Ο γαμπρός του Τραμπ μετατρέπει νησί φάντασμα στην Αλβανία σε τουριστικό project ενός δισ. και προκαλεί αντιδράσεις

Η Σαζάν, ένας μικρός βραχώδης όγκος στη μέση της Αδριατικής, έχει γίνει το τελευταίο διάστημα γνωστή ως το «νησί Τραμπ»: ένα κομμάτι γης που η αλβανική κυβέρνηση ετοιμάζεται να παραχωρήσει στον Τζάρεντ Κούσνερ για τουριστική ανάπτυξη. Την ίδια ώρα ο γαμπρός του Αμερικανού προέδρου σχεδιάζει παράλληλα έναν «Trump Tower» στο κέντρο του Βελιγραδίου, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις και σε Σερβία και σε Αλβανία.
Όπως αναφέρει σε εκτενές αφιέρωμά της η γαλλική LePoint την επιφάνεια, η Σαζάν (η Σάσων ένα άλλοτε ελληνικό νησί που παραχωρήθηκε στην Αλβανία) μοιάζει με παράδεισο. Ένα «μικρό πετραδάκι» πάνω στην Αδριατική, βασίλειο φιδιών, γρύλων, πουλιών και, όπως λέγεται, ακόμη και μερικών αρκούδων που βρίσκουν καταφύγιο στη φυσική βλάστηση με άγρια λεβάντα και κουκουναριές τριακοσίων ετών.
Το καλοκαίρι, λίγες φουσκωτές βάρκες μεταφέρουν τουρίστες από τη γειτονική Αυλώνα για δύο ώρες μπάνιου σε μια μεγάλη παραλία, πριν κατευθυνθούν προς τη σπηλιά του Χάτζι Αλί, του πειρατή του 17ου αιώνα που, που σύμφωνα με τον μύθο, έκρυψε εκεί κιβώτια με χρυσά νομίσματα. Το νησί έχει γίνει πλέον και καταφύγιο θαλάσσιων χελωνών.Για εξήντα χρόνια, η Σαζάν υπήρξε μυστική στρατιωτική βάση, από την οποία σήμερα έχουν απομείνει μόνο κατεστραμμένα πολυβολεία και χιλιάδες νάρκες.
Ο Ενβέρ Χότζα ήταν βαθιά καχύποπτος. Ο κομμουνιστής δικτάτορας που κυβέρνησε την Αλβανία για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες φοβόταν απόβαση των Ιταλών, των Γιουγκοσλάβων, των Αμερικανών αλλά και των Ρώσων. Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Σαζάν μετατράπηκε σε no man’s land, την τελευταία ακατοίκητη νήσο της Αδριατικής.
Ο έρωτας της Ιβάνκα για τη Σαζάν, το γεύμα με τα θαλασσινά και ο Ράμα
Ο «έρωτας» της Ιβάνκα Τραμπ και του συζύγου της Τζάρεντ Κούσνερ για τη Σαζάν έχει ήδη σχεδόν περάσει στην τοπική ιστορία. Συνέβη πριν από τέσσερα χρόνια, όταν το ζευγάρι έκανε διακοπές με τα παιδιά του στην Ελλάδα. Στα Τίρανα, όπου κυβέρνηση και επιχειρηματίες ονειρεύονται την κατασκευή πολυτελών ξενοδοχείων και ο αριθμός των τουριστών έχει τριπλασιαστεί σε μια δεκαετία, η επίσκεψη αντιμετωπίστηκε ως ευκαιρία.
Ο Άουρον Τάρε, πρώην αρχαιολόγος που είχε μόλις αναλάβει γενικός διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Ακτογραμμής της Αλβανίας, οργάνωσε μια επίσκεψη κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των Τραμπ-Κούσνερ και μερικών ακόμη πιθανών επενδυτών, ανάμεσά τους τον Νάσερ αλ Κελαϊφί, επικεφαλής της Paris Saint-Germain, και έναν επιχειρηματία από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Διατέθηκαν ελικόπτερο και πολυτελές γιοτ.
