Νοικοκυριά: Ακτινογραφία των καταναλωτικών δαπανών σε Κύπρο και ΕΕ

Σχεδόν 20% των καταναλωτικών δαπανών των κυπριακών νοικοκυριών, διοχετεύεται στον τομέα στέγασης, νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και καυσίμων, όπως καταδεικνύεται από πρόσφατα στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat.
Τα στοιχεία καταδεικνύουν επιβράδυνση στο ρυθμό αύξησης των καταναλωτικών δαπανών στην Κύπρο, σε αντίθεση με την ΕΕ όπου καταγράφεται επιτάχυνση.
Το 2024, οι καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών στην ΕΕ, διορθωμένες για τον πληθωρισμό, αυξήθηκαν κατά 1,5% σε σύγκριση με το 2023. Αυτή η αύξηση ήταν ισχυρότερη από ό,τι το 2023, όταν η ανάπτυξη διαμορφώθηκε στο 0,3%. Στην ευρωζώνη η αύξηση ανήλθε στο 1,3% από 0,5% το 2023.
Στην Κύπρο η ετήσια αύξηση των καταναλωτικών δαπανών ήταν 3,6% το 2024 σε σχέση με 6,1% το 2023, αποτυπώνοντας τις αλλαγές στην κατανάλωση που επέφεραν οι απανωτές κρίσεις των τελευταίων ετών και η συνεπακόλουθη ακρίβεια.
Τις μεγαλύτερες αυξήσεις στις καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών καταγράφουν η Μάλτα (8,8% από 14,3% το 2023), η Ρουμανία με 5,6% από 2,3% και η Ουγγαρία με 5,3% (2023: μείωση 2,8%).
Όσον αφορά τη συνολική καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών, ως ποσοστό του ΑΕΠ φθάνει το 61,6% στην Κύπρο και είναι η τέταρτη ψηλότερη στην ΕΕ μετά την Ελλάδα (75,3%), Κροατία (70,5%) και Πορτογαλία (6,6%).
Οι δαπάνες για στέγαση, νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο και άλλα καύσιμα, ανήλθε το 2024 στο 17,8% των συνολικών δαπανών των κυπριακών νοικοκυριών έναντι 23,6% στην ΕΕ και 23,5% στην ευρωζώνη.
Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στη Τσεχία (32,1%), Φινλανδία (29,6%) και Δανία (28,5%).
Αναφορικά με τον τομέα των τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών, οι δαπάνες των κυπριακών νοικοκριών είναι 12,5% επί των συνολικών τους δαπανών, όσο είναι και ο μέσος όρος στην ευρωζώνη. Στην ΕΕ φθάνουν το 13,2%.
Σε σχέση με τον τομέα των μεταφορών, οι δαπάνες των κυπριακών νοικοκυριών είναι 12,9% επί των συνολικών τους δαπανών, από 12,8% που είναι μέσος όρος στην ευρωζώνη και 12,7% στην ΕΕ.
Στατιστικά δεδομένα για το 2023
Σύμφωνα με την τελευταία έκδοση της Στατιστικής Υπηρεσίας «Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών», καταναλωτική δαπάνη είναι η αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που προμηθεύτηκε το νοικοκυριό για κατανάλωση εντός ενός έτους. Περιλαμβάνει την κατανάλωση αγαθών από δική τους παραγωγή (κυρίως γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα), καθώς επίσης και την αξία του τεκμαρτού ενοικίου για τους ιδιοκτήτες/κατόχους κατοικιών και ενοίκους που διαμένουν δωρεάν. Επιπρόσθετα, περιλαμβάνονται και οι δαπάνες του νοικοκυριού για αγαθά που αγοράστηκαν ως δώρα για άλλα νοικοκυριά, ενώ τα δώρα που έλαβε το νοικοκυριό από άλλους εξαιρούνται. Στις καταναλωτικές δαπάνες δεν περιλαμβάνονται επενδύσεις, αποταμιεύσεις και άμεσοι φόροι.
