Παγώνει η προοπτική μείωσης των επιτοκίων

Οι αποκλίσεις πληθωρισμού δεν συγκλίνουν και δημιουργούν δομικές εντάσεις στην ΟΝΕ, με την Κύπρο σταθερά στο χαμηλότερο άκρο και τις Βαλτικές χώρες στην κορυφή
Η ασάφεια ταράζει τις αγορές
Η στροφή της ΕΚΤ σε αποφάσεις «συνεδρία με συνεδρία» έχει καταστήσει την επικοινωνία της πιο απαιτητική και λιγότερο προβλέψιμη. Η περιορισμένη ορατότητα, σε συνδυασμό με τις μεγάλες αποκλίσεις πληθωρισμού, δημιουργεί ένα περιβάλλον υπερευαισθησίας, όπου ακόμη και μικρές δηλώσεις αξιωματούχων προκαλούν δυσανάλογες αντιδράσεις στις αγορές. Η μελέτη καταλήγει ότι απαιτείται πιο καθαρή, συνεκτική και διαφανής επικοινωνία –χωρίς όμως δεσμεύσεις για τη μελλοντική πορεία των επιτοκίων.
Του Κωνσταντίνου Ζαχαρίου
Όσοι προσδοκούν νέες μειώσεις επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα –και, κατ’ επέκταση, μια ουσιαστική αποκλιμάκωση των τραπεζικών χρεώσεων στην Κύπρο– φαίνεται ότι θα χρειαστεί να οπλιστούν με υπομονή. Τα μηνύματα από τους κύκλους που επηρεάζουν τη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ συγκλίνουν σε μια γραμμή «ούτε μειώσεις ούτε αυξήσεις» για το επόμενο διάστημα, απομακρύνοντας τα σενάρια άμεσης χαλάρωσης.
Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από νέα μελέτη της Μονάδας Οικονομικής Διακυβέρνησης και Εποπτείας της ΟΝΕ (EGOV), η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό της Επιτροπής Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων (ECON) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και δημοσιεύθηκε στην επίσημη πλατφόρμα ανάλυσης και τεκμηρίωσης Think Tank European Parliament.
Η μελέτη αποτιμά τη στρατηγική της ΕΚΤ μετά την απότομη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού την περίοδο 2021–2023 και εστιάζει σε τρία κρίσιμα ερωτήματα: ποιο είναι σήμερα το «ουδέτερο» επίπεδο νομισματικής πολιτικής (R-star) στην Ευρωζώνη, πώς αντιμετωπίζονται οι μεγάλες αποκλίσεις πληθωρισμού μεταξύ των κρατών-μελών και ποιες δυνάμεις διαμορφώνουν την ισοτιμία ευρώ–δολαρίου, επηρεάζοντας το περιθώριο ελιγμών της ΕΚΤ.
Την ίδια ώρα, η έκθεση επισημαίνει και τις αυξανόμενες επικοινωνιακές προκλήσεις της Τράπεζας, καθώς εγκαταλείπει σταδιακά το μοντέλο της προαναγγελίας κινήσεων (forward guidance) και περνά σε αποφάσεις «συνεδρία με συνεδρία» –μια πρακτική που αφήνει λιγότερη ορατότητα στις αγορές και συχνά πυροδοτεί υπερβολικές ή νευρικές αντιδράσεις.
Από το 4% στο 2%
Από τα μέσα του 2024 έως τα μέσα του 2025, η ΕΚΤ προχώρησε στη μακρύτερη περίοδο συνεχόμενων μειώσεων επιτοκίων μετά την κρίση του 2008, μειώνοντας το επιτόκιο καταθέσεων από 4% στο 2%. Η χαλάρωση αυτή πραγματοποιήθηκε σε ένα περιβάλλον ήπιας οικονομικής ανάπτυξης και σταδιακής υποχώρησης του πληθωρισμού προς το στόχο του 2%, τον οποίο τελικά άγγιξε το 2025, έπειτα από παρατεταμένη περίοδο έντονων πιέσεων.
Σύμφωνα με την έκθεση, η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού οφείλεται κυρίως σε διεθνείς παράγοντες: την αποσυμφόρηση των εφοδιαστικών αλυσίδων, τη συγκρατημένη επίδραση των αμερικανικών δασμών και την ενίσχυση του ευρώ, η οποία δεν προκάλεσε αναταράξεις στις αγορές ούτε νέους πληθωριστικούς κύκλους.
Στρατηγική «wait and see»
Κεντρικό ερώτημα της μελέτης είναι αν η σημερινή στάση της ΕΚΤ ανταποκρίνεται σε μια οικονομία που αναπτύσσεται σταθερά και εμφανίζει πληθωρισμό κοντά στο 2%. Το πραγματικό βραχυπρόθεσμο επιτόκιο κινείται ουσιαστικά στο μηδέν, επίπεδο που θα μπορούσε να θεωρηθεί χαμηλό για μια οικονομία σε συνθήκες ισορροπίας. Την ίδια στιγμή, ο δομικός πληθωρισμός παραμένει υψηλός, στο 3,5%, υποδεικνύοντας ότι οι εσωτερικές πιέσεις δεν έχουν εξαλειφθεί πλήρως και απαιτούν χρόνο.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η μελέτη καταλήγει ότι δεν συντρέχει λόγος ούτε για νέες μειώσεις ούτε για αυξήσεις επιτοκίων. Η προτεινόμενη γραμμή είναι σαφής: στάση αναμονής και προσοχής, με συνεχή αξιολόγηση των δεδομένων και έμφαση στη σταθερότητα.