Ο Τάρε γνωρίζει τα ωραιότερα σημεία της περιοχής. Δείχνει στο γκρουπ τη θεαματική βίλα που έκτισε ο Τζορτζ Τένετ, γιος Αλβανών μεταναστών και πρώην διευθυντής της CIA επί Μπιλ Κλίντον και Τζορτζ Μπους. Οργανώνει γεύμα στο καλύτερο εστιατόριο με θαλασσινά της περιοχής, με οικοδεσπότη τον παλιό συμπαίκτη του στο μπάσκετ, τον ίδιο τον πρωθυπουργό Έντι Ράμα. Στην εξουσία από το 2013, ο Ράμα εμφανίζεται ζεστός, μεσογειακός, ανεπίσημος – και γνωρίζει προσωπικά τον Ντόναλντ Τραμπ, τον οποίο έχει συναντήσει σε διεθνείς συνόδους.
Η επιχείρηση θεωρείται από όλες τις πλευρές επιτυχημένη. Η Ιβάνκα Τραμπ και ο Τζάρεντ Κούσνερ αρχίζουν να μιλούν ανοιχτά για το τι θα μπορούσαν να κάνουν στο νησί που η Αλβανία είναι έτοιμη να παραχωρήσει.Ενεργοποιούν αρχιτέκτονες και δικηγόρους. Την επόμενη χρονιά, ο Κούσνερ επιστρέφει στη χώρα. Μαζί με τους συνεταίρους του, δηλώνει έτοιμος να επενδύσει λίγο παραπάνω από 1 δισ. δολάρια, όχι μόνο στη Σαζάν, αλλά και στον κόλπο, σε μια τεράστια λωρίδα γης βόρεια της Αυλώνας που σήμερα παραμένει αδόμητη. Πέρυσι, τον Δεκέμβριο, έναν μήνα μετά την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία, ο Κούσνερ υπογράφει προκαταρκτική συμφωνία για μίσθωση 99 ετών.
Ο κεραυνοβόλος ενθουσιασμός της Ιβάνκα για τη Σαζάν έχει όλη τη λάμψη μίας ιστορίας εξωτικών διακοπών. Όμως, κυρίως, πρόκειται για υπόθεση πολλών χρημάτων. Ο Τζάρεντ Κούσνερ μόνο αφελής επενδυτής δεν είναι. Ο όμιλός του, με έδρα το Μαϊάμι, διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία ύψους αρκετών δισ. δολαρίων σε όλο τον κόσμο, πρωτίστως στη Μέση Ανατολή, όπου Σαουδάραβες επενδυτές αποτελούν τους βασικούς του εταίρους και μετόχους.
Οι business στη Σερβία και οι αντιδράσεις
Ο Κούσνερ δεν ανακάλυψε τα Βαλκάνια από τη βόλτα στη Σαζάν. Ένας από τους βασικούς του «οδηγούς» στην περιοχή είναι ο Ρίτσαρντ Γκρένελ, Αμερικανός πρώην πρέσβης στη Γερμανία, τον οποίο ο Τραμπ είχε διορίσει ειδικό απεσταλμένο στη Σερβία και το Κόσοβο κατά την πρώτη θητεία του. Ο Γκρένελ είναι επίσης ο άνθρωπος που διαπραγματεύτηκε, για λογαριασμό του Κούσνερ, μια δεύτερη μεγάλη συμφωνία στην περιοχή: την απόκτηση ενός ολόκληρου οικοδομικού τετραγώνου στο κέντρο του Βελιγραδίου.
Ο χώρος, σήμερα, μοιάζει με σωρό από χαλάσματα. Εκεί βρισκόταν το παλιό αρχηγείο του σερβικού στρατού, που βομβαρδίστηκε το 1999 από την αεροπορία του ΝΑΤΟ στον πόλεμο του Κοσόβου και έκτοτε έχει αφεθεί στην τύχη του μετά την πτώση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Για τους νοσταλγούς της Γιουγκοσλαβίας αποτελεί ιερό σύμβολο, ενώ για τους νεότερους, που ονειρεύονται την ένταξη της χώρας στην ΕΕ, είναι καταραμένο απομεινάρι.
