Παίρνεις 1+1 δωρεάν!...

Είναι στη φύση μας να αναζητούμε «ευκαιρίες» και «εκπτώσεις», ιδιαίτερα σε περιόδους άνθησης του καταναλωτισμού.
Στην αγορά προϊόντων, το «ένα συν ένα δωρεάν» κρύβει κάποια ρίσκα, περιορισμένα όμως (π.χ. ημερομηνία λήξης αύριο…). Αλλά, στη δημόσια ζωή, το «συν ένα δωρεάν» μπορεί να κρύβει μεγάλους μπελάδες. Γιa αυτό και δεν συγχωρούνται τα «μα δεν γνώριζα». Γιατί κατά κανόνα είναι συνώνυμα του «δεν ήθελα να ξέρω»…
Το τέλος μέσα από τις «ευκαιρίες»
Πριν από ακριβώς έναν αιώνα, η Κεντρική Ευρώπη ήταν ένα καζάνι που βράζει. Οι Αγγλο-Γάλλοι, ως νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, επέβαλαν εξευτελιστικούς όρους στη Γερμανία και διέλυσαν την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία.
Σε όλη την Κεντρική Ευρώπη ξεσηκώθηκε τότε ένα κύμα διαμαρτυρίας και επανάστασης. Από τον Μπέλα Κουν στην Ουγγαρία, μέχρι τους Σπαρτακιστές στη Γερμανία, όλοι ήθελαν μια σαρωτική κοινωνική νίκη κατά του ιμπεριαλισμού-καπιταλισμού. Δεν τα κατάφεραν.
Στην ακρωτηριασμένη Γερμανία, εμφανίστηκαν πολλά κινήματα αντίδρασης. Πέρα από την Αριστερά, πολλά άλλα νεοφανή κόμματα ευαγγελίζονταν την αποτίναξη του δυτικού ιμπεριαλισμού-καπιταλισμού, σε συνδυασμό με την τόνωση της εθνικής ταυτότητας. Ακόμη και κάποιοι αριστεροί, εξαιτίας του ριζοσπαστικού αντικαπιταλισμού που επαγγέλλονταν, εντάχθηκαν σε αυτά.
Ξεχώρισε όμως τελικά ένα, που αφομοίωσε σταδιακά όλα τα υπόλοιπα. Ήταν το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα, με θεωρητικό τον Ρόζενμπεργκ. Όμως, το κόμμα αυτό ξεχώρισε και ξεκόλλησε από το 1,5 τοις εκατόν όταν το υφάρπασε ο Χίτλερ. Ο οποίος μάγεψε την αγορά των ψηφοφόρων με το «ένα συν ένα δωρεάν»! Δεν παίρνεις μόνο επανάσταση κατά των διεφθαρμένων πολιτικών, παίρνεις και διέξοδο («για όλα φταίνε οι Εβραίοι»), παίρνεις και πρωτοποριακό μεγαλείο («Deutsche uber alles»).
Έτσι και σήμερα…
Μόνο που οι Γερμανοί δεν ήξεραν ότι στην πραγματικότητα το «συν ένα δωρεάν» ήταν η πλήρης καταστροφή τους. Για την ακρίβεια, με ελάχιστη συνδυαστική σκέψη θα μπορούσαν κάλλιστα να το ξέρουν εκ των προτέρων. Αλλά δεν ήθελαν να το ξέρουν…
Το πρόβλημα δεν είναι το τι έγινε πριν έναν αιώνα. Το πρόβλημα είναι ότι το μοντέλο του «συν ένα δωρεάν» πάει να γίνει το κυρίαρχο μοντέλο Σήμερα!
Όταν οι Αμερικανοί πολίτες ψήφιζαν τον Ντόναλντ Τραμπ, για να «κάνουν ξανά μεγάλη την Αμερική», έπρεπε να ξέρουν ότι το πακέτο περιλαμβάνει καθημερινές ανακολουθίες και βρισιές κατά πάντων, στρατό στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, συλλήψεις και απελάσεις κατά χιλιάδες, κατάργηση δημοκρατικών θεσμών και δικαιωμάτων κ.λπ.
