Πρόγραμμα Εθνικών Επενδύσεων και μείωση ανελαστικών δαπανών εισηγείται το Δημοσιονομικό Συμβούλιο

Την ανάπτυξη Προγράμματος Εθνικών Επενδύσεων για τις μεγάλου κόστους επενδύσεις υποδομών, αλλά και τριετή σχεδιασμό για μείωση των ανελαστικών δαπανών εισηγείται, μεταξύ άλλων, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο Κύπρου (ΔΣΚ), στην τελική του έκθεση για το 2025.
Μεταξύ άλλων, το ΔΣΚ εντοπίζει αριθμό έργων υποδομών που θα ωριμάσουν τα επόμενα χρόνια, σε βαθμό που δεν θα επιτρέπεται άλλη καθυστέρηση στην εξυπηρέτησή τους, δημιουργώντας ένα σημαντικό ρίσκο για τα δημόσια οικονομικά.
Ακόμα, το ΔΣΚ εντοπίζει ότι η ανάπτυξη στην Κύπρο καθοδηγείται από μικρό αριθμό βιομηχανιών που βασίζονται σε υψηλής κινητικότητας αλλοδαπώς ελεγχόμενες επιχειρήσεις, γεγονός που προκαλεί τρωτότητα στην οικονομία.
Επισημαίνει, ακόμα, ότι τα επίσημα στοιχεία υπερεκτιμούν το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών, καθώς οι μέσοι πραγματικοί μισθοί καθοδηγούνται από μεγάλες αυξήσεις σε μικρό αριθμό κλάδων της οικονομίας.
Η εικόνα της κυπριακής οικονομίας
Σύμφωνα με το ΔΣΚ, η πορεία του χρέους παραμένει πτωτική και αναμένεται πως θα μειωθεί σε επίπεδα χαμηλότερα του 60% του ΑΕΠ, όταν ανακοινωθούν τα επίσημα στοιχεία του 2025. Εκτιμάται πως η πτωτική τάση του χρέους θα συνεχιστεί το 2026 και πιθανόν το 2027.
Όπως σημειώνει, παρά τις αναμενόμενες υπερβάσεις σε σχέση με την τροχιά των Καθαρών Πρωτογενών Εθνικών Δαπανών, έναντι των οποίων είναι δεσμευμένη η Δημοκρατία, δεν υφίσταται ανησυχία ως προς μια πιθανή λήψη μέτρων, καθώς η τροχιά του χρέους παραμένει πτωτική και το χρέος θα βρίσκεται σε επίπεδα χαμηλότερα του 60% του ΑΕΠ.
Επιπλέον, επισημαίνει ότι τα ρευστά διαθέσιμα της Δημοκρατίας παραμένουν κοντά στο 10% του ΑΕΠ, καθοδηγούμενα κυρίως από έσοδα από την ΚΕΔΙΠΕΣ και προσδίδουν επιπλέον επιλογές για το κράτος.
«Η οικονομία συνεχίζει να καταγράφει αναπτυξιακή τάση ευρείας βάσης και εκτιμάται πως υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης θα καταγραφούν για το 2025 και 2026», αναφέρει το ΔΣΚ, προσθέτοντας ότι συνεχίζεται η χαμηλή ανεργία και πλήρης απασχόληση, με τις προβλέψεις να διατηρούν τις εκτιμήσεις στα ίδια επίπεδα για τα επόμενα έτη.
Ο πληθωρισμός καταγράφει σχεδόν μηδενικές τάσεις το 2025 (κοντά στο 0,2%) και αναμένεται να κινηθεί ελαφρώς υψηλότερα του 2% το 2026.
Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο υπογραμμίζει, ωστόσο, ότι υφίστανται μεγάλες ανάγκες κονδυλίων που αφορούν έργα / δράσεις και ανάγκες τα οποία αναμένεται πως θα ωριμάσουν τα επόμενα χρόνια. Αυτές περιλαμβάνουν υποδομές, για παράδειγμα υδατικές, ενεργειακές, μεταφορών, προστασίας από φυσικές καταστροφές, άμυνα. «Είναι πιθανόν πως αρκετές από αυτές τις ανάγκες θα ωριμάσουν, σε βαθμό που δεν θα επιτρέπει άλλη καθυστέρηση στην εξυπηρέτησή τους, τα επόμενα χρόνια, δημιουργώντας ένα σημαντικό ρίσκο για τα δημόσια οικονομικά», προειδοποιεί.