Ο μελλοντικός «Trump Tower», όπως θα ονομαστεί, σχεδιάζεται να στεγάσει ξενοδοχείο πολυτελείας, τεράστιο εμπορικό κέντρο και πολυτελείς κατοικίες. Για πολλούς, έχει ήδη γίνει σύμβολο του ακραίου επιχειρείν και των αδιαφανών πρακτικών της κυβέρνησης. Για να παραχωρηθεί το οικόπεδο στον Κούσνερ, ψηφίστηκε ειδικός νόμος: έπρεπε να αφαιρεθεί από το κτίριο η ιδιότητα του μνημείου στο Εθνικό Μητρώο Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Μία υπάλληλος του υπουργείου Πολιτισμού προτίμησε να παραιτηθεί αντί να υπογράψει το σχέδιο. Η δικηγόρος Καταρίνα Κόστιτς δηλώνει αγανακτισμένη: «Το αν μας αρέσει ή όχι το στυλ του κτιρίου όπως ήταν πριν από τον βομβαρδισμό είναι ένα ζήτημα. Αλλά το σχέδιο για τον «Trump Tower» είναι άρνηση της ιστορίας μας. Θα άξιζε να γίνει ένας ουσιαστικός διάλογος για τον πολεοδομικό σχεδιασμό της πόλης μας».
Στο γραφείο του, κοντά στην προεδρία και το κοινοβούλιο της Σερβίας, ο Ραντοβάν Κούπρες, ιδρυτής της οργάνωσης CRTA που μάχεται για τη διαφάνεια στην πολιτική, είναι επίσης οργισμένος, αλλά για άλλους λόγους. «Το πρόβλημα δεν είναι πραγματικά η οικογένεια Τραμπ», λέει. «Το πρόβλημα είναι η πολιτική μας τάξη. Είμαστε από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στον κόσμο και όλα έγιναν κάτω από το τραπέζι».
Τον ανησυχεί ιδιαίτερα ο εταίρος του Κούσνερ, ένας επενδυτής από τα Εμιράτα που είχε πάρει πριν από δώδεκα χρόνια την ανάπλαση των όχθεων της Σάββα, παραπόταμου του Δούναβη που διασχίζει το Βελιγράδι. «Είναι αισθητικά πολύ άσχημο», σημειώνει. «Έδιωξαν χιλιάδες ανθρώπους που ζούσαν εκεί επί δεκαετίες και, κυρίως, παραχώρησαν τμήματα της γης σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους με περίεργες διαδικασίες».
Ακόμη πιο δηκτικός εμφανίζεται ο βουλευτής των Πρασίνων Ρόμπερτ Κόζμα. Για τον ίδιο, «το τέλος της προεδρικής κυριαρχίας του Αλεξάνταρ Βούτσιτς είναι αξιοθρήνητο». «Είναι εθνικιστής της βιτρίνας», προσθέτει. «Ξεκίνησε από την άκρα δεξιά, στηριγμένος στο μίσος για τη Δύση που μας βομβάρδιζε το 1999, και τώρα παίζει πόκερ με τα εθνικά περιουσιακά στοιχεία».
Κατά τον Κόζμα, όλοι παίρνουν μερίδιο, εκτός από τους ίδιους τους Σέρβους. «Ακόμη και ο Εμανουέλ Μακρόν», λέει. «Για να στηρίξει τον φάκελο ένταξής μας στην ΕΕ, ο Βούτσιτς πρόσφερε τη σύμβαση του μετρό σε γαλλική εταιρεία. Την περασμένη εβδομάδα, έστρωσε κόκκινο χαλί στον Σι Τζινπίνγκ με τα λόγια: “Πάρτε ό,τι θέλετε!”. Τα έχει καλά με τους Ρώσους, από τους οποίους αγοράζουμε πετρέλαιο. Αλλά το αποκορύφωμα είναι ο Ντόναλντ Τραμπ».