Πληθωρισμός δύο ταχυτήτων
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις μεγάλες αποκλίσεις πληθωρισμού μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Μετά το σοκ του 2022, οι διαφορές έφτασαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και, σύμφωνα με τη μελέτη, το 2025 η εικόνα δεν έχει ουσιαστικά βελτιωθεί: σε 11 από τις 19 χώρες ο πληθωρισμός αποκλίνει πάνω από πέντε ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο, γεγονός που δυσχεραίνει την άσκηση ενιαίας πολιτικής.
Αντίθετα, στις ΗΠΑ δεν παρατηρείται αντίστοιχη εικόνα σε καμία Πολιτεία. Οι μεγαλύτερες αποκλίσεις εντοπίζονται στις Βαλτικές χώρες και στη Σλοβακία, ενώ χώρες όπως η Κύπρος βρίσκονται σταθερά στο χαμηλότερο άκρο της κλίμακας, με ηπιότερες πιέσεις.
Το φαινόμενο αποδίδεται σε τρεις βασικούς παράγοντες: τον ασύμμετρο αντίκτυπο των ανατιμήσεων σε ενέργεια και τρόφιμα, τις επίμονες εγχώριες πληθωριστικές πιέσεις και τις διαρθρωτικές αδυναμίες της ΟΝΕ και της ενιαίας αγοράς.
Το συμπέρασμα είναι ανησυχητικό: ο συνολικός πληθωρισμός υποχωρεί, αλλά οι αποκλίσεις παγιώνονται, δημιουργώντας μόνιμα «κενά» τιμών στην Ευρωζώνη. Η εξέλιξη αυτή χαρακτηρίζεται σοβαρή απειλή για τη συνοχή του κοινού νομίσματος και, σύμφωνα με τη μελέτη, τροφοδοτεί τον ευρωσκεπτικισμό. Το ζήτημα, τονίζεται, είναι πρωτίστως πολιτικό και όχι καθαρά νομισματικό.
Πώς ο Τραμπ «σπρώχνει» το ευρώ
Η μελέτη εξετάζει επίσης την ενίσχυση του ευρώ έναντι του δολαρίου, παρά τα υψηλότερα επιτόκια στις ΗΠΑ. Το 2025 το ευρώ ενισχύθηκε κατά 12%, ενώ ο εμπορικά σταθμισμένος δείκτης του δολαρίου υποχώρησε κατά 6%, εξέλιξη που αντιβαίνει στον παραδοσιακό κανόνα των αγορών και προκαλεί ερωτήματα.
Μετά την εξέταση διαφόρων εξηγήσεων, η μελέτη καταλήγει ότι καθοριστικός παράγοντας είναι η μείωση της εμπιστοσύνης στο δολάριο ως «ασφαλές καταφύγιο». Η πολιτική αβεβαιότητα στις ΗΠΑ διαβρώνει το λεγόμενο convenience yield του δολαρίου, οδηγώντας τους επενδυτές σε μαζικές κινήσεις αντιστάθμισης κινδύνου. Ενδεικτικό είναι ότι μετά τον Απρίλιο του 2025, το 80% των εισροών σε ETF που επενδύουν σε αμερικανικά assets ήταν πλήρως αντισταθμισμένο συναλλαγματικά, έναντι μόλις 20% προηγουμένως –εξέλιξη που πιέζει το δολάριο και ενισχύει το ευρώ.
Η ηρεμία της ΕΚΤ και οι ρωγμές της ευρωζώνης
Η έκθεση σκιαγραφεί το περιβάλλον της μετα-αποπληθωριστικής περιόδου και καταλήγει ότι η σημερινή στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι ισορροπημένη, χωρίς περιθώρια για νέες μειώσεις ή αυξήσεις επιτοκίων. Το πρόγραμμα Ποσοτικής Σύσφιγξης εξελίσσεται ομαλά, με τις αγορές να απορροφούν την αυξημένη προσφορά χωρίς αναταράξεις.
Την ίδια ώρα, οι μεγάλες αποκλίσεις πληθωρισμού μεταξύ των κρατών-μελών συνιστούν σοβαρό κίνδυνο για τη συνοχή της Ευρωζώνης και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με νομισματικά μέσα. Η ενίσχυση του ευρώ αποδίδεται στην πολιτική αβεβαιότητα στις ΗΠΑ, που αποδυναμώνει το ρόλο του δολαρίου ως ασφαλούς καταφυγίου και οδηγεί σε κινήσεις αντιστάθμισης κινδύνου.
Πέρα από τα άμεσα συμπεράσματα, η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για βαθύτερη εναρμόνιση των αγορών, αποτελεσματικότερους μηχανισμούς αντιμετώπισης ασύμμετρων σοκ και προσεκτική διαχείριση των δασμών της περιόδου 2025–2026. Ένα ισχυρό ευρώ περιορίζει τον εισαγόμενο πληθωρισμό, αλλά ασκεί πιέσεις στις εξαγωγές.
Συνολικά, η ΕΚΤ εισέρχεται σε μια νέα φάση σταθεροποίησης, σε ένα περιβάλλον αυξημένων αβεβαιοτήτων, όπου η προσοχή, η ευελιξία και η καθαρή επικοινωνία καθίστανται καθοριστικές.