Όσον αφορά την αύξηση ανελαστικών δαπανών, σημειώνει ότι η κατανομή κονδυλίων, με υψηλές ανελαστικές δαπάνες, εγκλωβίζει την εκάστοτε κυβέρνηση σε προκυκλικές πολιτικές, στερώντας δημοσιονομικό χώρο και επιλογές πολιτικής σε περιόδους αυξημένων πιέσεων.
«Η προτεραιότητα δαπανών δεν προκρίνει μακροπρόθεσμες λύσεις σε επιδεινούμενα προβλήματα. Για παράδειγμα, στο κυκλοφοριακό, συνεχίζονται οι δαπάνες για επέκταση του οδικού δικτύου, χωρίς ουσιαστικές δαπάνες υποδομών ή μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό για ενίσχυση των δημοσίων/μαζικών μεταφορών. Αντίστοιχη είναι η εικόνα για την ενέργεια, τους κλιματικούς κινδύνους, το υδατικό και το στεγαστικό», προσθέτει.
Το ΔΣΚ προειδοποεί, ακόμη, ότι, παρά τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αυτή καθοδηγείται από μικρό αριθμό βιομηχανιών, οι οποίες βασίζονται σε υψηλής κινητικότητας αλλοδαπώς ελεγχόμενες επιχειρήσεις, δημιουργώντας αυξημένη τρωτότητα για την οικονομία και τα δημόσια οικονομικά.
Σημειώνει, επίσης, ότι οι αυξήσεις των μέσων πραγματικών μισθών καθοδηγούνται από μεγάλες αυξήσεις σε μικρό αριθμό κλάδων της οικονομίας και τα επίσημα στοιχεία υπερεκτιμούν το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών. Οι απαιτήσεις για επιπλέον δαπάνες κοινωνικής υφής πρέπει να αναμένεται πως θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια, εκτιμά.
Σημειώνει ότι η διαφορά μεταξύ του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΕ) και Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) προσεγγίζει το 12% του ΑEΠ και διατηρεί αυξητική τάση, με πρωτογενή εισοδήματα να ρέουν εκτός Κύπρου. Έτσι, το κατά κεφαλή ΑΕΠ αυξήθηκε μεν τα τελευταία χρόνια, αλλά η αύξηση στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών ήταν οριακή.
Εισηγήσεις ΔΣΚ
Με βάση τα πιο πάνω, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο εισηγείται να υιοθετηθεί άμεσα Εθνική Στρατηγική για τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, η οποία να περιλαμβάνει κίνητρα και υποχρεώσεις που να προωθούν την οργανική διασύνδεση των αλλοδαπώς ελεγχόμενων επιχειρήσεων με την εγχώρια οικονομία.
Επίσης, προκρίνει να αναπτυχθεί ρητό, δεσμευτικό και με χρονοδιάγραμμα, Πρόγραμμα Εθνικών Επενδύσεων που να αφορά στις μεγάλου κόστους επενδύσεις υποδομών, όπως το υδατικό, οι φυσικές καταστροφές, οι συγκοινωνίες, το δίκτυο ενέργειας.
Προτείνει, ακόμα, να εξεταστεί μια Πολιτική Παραγωγικότητας για τους τομείς όπου η Προστιθέμενη Αξία και οι απολαβές καταγράφουν στατικότητα και να αναπτυχθεί Τριετής Σχεδιασμός για τη μείωση των Ανελαστικών Δαπανών.
Ακόμα, εισηγείται να αντιμετωπιστούν με αυστηρότητα οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης για την αυτονόμηση των νοσηλευτηρίων του ΟΚΥΠΥ, να προχωρήσει το Υπουργείο Οικονομικών σε συγκεκριμένη διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σχέση με τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για το μοντέλο Ανάλυσης της Βιωσιμότητας του Χρέους (DSA) και να διατηρηθούν, αλλά να ληφθούν μέτρα για την αύξηση της ορατότητας, στις Μη Προβλεπόμενες Δαπάνες που μεταφέρονται στο Υπουργείο Οικονομικών, ενδεχομένως με σταύρωμα του κονδυλίου από πλευράς της Νομοθετικής Εξουσίας.
Το ΔΣΚ προτείνει, επίσης, να αναζητηθούν τρόποι ούτως ώστε η υφιστάμενη προσέγγιση του Υπουργείου Οικονομικών έναντι των Συμπληρωματικών Προϋπολογισμών να εδραιωθεί ως πάγια πολιτική και να μην εξαρτάται από πολιτικές προσεγγίσεις των αξιωματούχων και να υποβάλλονται, κατά τους ετήσιους Προϋπολογισμούς, συγκριτικοί πίνακες που να καταγράφουν τις αναθεωρήσεις δαπανών για το σύνολο των ετών του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Πλαισίου, σε σχέση με τα προηγούμενα.