Ο βουλευτής περιγράφει με απογοήτευση την επίσκεψη ενός από τους γιους του Αμερικανού προέδρου στο Βελιγράδι, τον Απρίλιο του 2025, στο πλαίσιο σειράς επί πληρωμή ομιλιών με τον τίτλο «Trump Business Vision 2025». «Το να προσφέρεις ένα ωραίο οικόπεδο στον γαμπρό του Τραμπ δεν χρησίμευσε σε τίποτα», λέει. Ως απόδειξη επικαλείται την πρόσφατη απόφαση των ΗΠΑ να αυξήσουν τους δασμούς στα σερβικά προϊόντα στο 35%, καθώς και τις κυρώσεις εναντίον της χώρας λόγω της συμμετοχής ρωσικών κεφαλαίων στην κρατική πετρελαϊκή εταιρεία.
Η ανάπτυξη ακινήτων με τον Τζάρεντ Κούσνερ δεν είναι προφανώς ουδέτερη επιλογή, ούτε για τη Σερβία ούτε για την Αλβανία. Τους προσφέρει πρόσβαση τόσο σε κεφάλαια από τη Μέση Ανατολή όσο και στην Ουάσινγκτον. Σε αντίθεση με την πρώτη θητεία του πεθερού του, όταν είχε επίσημο ρόλο στον Λευκό Οίκο ως ειδικός σύμβουλος και διαπραγματεύτηκε τις Συμφωνίες του Αβραάμ του 2020, που οδήγησαν σε εξομάλυνση σχέσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και σειρά αραβικών χωρών, ο Κούσνερ δεν κατέχει σήμερα θεσμικό αξίωμα.
Στην πράξη, όμως, παραμένει πανίσχυρος. Στο ουκρανικό ζήτημα, σε αυτόν αναφέρονται ο Στιβ Γουίτκοφ και ο Μάρκο Ρούμπιο, οι Αμερικανοί διαπραγματευτές. Ο Κούσνερ καθοδηγεί άμεσα το σκέλος «ανασυγκρότηση» του ειρηνευτικού σχεδίου, από το οποίο αναμένεται να επωφεληθούν σημαντικά αμερικανικές επιχειρήσεις. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα, βρέθηκε επίσης στην πρώτη γραμμή, αξιοποιώντας το δίκτυό του στη Μέση Ανατολή και στο Ισραήλ -ο πατέρας του είναι εδώ και χρόνια στενός φίλος του Μπενιαμίν Νετανιάχου. Σε αυτό το πλαίσιο έκανε και δηλώσεις που προκάλεσαν κύμα αντιδράσεων, όπως η φράση: «Οι παραθαλάσσιες ιδιοκτησίες στη Γάζα θα μπορούσαν να έχουν τεράστια αξία, αν ο κόσμος επικεντρωνόταν στην οικοδόμηση ενός μέλλοντος αντί να ξοδεύει χρήματα για την κατασκευή τούνελ».
Ανησυχία για αλλοίωση του φυσικού κάλλους της περιοχής
Πίσω στην Αλβανία, ο ορνιθολόγος Τζόνι Βόρψι έχει μια εντελώς διαφορετική οπτική. Δεν τον απασχολούν οι γεωπολιτικές ισορροπίες, αλλά τα πουλιά. Έχει εκπονήσει διδακτορικό για τις μεταναστευτικές τους διαδρομές στη Μεσόγειο. Ως στέλεχος της τοπικής περιβαλλοντικής οργάνωσης PPNEA, παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις. Απλώνει έναν μεγάλο χάρτη και εξηγεί: «Είναι απλό. Εδώ βλέπετε τις βασικές διαδρομές των πουλιών στη Μεσόγειο. Βλέπετε αυτό το μονοπάτι; Η λιμνοθάλασσα της Αυλώνας είναι κομβικό σημείο στάσης. Είναι ωραίο να πολλαπλασιάζονται τα επενδυτικά και οικιστικά σχέδια, αλλά αυτό είναι απλώς καταστροφή».
