Νέα εποχή συμμόρφωσης και εποπτείας με το «Πακέτο AML»

*Του Πανίκκου Βάκκου
Η έγκριση του νέου ευρωπαϊκού Πακέτου Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες και Χρηματοδότηση της Τρομοκρατίας γνωστό και ως AML Package (Πακέτο AML) τον Ιούνιο του 2024 και η σταδιακή εφαρμογή του μέχρι το 2027 σηματοδοτεί μια ριζική αναδιάρθρωση του ευρωπαϊκού πλαισίου εποπτείας και συμμόρφωσης των εποπτευόμενων οντοτήτων πανευρωπαϊκά.
Το πακέτο αποσκοπεί στην ενίσχυση της ικανότητας του χρηματοοικονομικού συστήματος να εντοπίζει ύποπτες συναλλαγές και δραστηριότητες με στόχο τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή χρηματοδότηση τρομοκρατικών ενεργειών. Επίσης, θα προσαρμόσει το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις νέες και αναδυόμενες προκλήσεις που σχετίζονται με την τεχνολογική καινοτομία, την αυξημένη ενοποίηση των χρηματοοικονομικών ροών στην ενιαία αγορά και τον παγκόσμιο χαρακτήρα των τρομοκρατικών οργανώσεων.
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου συμμετέχει ενεργά στις διάφορες ομάδες εργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο με στόχο την ομαλή μετάβαση και εφαρμογή του νέου αυτού πλαισίου στην Κύπρο.
Γενικά, το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τον τομέα των επενδύσεων και της κεφαλαιαγοράς στην Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλήρως εναρμονισμένο με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Από την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 μέχρι σήμερα, όλες οι σχετικές νομοθεσίες και κανονιστικές διατάξεις είναι σε πλήρη συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, διασφαλίζοντας ένα αξιόπιστο, διαφανές και λειτουργικά συγκρίσιμο εποπτικό πλαίσιο με αυτό των υπόλοιπων κρατών μελών.
Η διαδικασία αξιολόγησης, αδειοδότησης και διαρκούς εποπτείας των υπόχρεων οντοτήτων εφαρμόζεται αυστηρά στη βάση των ευρωπαϊκών οδηγιών και κανονισμών, χωρίς εξαιρέσεις ή αποκλίσεις.
Το Πακέτο AML
Οδηγία AMLD 6
Η Οδηγία AMLD 6 καθιστά υποχρεωτική τη δημιουργία κεντρικών μητρώων πραγματικών δικαιούχων σε κάθε κράτος μέλος. Τα μητρώα αυτά θα επιτρέπουν τον άμεσο εντοπισμό φυσικών ή νομικών προσώπων που κατέχουν ή ελέγχουν πληθώρα χρηματοοικονομικών λογαριασμών, όπως λογαριασμούς πληρωμών, τραπεζικούς λογαριασμούς (συμπεριλαμβανομένων των εικονικών IBAN), λογαριασμούς τίτλων, κρυπτολογαριασμούς και θυρίδες ασφαλείας.
Επιπλέον, ενισχύει τον ρόλο των ανεξάρτητων Μονάδων Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών (FIUs), επιτρέποντάς τους τακτική και άμεση πρόσβαση σε χρηματοοικονομικά, διοικητικά και εποπτικά δεδομένα, ακόμη και χωρίς προηγούμενη αναφορά ύποπτων συναλλαγών, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα των ερευνών.
Η AMLD 6 ορίζει αυστηρές κυρώσεις και διοικητικά μέτρα για σοβαρές, επαναλαμβανόμενες ή συστηματικές παραβάσεις των κανόνων AML, είτε εκ προθέσεως είτε από αμέλεια, ενώ παράλληλα καθορίζει τα κριτήρια για την επιβολή των κυρώσεων.