Η δικαιολογία συνήθως είναι «μα πού να φανταστώ τι θα ακολουθούσε;». Η απάντηση σ’ αυτό είναι ότι μια χαρά θα μπορούσες να το φανταστείς. Για παράδειγμα, όταν ένας Πρόεδρος καθιστά την οπλοκατοχή ανεξέλεγκτη, το φυσικό επακόλουθο είναι κάθε τρεις και λίγο ένας τρελός να μπαίνει σ’ ένα σχολείο με πολυβόλο και να θερίζει τα παιδιά σου. Μια χαρά θα μπορούσες να το ξέρεις αυτό εκ των προτέρων, με βάση τις εξαγγελίες του για την οπλοκατοχή. Απλά δεν ήθελες.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ως στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών (επί ΕΣΣΔ αλλά και μετά το 1990), πιθανότατα ευθυνόταν για δεκάδες εντολές εκτέλεσης. Όταν, Ρώσε πολίτη, αποφάσιζες πριν 25 χρόνια να τον ψηφίσεις για το ανώτατο αξίωμα για πρώτη φορά, μια χαρά μπορούσες να ξέρεις ότι, μαζί με το προφίλ του «αποφασιστικού ηγέτη», έπαιρνες «συν ένα»: ότι δεκάδες πολιτικοί αντίπαλοι και πρώην συνεργάτες του θα έπεφταν από ουρανοξύστες ή θα δηλητηριάζονταν. Και ότι θα έκανε τα πάντα για να παραμείνει εφ’ όρου ζωής στην ηγεσία (ακόμη και με αλλαγές στο σύνταγμα και με ασφυκτικό έλεγχο των ΜΜΕ). Αλλά και ότι κάποια στιγμή θα οδηγούσε τη χώρα ολόκληρη στα όρια της καταστροφής –π.χ. με έναν πόλεμο εκατοντάδων χιλιάδων νεκρών. Απλά, δεν ήθελες να ξέρεις.
Εντός των τειχών
Όταν μιλάμε για μεγάλες χώρες, υπάρχουν ίσως και κάποια ελαφρυντικά. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ έχουν το παλαιότερο δημοκρατικό σύνταγμα, οι δημοκρατικοί θεσμοί και τα ατομικά δικαιώματα είναι γερά θεμελιωμένα, άρα εύκολα ένας Αμερικανός πολίτης θα μπορούσε να σκεφτεί ότι όλα αυτά δεν θα κινδυνεύσουν από έναν άνθρωπο, έστω και Πρόεδρο. Αντίστοιχα, οι Ρώσοι έχουν παράδοση αιώνων στο να ζουν σε μια περήφανη αλλά και αυταρχική αυτοκρατορία. Η επιλογή ενός δυναμικού «τσάρου» δεν είναι κάτι έξω από την παράδοση και τις ψυχοκοινωνικές ανάγκες του Ρώσου πολίτη.
Όταν μιλάμε όμως για μικρά κράτη όπως η Κύπρος, όπου σχεδόν όλοι γνωρίζονται με όλους, και όπου μάλιστα υπάρχει και το πρόβλημα της ημικατοχής, τα ελαφρυντικά στερεύουν.
Για παράδειγμα, όσοι στήριξαν τον Ν. Χριστοδουλίδη για την Προεδρία μια χαρά μπορούσαν να ξέρουν το αποτέλεσμα της διακυβέρνησής του. Δίπλα στον Ν. Αναστασιάδη για δέκα χρόνια, ποτέ δεν βγήκε να αναλάβει την ευθύνη για κάτι αρνητικό. Όλα τα φίδια τα έβγαζε από την τρύπα μονίμως ο Βίκτωρας… Ο ίδιος πάντα άρπαζε μεγάλο μερίδιο της δόξας για τα θετικά. Πάντα γενικόλογος, αόριστος, αρεστός, οικοδομώντας συστηματικά το προσωπικό του καθεστώς στα ΜΜΕ και στους θεσμούς.
Όταν διέλυε ακόμη και το κόμμα του για την Προεδρία, μια χαρά μπορούσαμε να ξέρουμε ότι μαζί με το γλυκύτατο προφίλ θα παίρναμε «συν ένα δωρεάν»: Έναν «ξεκάθαρα» αόριστο στις δηλωμένες προθέσεις Πρόεδρο, ηγέτη ενός Υπουργικού Συμβουλίου του «εγώ εν τζαι». Με ανασχηματισμούς ανακύκλωσης, για το θεαθήναι. Και όσοι σήμερα καμώνονται ότι «ελπίζουν» πως θα λύσει το Κυπριακό μια χαρά μπορούν να ξέρουν ότι θα κάνει τα πάντα για να μην λυθεί. Γιατί οι καθημερινές επιλογές του είναι επιλογές σύγκρουσης και έντασης, αποστασιοποίησης από ό,τι θα μπορούσε να αποτελεί μιαν ευκαιρία. Απλώς, δεν θέλουν να ξέρουν.
Ακόμη χειρότερα…
Ακόμη κι αν σκεφτούμε ότι οι Ευρωεκλογές προσλαμβάνονται ανάλαφρα από τους Ελληνοκυπρίους, και ότι δίνοντας 20% στον Φειδία ήθελαν να δείξουν την αντίδρασή τους στο κατεστημένο, μετά από όσα έγιναν με την παρουσία του στην Ευρωβουλή, δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία. Μπορούμε κάλλιστα να ξέρουμε από τώρα το κλασικό: Όταν μπει ένας κλόουν στη Βουλή δεν θα γίνει ο ίδιος βουλευτής, θα γίνει η Βουλή τσίρκο. Κι όμως, όλα δείχνουν πως και πάλι δεν θέλουμε να ξέρουμε.