Ο Όλσι Νίκα, ακτιβιστής της οργάνωσης EcoAlbania, ανησυχεί για την κατασκευή του γιγαντιαίου αεροδρομίου στη Αυλώνας, που προβάλλεται ως εργαλείο προσέλκυσης επενδυτών και τουριστών από όλο τον κόσμο. «Για μια χούφτα δολάρια κινούμαστε κόντρα στο ρεύμα της Ιστορίας», προειδοποιεί. «Είχαμε μία από τις ομορφότερες ακόμη ανέγγιχτες γωνιές της Μεσογείου. Αυτό ακριβώς θα μπορούσε να αποτελέσει τον πλούτο μας σε είκοσι χρόνια»
Για τον ίδιο, υπάρχει και άλλο σκάνδαλο: η κατασκευή του νέου αεροδρομίου έχει ανατεθεί σε εταιρείες με περιορισμένη διαφάνεια, ανάμεσά τους τη σουηδική Mabetex, που στο παρελθόν είχε καταδικαστεί για υποθέσεις διαφθοράς σε έργα ανακαίνισης στη Ρωσία. «Οι πολιτικοί μάς πουλάνε όνειρα: “Θα γίνουμε το Σεν Τροπέ του μέλλοντος”, λένε. Αλλά στην πραγματικότητα θα βουλιάξουμε κάτω από τόνους μπετόν και θα γίνουμε το πλυντήριο χρήματος όλης της Ευρώπης».
Στον 9ο όροφο του πύργου Silver Tower στα Τίρανα, η Ελίρα Κοκόνα ηγείται της κρατικής υπηρεσίας που έχει αποστολή να παραχωρεί στους επενδυτές τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία του κράτους, με στόχο την αξιοποίησή τους. «Η χώρα είναι φτωχή και έχουμε να καλύψουμε δρόμο», λέει, δείχνοντας τη συλλογή από μακέτες αρχιτεκτόνων που καλύπτουν τα ράφια του γραφείου της. Πριν από μερικούς μήνες, η κυβέρνηση προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό για τη μετατροπή του παλιού θερινού ανακτόρου του Ενβέρ Χότζα σε ξενοδοχείο. Κάποιοι υποψήφιοι πρόκριναν την ενσωμάτωση της φύσης, άλλοι πόνταραν στη δημιουργικότητα. «Και εσείς, ποιο σχέδιο θα διαλέγατε;» ρωτά με λαμπερό βλέμμα.
Μέχρι σήμερα, όπως εξηγεί, έχει συνεργαστεί μόνο με τον «Μπράιαν», τον εκπρόσωπο του Κούσνερ στην Αλβανία. Τον ίδιο τον γαμπρό του Τραμπ τον έχει συναντήσει μόλις μία φορά, σε εστιατόριο. «Ένας κοινός φίλος μάς σύστησε. Η συνάντηση ήταν απλώς ευγενική», λέει. «Δεν έχει έρθει ακόμη η στιγμή να πάμε μαζί στην παραλία».
Το Affinity Partners, το επενδυτικό ταμείο του Τζάρεντ Κούσνερ, δημιουργήθηκε το 2021 και συγκέντρωσε 2 δισ. δολάρια από το σαουδαραβικό κρατικό ταμείο Public Investment Fund, που ελέγχεται απευθείας από τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Στους επενδυτές του περιλαμβάνονται επίσης τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ, με περίπου 1,5 δισ. δολάρια. Μαζί με τους Σαουδάραβες εταίρους του, ο Κούσνερ προχώρησε πρόσφατα στην εξαγορά της εταιρείας ηλεκτρονικών παιχνιδιών Electronic Arts έναντι 55 δισ. δολαρίων, επιβεβαιώνοντας το εύρος των κεφαλαίων που βρίσκονται πίσω από τα σχέδια για τη Σαζάν και το Βελιγράδι.
ΠΗΓΗ: ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