Κανονισμός AMLR 2024
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2024/1624 επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής των υπόχρεων οντοτήτων, περιλαμβάνοντας πλέον πρόσωπα που εμπορεύονται πολύτιμα μέταλλα και λίθους, αγαθά υψηλής αξίας, ποδοσφαιρικούς συλλόγους και διαμεσολαβητές, φορείς επενδυτικής μετανάστευσης και μη χρηματοοικονομικές μεικτές εταιρείες συμμετοχών.
Τα μέτρα δέουσας επιμέλειας γίνονται αυστηρότερα, με το κατώτατο όριο εφαρμογής να μειώνεται από τα €15.000 στα €10.000, υποχρεώνοντας τους υπόχρεους να εφαρμόζουν εντατικούς ελέγχους ακόμα και για μικρότερες συναλλαγές. Επιπλέον, απαιτείται έλεγχος για στοχευμένες κυρώσεις, τόσο σε φυσικά όσο και σε νομικά πρόσωπα, ενώ τίθενται ειδικά ενισχυμένα μέτρα για πελάτες υψηλού οικονομικού προφίλ.
Η AMLA
Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής Καταπολέμησης Νομιμοποίησης Εσόδων (AMLA), με έδρα τη Φρανκφούρτη, αποτελεί μια σημαντική καινοτομία. Από την 1η Ιουλίου 2025, η AMLA ανέλαβε ρόλο συντονισμού και υποστήριξης των εθνικών εποπτικών αρχών, ενώ από το 2028 θα έχει άμεση εποπτική αρμοδιότητα σε οντότητες υψηλού ρίσκου, με εξουσίες επιβολής κυρώσεων και διαμόρφωσης κοινών ευρωπαϊκών προτύπων εποπτείας.
Παράλληλα, η AMLA θα διενεργεί αξιολογήσεις (peer reviews), θα δημιουργήσει κεντρική ευρωπαϊκή βάση δεδομένων AML/CFT και θα στηρίζει τις FIUs με σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία, όπως Τεχνητή Νοημοσύνη, για την ανάλυση και ασφαλή διαχείριση δεδομένων.
Κανονισμός (ΕΕ) 2023/1113 για τις μεταφορές κεφαλαίων (FTR)
Το νέο πλαίσιο συμπληρώνεται από τον κανονισμό για τις μεταφορές κεφαλαίων, ο οποίος ισχύει από τις 30 Δεκεμβρίου 2024. Ο κανονισμός διασφαλίζει ότι κάθε μεταφορά, είτε παραδοσιακή είτε μέσω κρυπτονομισμάτων, συνοδεύεται από πλήρη και ακριβή στοιχεία αποστολέα και παραλήπτη, καταργώντας την ανωνυμία και ενισχύοντας την ιχνηλασιμότητα.
Πώς επηρεάζονται οι εποπτευόμενες οντότητες
Οι αλλαγές αυτές επιβάλλουν αυστηρές υποχρεώσεις στις εποπτευόμενες οντότητες: ακριβείς και συνεχώς ενημερωμένες καταχωρίσεις πραγματικών δικαιούχων, αυστηρή παρακολούθηση συναλλαγών και πελατών, έγκαιρη αναφορά ύποπτων συναλλαγών, και υιοθέτηση εξειδικευμένων συστημάτων συμμόρφωσης και τη δυνατότητα επιβολής αυστηρών κυρώσεων.
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου συμμετέχει ενεργά στον ευρωπαϊκό διάλογο και συνεργάζεται στενά με την AMLA, με στόχο την πλήρη εναρμόνιση και την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών λύσεων, όπως η επαλήθευση πραγματικών δικαιούχων σε πραγματικό χρόνο και η αυτοματοποιημένη παρακολούθηση συναλλαγών.
Η συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό εποπτικό περιβάλλον αποτελεί αδιαπραγμάτευτη αρχή για την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η οποία λειτουργεί ως πυλώνας σταθερότητας, διασφαλίζοντας την εμπιστοσύνη στην κυπριακή κεφαλαιαγορά και την προσέλκυση επενδύσεων υπό όρους νομιμότητας και χρηστής διακυβέρνησης.
*Αντιπροέδρου Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου