαντικό: «πρώτη φορά εμφανίζεται σε δήλωση από τον Οκτώβριο του 2020».
Πρόκειται, όμως, για κατ’ επίφαση πρόοδο. Η Ομοσπονδία με πολιτική ισότητα συμφωνήθηκε τη δεκαετία του ‘80, δηλαδή την εποχή Σπύρου Κυπριανού! Το 1991 εξειδικεύτηκε σε επιπρόσθετο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τόσα χρόνια έγιναν επίπονες διαπραγματεύσεις για την πολιτική ισότητα επί σχεδίων λύσης. Οι Αναστασιάδης - Ακιντζί κατέληξαν σε πολύ συγκεκριμένες συγκλίσεις το 2017 που είναι καταγεγραμμένες από τον ΟΗΕ: πρώτον, εκ περιτροπής προεδρία με στάθμιση ψήφου και καθολική ψηφοφορία και δεύτερον, αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/Κ στα όργανα - ώστε να σχηματίζεται πλειοψηφία με ελάχιστη τ/κ συναίνεση.
Είναι εντελώς πλασματικό - μισό αιώνα μετά - να εμφανίζεται ως πρόοδος ότι συμφωνήθηκε πως «εμείς θέλουμε Ομοσπονδία και αυτοί πολιτική ισότητα», όπως έγραψε στη Λευκωσία ο φιλοκυβερνητικός Τύπος.
Πραγματικό ζητούμενο
Οι δύο ηγέτες κλήθηκαν ξανά ενώπιον του ΟΗΕ να τοποθετηθούν σε πολύ πιο σύνθετη και προωθημένη συζήτηση: υιοθετούν ή όχι το πλαίσιο Γκουτέρες και τα 6 σημεία του ως το πλαίσιο για καταληκτική διαπραγμάτευση; Ο Ολγκίν τους ζητά δηλαδή να δεσμευτούν σε αυτό που ρητορικά τουλάχιστον, οι Χριστοδουλίδης και Έρχιουρμαν συμφωνούν: να συνεχίσουν από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντάνα και να καταλήξουν σε στρατηγική συμφωνία. Η πρόθεση του ΟΗΕ είναι σαφής: το ρολόι του Κυπριακού δεν ξαναγυρίζει πίσω.
Ο Χριστοδουλίδης δεν ήταν καθόλου διαφωτιστικός στο επίμαχο αυτό ζήτημα. Πιθανόν να χρειάζεται χρόνο, ή να επιζητά συνομιλίες, «χωρίς όρους και προϋποθέσεις», όπως διακήρυξε πρόσφατα και επανέλαβε την Τετάρτη (10/12) ο εκπρόσωπός του Κ. Λετυμπιώτης. Όμως, στις δικές του δηλώσεις μετά τη συνάντηση, ο Έρχιουρμαν είπε ότι «εν μέρει υπάρχει συμφωνία», ενώ πρόσθεσε ότι, «για την τουρκοκυπριακή πλευρά το θέμα δεν θεωρείται λήξαν εάν, όπως είπε, δεν συμπεριληφθεί η εκ περιτροπής προεδρία». Πρόσθεσε επίσης ότι «δεν υπήρξε καμία συζήτηση ή πρόταση που να αφορά το καθεστώς εγγυήσεων». Συνεπώς, η συζήτηση ήταν «καυτή» και ενδεχομένως να ήταν αυτός ο βασικός λόγος που κράτησε σχεδόν τρεις ώρες.
Ο Πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης μπορεί να μοιράστηκε περισσότερα από όσα γενικόλογα λέει δημοσίως με τους πολιτικούς αρχηγούς στο Εθνικό Συμβούλιο, χθες (Παρασκευή, 12/12). Κάτι τέτοιο, όμως, θα του προκαλούσε σοβαρό πρόβλημα και τριβές. Από τους συμμετέχοντες στο Εθνικό Συμβούλιο, τα κόμματα ΔΗΚΟ - ΕΔΕΚ που συμμετέχουν επίσημα στην κυβέρνηση και το ΕΛΑΜ που επίσης τον στηρίζει, δεν θέλουν να ακούσουν για Ομοσπονδία με πολιτική ισότητα και αναθεματίζουν το πλαίσιο Γκουτέρες.
Αλλά ο Χριστοδουλίδης έχει ανάγκη από συνομιλίες στα δύο χρόνια που του απομένουν μέχρι τις προεδρικές. Θα πρέπει να βρει τρόπο να «τετραγωνίσει τον κύκλο» γιατί χωρίς ουσιαστική πρόοδο, ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες δεν πρόκειται να επανεκκινήσει πλήρους κλίμακας διαπραγματεύσεις.
Άτυπη Πενταμερής
Την Πέμπτη δεν βγήκε άσπρος καπνός ούτε για τη σύγκληση της τρίτης στη σειρά άτυπης Πενταμερούς. Ο Γκουτέρες εστιάζει και σε συγκεκριμένα ΜΟΕ που υποτίθεται ότι συμφωνήθηκαν αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκαν: 4 νέα σημεία διέλευσης και ένα φωτοβολταϊκό πάρκο στη νεκρά ζώνη με χρηματοδότηση της ΕΕ.
Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν την Πέμπτη ότι «τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης είναι σημαντικά για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος, αλλά δεν υποκαθιστούν την επίτευξη λύσης στο Κυπριακό». Ο ΟΗΕ και η ΕΕ ξέρουν πολύ καλά ότι το κλίμα στην Κύπρο είναι το χειρότερο δυνατό και απαιτούν να αλλάξει. Ο Χριστοδουλίδης παραδέχθηκε ότι συζήτησαν «για το άνοιγμα νέων οδοφραγμάτων, αλλά δεν υπήρξε κατάληξη, υπάρχει διαφωνία».
Στην πραγματικότητα, η συζήτηση για νέα σημεία διέλευσης έχει πλήρως βραχυκυκλωθεί. Ο ΟΗΕ σχημάτισε την εντύπωση ότι η ε/κ ηγεσία δεν θέλει νέα σημεία διέλευσης, ενώ ο Έρχιουρμαν τα έχει συνδέσει με την πραγματοποίηση της επόμενης άτυπης Πενταμερούς. Έτσι μετατράπηκαν σε άλλο ένα απροσπέλαστο εμπόδιο που δημιουργεί αμφιβολίες για την ειλικρίνεια των προθέσεων.
Σε ό,τι αφορά πιο απλά ζητήματα καθημερινότητας για διευκόλυνση των πολιτών, ο Χριστοδουλίδης παρέθεσε 10 προτάσεις, σε απάντηση άλλων 8 προτάσεων που εισηγήθηκε πριν έναν μήνα ο Έρχιουρμαν. Την Πέμπτη κατέληξαν στο ελάχιστο: πρώτον, να ενισχυθεί το προσωπικό στα σημεία διέλευσης και να διευκολύνονται οι Τ/Κ για άδειες οδήγησης και ασφάλειες και, δεύτερον, να προχωρήσει η πιστοποίηση του τ/κ χαλλουμιού (χελίμ).
Όλα αυτά συνιστούν ελάχιστο πεδίο συναίνεσης και αρκετή αντιπαλότητα. Ο Έρχιουρμαν προσπαθεί να «δυσκολέψει» τον Χριστοδουλίδη και ο τελευταίος να μην παγιδευτεί σε διαπραγμάτευση υπό όρους. Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν θα ταξίδέψει στην Ελλάδα και μετά στην Τουρκία, προτού κάνει αναφορά στον Αντόνιο Γκουτέρες για να καταθέσει την τακτική έκθεσή του για το Κυπριακό στο Συμβούλιο Ασφαλείας αρχές Ιανουαρίου. Είναι ηλίου φαεινότερον ότι χωρίς εξωτερική παρέμβαση, το Κυπριακό παραμένει βαθιά σφηνομένο στην ακινησία και τη λογική της παράτασης.
Ευρωπαίος απεσταλμένος
Αξιοσημείωτη ήταν αυτές τις ημέρες η παρουσία στην Κύπρο που έκανε ο απεσταλμένος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Γιοχάνες Χαν, που εκτός από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη συναντήθηκε την Παρασκευή και με τον Τουφάν Έρχιουρμαν. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Ερσίν Τατάρ, ο Τουφάν Έρχιουρμαν αποφάσισε να «παίξει» δυναμικά στο ευρωπαϊκό γήπεδο, βάζοντας πλήρη τ/κ ατζέντα: ο Κανονισμός της Πράσινης Γραμμής, το στάτους των Τ/Κ στη διαδικασία ένταξης στο Σένγκεν, η κυπριακή, άρα και ευρωπαϊκή ιθαγένεια για χιλιάδες συζύγους και τέκνα με Τ/Κ γονιό, το ξεπάγωμα της εναρμόνισης της τ/κ κοινότητας με την ΕΕ. Ο Έρχιουρμαν βάζει κάτω και το απευθείας εμπόριο του βορείου τμήματος της Κύπρου με την ΕΕ. Το τελευταίο αυτό ζήτημα σχετίζεται με τη θέση Έρχιουρμαν να μην μείνουν οι Τ/Κ στο ίδιο καθεστώς απομόνωσης, αν ναυαγήσουν ξανά οι συνομιλίες, λόγω αρνητικής στάσης του Χριστοδουλίδη.
Στο Προεδρικό, ο Γιοχάνες Χαν είχε ενδιαφέρουσα συνομιλία με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη. Ο Κύπριος Πρόεδρος χαιρέτισε την εμπλοκή του και τον κάλεσε να βοηθήσει η ΕΕ στην επίλυση του Κυπριακού: «χάσαμε δυόμισι χρόνια και τώρα είναι η ώρα να συζητήσουμε την ουσία». Ο Γιοχάνες Χαν απάντησε: «Πράγματι, πιστεύω ότι είναι η ώρα για αποτελέσματα. Μετά από τόσες δύσκολες στιγμές, πιστεύω ότι υπάρχει τώρα μια ευκαιρία – δεν θα πω η τελευταία ευκαιρία, αλλά υπάρχει μια ευκαιρία.» Αντιστρέφοντας το βάρος της ευθύνης και απευθυνόμενος στον Χριστοδουλίδη, ο Χαν του είπε ότι «η Ευρώπη στηρίζεται πάρα πολύ σε εσάς, για να οικοδομήσετε μια καλή σχέση με τον ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, έτσι ώστε να ανοίξει ο δρόμος, όχι μόνο για την επανέναρξη των συνομιλιών, αλλά και για να βρεθεί μια οριστική, θετική λύση του Κυπριακού».
Απαντώντας, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είπε: «Να είστε σίγουρος πως αν εξαρτιόταν από εμένα, θα είχαμε επιτύχει».
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)