Νέα σύσταση της ΕΕ για το ανθρώπινο κεφάλαιο

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στις 25 Νοεμβρίου 2025 τη Σύσταση προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για το ανθρώπινο κεφάλαιο στην ΕΕ (COM(2025) 959), ένα σύντομο κείμενο εννέα σελίδων που στοχεύει στη βελτίωση των δεξιοτήτων και της εκπαίδευσης. Η Σύσταση, τόσο ως εργαλείο πολιτικής όσο και η χρονική συγκυρία στην οποία δημοσιεύεται, έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει συνδυαστικά χαμηλή ανεργία και σημαντικές ελλείψεις ειδικευμένων εργαζομένων.
Το ποσοστό διαθέσιμων (κενών) θέσεων εργασίας παραμένει υψηλό (2,2% το πρώτο τρίμηνο 2025), 68% των μεσαίων επιχειρήσεων αναφέρουν την έλλειψη δεξιοτήτων ως σοβαρό πρόβλημα, ενώ το 77% τη θεωρούν εμπόδιο για τις επενδύσεις. Η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού με τις κατάλληλες δεξιότητες επηρεάζει αρνητικά την καινοτομία και την ανάπτυξη, με αλυσιδωτές συνέπειες για την οικονομία και τις προοπτικές απασχόλησης στο μέλλον.
Επιγραμματικά, η Σύσταση καλεί τα κράτη-μέλη να:
- Αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις δεξιοτήτων σε στρατηγικούς τομείς (τεχνολογία, πράσινη οικονομία, υγεία και άμυνα), εστιάζοντας στις θέσεις εργασίας που απαιτούν γνώσεις και δεξιότητες STEM (Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά), πληροφορική και τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ). Συστήνεται επίσης όπως περιοριστούν τα εμπόδια εισόδου στην αγορά εργοδοτούμενων από τρίτες χώρες
- Ενισχύσουν τις βασικές δεξιότητες ώστε να δημιουργηθούν στέρεες βάσεις για υψηλότερη ανταγωνιστικότητα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, καθώς και δεξιοτήτων ΤΝ
- Ενισχύσουν την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ). Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην βελτίωση της ποιότητας και θελκτικότητας της ΕΕΚ
- Να βελτιώσουν το ποσοστό συμμετοχής στους κλάδους STEM, πληροφορικής και ΤΝ στην τριτοβάθμια εκπαίδευσης
- Να αυξήσουν τις επενδύσεις στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων και ενθάρρυνση του ιδιωτικού τομέα να επενδύσει στην ανάπτυξη και αναβάθμιση δεξιοτήτων
- Ενισχύσουν την πληροφόρηση για τις δεξιότητες ώστε να υποστηριχθεί η ομαλή μετάβαση των εργαζομένων στην αγορά εργασίας. Σε αυτή τη σύσταση περιλαμβάνεται και ο επανασχεδιασμός του επαγγελματικού προσανατολισμού και των προγραμμάτων σπουδών ώστε να θωρακιστεί έναντι των προκλήσεων του μέλλοντος
Για την Κύπρο, η σημασία αυτών των συστάσεων φέρει ιδιαίτερο βάρος. Οι Κύπριοι μαθητές καταγράφουν τη μεγαλύτερη επιδείνωση όσον αφορά τις βασικές δεξιότητες στην ΕΕ, με αποτέλεσμα το ποσοστό χαμηλών επιδόσεων να υπερβαίνει το 50%, ενώ υστερούν επίσης και στις ψηφιακές δεξιότητες με ότι αυτό συνεπάγεται για την μελλοντική ανταγωνιστικότητα της χώρας και την απασχολησιμότητα των ιδίων. Ταυτόχρονα, η Κύπρος έχει μια από τις χαμηλότερες συμμετοχές φοιτητών σε κλάδους STEM: μόλις 14,9%, έναντι 26,9% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, που συνεπάγεται περιορισμένο εγχώριο δυναμικό επιστημόνων και τεχνικών για τις ανάγκες της ψηφιακής και πράσινης οικονομίας του αύριο. Χαμηλό είναι επίσης το ποσοστό της συμμετοχής ενηλίκων σε προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης (28.3% σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ (39.5%).
Εξειδικευμένο προσωπικό
Ήδη πολλές επιχειρήσεις δυσκολεύονται να εξεύρουν εξειδικευμένο προσωπικό, την ίδια στιγμή που η ανεργία βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Σχεδόν κάθε διαθέσιμος εργαζόμενος στην Κύπρο απασχολείται. Η Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ) εδώ και χρόνια κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις ελλείψεις στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, τη βιομηχανία, τις κατασκευές και την υγεία. Το νέο πλαίσιο απασχόλησης αλλοδαπών εργαζομένων που μπήκε σε εφαρμογή τον Φεβρουάριο 2025 είναι ένα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση, όμως εξακολουθούν να υφίστανται ρυθμιστικά εμπόδια, ειδικά στον κλάδο της υγείας όπου υπάρχει μεγάλη έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού.
Η ανταπόκριση σε αυτές τις προκλήσεις απαιτεί συντονισμένη προσπάθεια των εμπλεκομένων και την σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επενδύσουν στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού τους μέσα από την συνεχιζόμενη κατάρτιση, την ανάπτυξη κουλτούρας δια βίου μάθησης και τη συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα για προγράμματα πρακτικής άσκησης και μαθητείας. Η ταχύτερη αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων (περιλαμβανομένων και των δεξιοτήτων που αποκτούνται μέσα από την άτυπη εκπαίδευση) μπορεί να συνδράμει στον επιδιωκόμενο σκοπό.
Η πολιτεία από την πλευρά της πρέπει να αναβαθμίσει την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης, και ιδιαίτερα να καταστήσει την τεχνική εκπαίδευση πιο θελκτική ώστε να γνωρίζουν οι μαθητές τις πολλές και ποικίλες ευκαιρίες σταδιοδρομίας που μπορεί να τους προσφέρει. Χρειάζονται επίσης στοχευμένα κίνητρα και ακόμη μεγαλύτερη ευελιξία ώστε να ενθαρρυνθεί η κατάρτιση ενηλίκων.
Η σύσταση είναι σαφέστατη: η επένδυση στους ανθρώπους είναι απαραίτητη για την οικονομική ανάπτυξη. Ο οδικός χάρτης μας έχει δοθεί, όμως εναπόκειται σε εμάς να αναλάβουμε δράση. Χρειάζονται αλλαγές, χρειάζονται επενδύσεις, χρειάζονται κίνητρα και χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας στον τρόπο που προσεγγίζουμε την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη δια βίου μάθηση.
Η σύμπραξη μεταξύ πολιτείας και επιχειρήσεων θα είναι καθοριστική για το μέλλον του εργατικού δυναμικού της χώρας και η ΟΕΒ, ως η φωνή του κυπριακού επιχειρείν, συνδράμει με όλες τις δυνάμεις της σε αυτή την εθνική προσπάθεια. Ο διεθνής ανταγωνισμός και οι καταιγιστικές τεχνολογικές εξελίξεις δεν χαρίζονται σε όσους αδρανούν, ολιγωρούν ή καθυστερούν να προσαρμοστούν. Η στιγμή να αναβαθμίσουμε και να επενδύσουμε στο ανθρώπινο δυναμικό είναι τώρα.
* Ανώτερος Λειτουργός, Τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού (ΟΕΒ)