Η μέση ετήσια καταναλωτική δαπάνη ανά νοικοκυριό για το 2023 ανήλθε σε €43.263, σε σύγκριση με €31.206 που ήταν το 2015/2016. Καταγράφηκε, δηλαδή αύξηση 38,6% σε ονομαστικές αξίες και 19,6% σε πραγματικές αξίες (λόγω της επίδρασης του πληθωρισμού), σε σύγκριση με το 2015/2016.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των δαπανών του μέσου ετήσιου προϋπολογισμού των νοικοκυριών για το 2023 αφορά στη στέγαση (27,5%), ακολουθεί η κατηγορία «Είδη διατροφής και μη αλκοολούχα ποτά» (14,5%) και οι «Μεταφορές» (11,6%). Αντίθετα, το μικρότερο ποσοστό καταγράφεται στην κατηγορία «Αλκοολούχα ποτά και καπνός» (1,4%).
Η Λεμεσός έχει τη ψηλότερη μέση ετήσια καταναλωτική δαπάνη, η οποία είναι ελαφρώς πιο πάνω από εκείνη της Λευκωσίας, ενώ η Πάφος καταγράφει τη χαμηλότερη.
Δαπάνες πλουσιότερων και φτωχότερων νοικοκυριών
Η ψηλότερη δαπάνη του ετήσιου προϋπολογισμού των πλουσιότερων αλλά και των φτωχότερων νοικοκυριών αφορά τη «Στέγαση». Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις υπόλοιπες κατηγορίες. Συγκεκριμένα, στα φτωχότερα νοικοκυριά η δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών αφορά τα «Είδη διατροφής και μη αλκοολούχα ποτά» με ποσοστό 24,7%, ενώ στα πλουσιότερα νοικοκυριά η ίδια κατηγορία κατατάσσεται τέταρτη, με ποσοστό 9,6%. Αντίθετα, στα πλουσιότερα νοικοκυριά, η δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία δαπανών αφορά τα «Εστιατόρια και υπηρεσίες διαμονής» με ποσοστό 13,2%, ενώ στα φτωχότερα νοικοκυριά αυτή η κατηγορία βρίσκεται στην τέταρτη θέση, με ποσοστό 6,5%. Σημαντικές διαφορές καταγράφονται επίσης στις κατηγορίες «Εκπαίδευση» και «Μεταφορές».
Καταναλωτικές δαπάνες ανά νοικοκυριό
Τα νοικοκυριά όπου ο υπεύθυνος ασκεί μη χειρωνακτικό επάγγελμα στον δημόσιο τομέα, καταγράφουν τη ψηλότερη μέση ετήσια καταναλωτική δαπάνη, η οποία ανέρχεται σε €64.137. Το ποσό είναι κατά 48,2% ψηλότερο από τη μέση καταναλωτική δαπάνη όλων των νοικοκυριών.
Ακολουθούν δύο σχεδόν ισοδύναμες κατηγορίες, στις οποίες ο υπεύθυνος ασκεί: • Μη χειρωνακτικό επάγγελμα στον ιδιωτικό τομέα, με μέση ετήσια δαπάνη €50.334, ποσό κατά 16,3% ψηλότερο από τη μέση καταναλωτική δαπάνη όλων των νοικοκυριών. • Χειρωνακτικό επάγγελμα στον δημόσιο τομέα, με μέση ετήσια δαπάνη €49.050, ποσό κατά 13,4% ψηλότερο από τη μέση καταναλωτική δαπάνη όλων των νοικοκυριών.
Αντίθετα, τα νοικοκυριά όπου ο υπεύθυνος ανήκει στην κατηγορία του μη-οικονομικά ενεργού πληθυσμού (εξαιρουμένων των συνταξιούχων - περιλαμβάνονται οι οικοκυρές, τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας και οι εισοδηματίες), καταγράφει τη χαμηλότερη μέση ετήσια καταναλωτική δαπάνη, η οποία ανέρχεται σε €26.368. Το ποσό αυτό είναι κατά 39,1% χαμηλότερο από τον μέσο όρο των καταναλωτικών δαπανών όλων των νοικοκυριών. Ακολουθούν τα νοικοκυριά όπου ο υπεύθυνος είναι συνταξιούχος, με μέση ετήσια δαπάνη €30.714, ποσό κατά 29,0% χαμηλότερο από τον μέσο όρο.