Παρομοίως, μια χαρά μπορούμε να ξέρουμε πια ότι ψηφίζοντας ΕΛΑΜ παίρνεις ισχυρή δόση ενέσιμης ελληνικότητας αλλά παίρνεις και «συν ένα δωρεάν». Κι αυτό δεν είναι μόνο το δελεαστικό αντιμεταναστευτικό και η αντι-ουόκ ατζέντα. Είναι το «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» σε όλους τους τομείς. Είναι η κουλτούρα αυταρχισμού που καθιστά κανονικότητα το να τρως ξύλο στον δρόμο· ή στο σπίτι για το πολύ αλάτι στο φαϊ… Και πάει λέγοντας. Αλλά όλα δείχνουν ότι και πάλι δεν θέλουμε να ξέρουμε.
Χωρίς σε καμιά περίπτωση το «Άλμα» να μπαίνει στην ίδια κατηγορία με τις πιο πάνω περιπτώσεις, μπορεί να αποτελέσει μια κλασική περίπτωση του «δεν θέλουμε να ξέρουμε». Με βάση τα όσα διαδραματίστηκαν (παλαιότερα και πρόσφατα με τις αποκαλύψεις Χασαπόπουλου), είναι περίπου δεδομένο ότι το «συν ένα δωρεάν» θα καταλήξει άσχημα. Η μάχη κατά της διαφθοράς θα συνοδεύεται από συμπεριφορές Ταλιμπάν κατά επιλεγμένων στόχων -την ώρα που μεγάλα σκάνδαλα θα μένουν ανέγγιχτα- με βάση το ισχύον πλαίσιο και χωρίς πρόθεση βαθιών θεσμικών αλλαγών. Και στο Κυπριακό χειρισμοί πολύ πιο άτεγκτοι από τον νυν Πρόεδρο, το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ. Απλώς οι ψηφοφόροι, για άλλη μια φορά, φαίνεται ότι δεν θέλουν να ξέρουν.
Το Καλάθι
• … με τις μισές αλήθειες (1): Στην Κύπρο, ο υπουργός Άμυνας της Ελλάδας Ν. Δένδιας είναι δημοφιλής. Συχνά μάλιστα, χρησιμοποιείται από την ηγεσία ως «αντίβαρο» στον Έλληνα Πρωθυπουργό. Μας αρέσει ο επιθετικός του λόγος κατά της Τουρκίας, αγαπάμε όσους λένε πολλά και μεγάλα -ασχέτως του πόσα κάνουν. Ευτυχώς που στην Τουρκία επικράτησε η ερμηνεία «λέει μεγαλοστομίες επειδή θέλει να γίνει Πρωθυπουργός». Διαφορετικά, αν κάποια στιγμή πράγματι προκαλέσει κρίση, οι πρώτοι που θα την πληρώσουν θα είμαστε εμείς στην Κύπρο· τον αδύναμο κρίκο.
• …με τις μισές αλήθειες (2): Είναι λογικό οποιοσδήποτε στην Κύπρο να έχει παράπονο από τον Ζελένσκι γιατί δεν μιλά για τουρκική εισβολή και κατοχή στο νησί μας. Όταν όμως αυτό το υπερτονίζουν άνθρωποι θετικά διακείμενοι στη Ρωσία, θα πρέπει ταυτόχρονα να διερωτώνται πότε αξιωματούχος της ΕΣΣΔ-Ρωσίας καταδίκασε (ή έστω χρησιμοποίησε τον όρο) την τουρκική εισβολή και κατοχή. Η απάντηση είναι εξαιρετικά απογοητευτική!
• …με τις μισές αλήθειες (3): Κατά καιρούς αξιωματούχοι της Ε.Ε. συλλαμβάνονται και κατηγορούνται για διαφθορά. Όπως έγινε και πριν λίγες μέρες. Το ευχάριστο είναι ότι οι μηχανισμοί των Βρυξελλών είναι τόσο εξονυχιστικοί, και αποτελεσματικοί, που εντοπίζουν πιθανές ατασθαλίες και δεν έχουν αναστολές να προχωρήσουν. Όσοι στην Κύπρο ερμηνεύουν τις συλλήψεις ως «απόδειξη διάλυσης της Ε.Ε.» ας αναλογιστούν ότι σ’ εμάς συμβαίνει ακριβώς το ανάποδο. Πολλά σκάνδαλα, μηδέν συλλήψεις.