Νήσοι Κουκ: Πώς βοηθούν Ρωσία και Ιράν να διαθέτουν το πετρέλαιο τους παρά τις κυρώσεις – Ο ρόλος των δεξαμενόπλοιων «φαντασμάτων»

Δεξαμενόπλοια που θεωρείται ότι εμπλέκονται στη λαθραία μεταφορά αργού πετρελαίου για λογαριασμό της Ρωσίας και του Ιράν χρησιμοποιούν παραθαλάσσιο γραφείο στις νήσους Κουκ για να αποκρύπτουν τις δραστηριότητές τους, σύμφωνα με ανάλυση του Γαλλικού Πρακτορείου για τις δυτικές κυρώσεις.
Δίπλα σε μια μικρή πιτσαρία στο απομονωμένο σύμπλεγμα του Ειρηνικού βρίσκεται ένα διακριτικό γραφείο, το οποίο αποτελεί την έδρα του Maritime Cook Islands, του νηογνώμονα με τη ταχύτερη ανάπτυξη παγκοσμίως.
Ξένοι εφοπλιστές πληρώνουν αδρά προκειμένου τα σκάφη τους να πλέον υπό τη σημαία του πολυνησιακού αρχιπελάγους στο οποίο δεν έχουν πατήσει το πόδι τους ποτέ.
Δεδομένα για τις κυρώσεις των ΗΠΑ αναφέρονται ονομαστικά σε 20 δεξαμενόπλοια νηολογημένα στις νήσους Κουκ τα οποία υπάρχουν υποψίες πως έκαναν λαθραία μεταφορές ρωσικού ή ιρανικού πετρελαίου μεταξύ του 2024 και του 2025.
Άλλα δεκατέσσερα δεξαμενόπλοια υπό σημαία νήσων Κουκ φιγουράρουν στη μαύρη λίστα άλλης, βρετανικής βάσης δεδομένων όσον αφορά τις κυρώσεις κατά την ίδια περίοδο.
Η Νέα Ζηλανδία, μακράν ο στενότερος διπλωματικός εταίρος των νήσων Κουκ, τόνισε πως είναι «ανησυχητικό και εξοργιστικό» πως το αρχιπέλαγος βοηθά στην παράκαμψη των κυρώσεων.
«Η Νέα Ζηλανδία συνεχίζει να είναι πολύ ανήσυχη για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται οι νήσοι Κουκ τον νηογνώμονά τους, κάτι που έχει εκφράσει επανειλημμένα στην κυβέρνηση των νήσων Κουκ εδώ και πολλά χρόνια», δήλωσε εκπρόσωπος του υπουργού Εξωτερικών Ουίνστον Πίτερς.
Οι νήσοι Κουκ, που απολαύουν διοικητική αυτονομία, παραμένουν σε «ελεύθερη σύνδεση» με τη Νέα Ζηλανδία, άλλοτε αποικιακή δύναμη, που συνεχίζει να επεμβαίνει σε πεδία όπως η άμυνα και η εξωτερική πολιτική.
400%
Ο Maritime Cook Islands, ο νηογνώμονας, ιδιωτική εταιρεία που δραστηριοποιείται με εκχώρηση αρμοδιοτήτων από την κυβέρνηση κι επιβλέπεται από την εθνική αρχή ρύθμισης των μεταφορών, χειρίζεται όλα τα συναφή θέματα του μικρού κράτους.
Τα δημόσια έσοδα που προέρχονται από την παραχώρηση δικαιωμάτων ναυσιπλοΐας κατέγραψαν αλματώδη αύξηση, που ξεπέρασε το 400%, τα τελευταία πέντε χρόνια, σύμφωνα με δημοσιονομικά έγγραφα των νήσων Κουκ. Ξεπέρασαν τα 151.000 ευρώ κατά τον τελευταίο προϋπολογισμό.
Η ναυτιλιακή εφημερίδα Lloyd’s List έστεψε την περασμένη χρονιά τη Maritime Cook Islands «τον ταχύτερα αναπτυσσόμενο νηογνώμονα» στον κόσμο.
Αλλά αυτή η προσοδοφόρα δραστηριότητα, που επιτρέπει να γεμίζουν τα κρατικά ταμεία, έχει τα ελαττώματά της.
Το Royal United Services Institute (RUSI), βρετανικό κέντρο μελετών, εκτιμά πως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα εκμεταλλεύονται εδώ και χρόνια νηογνώμονες μικρών κρατών του Ειρηνικού όπως τα νησιά Παλάου, Τουβαλού και Νιούε.
Στόλος φάντασμα
Σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ανάγεται στο 2024, τα νησιά Κουκ συγκαταλέγονται στα κράτη η σημαία των οποίων «χρησιμοποιείται από δεξαμενόπλοια-φαντάσματα που μεταφέρουν ρωσικό αργό πετρέλαιο».
Τον Απρίλιο, ναυτιλιακή εταιρεία με έδρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κατηγορήθηκε πως διευκόλυνε λαθρεμπόριο καυσίμων αξίας «εκατομμυρίων δολαρίων», δρώντας για λογαριασμό του ιρανικού στρατού στον Κόλπο.
Η εταιρεία διαθέτει, σύμφωνα με τις ΗΠΑ, δεξαμενόπλοια υπό σημαία Μπαρμπάντος, Γκάμπιας, Παναμά και νήσων Κουκ.
«Πολλά πλοία που φέρουν σημαία νήσων Κουκ έχει ταυτοποιηθεί πως ανήκουν στον στόλο φάντασμα» της Ρωσίας, σύμφωνα με τον καθηγητή του εθνικού πανεπιστημίου της Αυστραλίας Αντόν Μοϊσεγένκο, ειδικού στις κυρώσεις και στα οικονομικά αδικήματα.
Οι δυτικές κυρώσεις σκοπό έχουν να εμποδίζονται το Ιράν και η Ρωσία να εξασφαλίζουν έσοδα από πωλήσεις του πετρελαίου τους, στην περίπτωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας ώστε να περιοριστεί η χρηματοδότηση του προγράμματος πυρηνικής ενέργειας και σε αυτή της Μόσχας για να περιοριστεί η χρηματοδότηση του πολέμου εναντίον της Ουκρανίας.
«Δεν υπάρχει διεθνής μηχανισμός»
Ο καπετάνιος και δυο αξιωματικοί δεξαμενόπλοιου εγγεγραμμένου στον νηογνώμονα των νησιών Κουκ και υπάρχουν υποψίες πως ανήκει στον στόλο αυτό, του Eagle S, κατηγορήθηκαν πως έκοψαν εσκεμμένα καλώδια στη Βαλτική στα τέλη του 2024.
Ωστόσο φινλανδικό δικαστήριο στο οποίο προσήχθησαν τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο δήλωσε αναρμόδιο τον Οκτώβριο, καθώς είναι «τα δικαστήρια του κράτους σημαίας του πλοίου ή του κράτους προέλευσης που έχουν ποινική αρμοδιότητα» για υποθέσεις αυτής της φύσης.
Όσον αφορά τα κράτη που προσφέρουν σημαία ευκαιρίας «δεν υπάρχει αληθινά διεθνής μηχανισμός για να τα υποχρεώνει να τηρούν τις υποχρεώσεις τους», στηλιτεύει ο κ. Μοϊσεγένκο.
«Ο νηογνώμονας των νησιών Κουκ ουδέποτε έχει εγγράψει πλοία στα οποία επιβάλλονται κυρώσεις», και «διαθέτει πλατφόρμες που επιτρέπουν αποτελεσματική επιτήρηση και αποτελεσματικό εντοπισμό παράνομων δραστηριοτήτων», διαβεβαίωσε η Maritime Cook Islands.
Η εταιρεία τόνισε ακόμη ότι «δεν έχει λάβει γνώση» καμιάς ανησυχίας που σχετίζεται με παραβιάσεις κυρώσεων ή οποιαδήποτε άλλη κατάχρηση.