Πότε εξημερώθηκαν οι γάτες; - Νέα έρευνα για DNA και ο ρόλος της Κύπρου

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο κορυφαίο περιοδικό Science και υποστηρίζθηκε από το National Geographic ανατρέπει την επικρατούσα άποψη για το πότε και πού οι γάτες έγιναν για πρώτη φορά… κατοικίδιες. Ενώ μέχρι σήμερα οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι οι πρώτοι αγρότες της Εγγύς Ανατολής εξημέρωσαν τις γάτες πριν από περίπου 10.000 χρόνια, νέα ανάλυση DNA δείχνει πως η ιστορία είναι πολύ νεότερη και… πολύ πιο αφρικανική.
Από την Αφρική στην Ευρώπη
Η διεθνής ερευνητική ομάδα, υπό τον παλαιογενετιστή Κλαούντιο Οτόνι του Πανεπιστημίου Ρώμης Tor Vergata, ανέλυσε 225 αρχαία δείγματα γατών και κατάφερε να ανασυνθέσει 87 πλήρη γονιδιώματα. Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι πρόγονοι των σημερινών οικόσιτων γατών προέρχονται από τη Βόρεια Αφρική και ότι έφτασαν στην Ευρώπη μόλις πριν από περίπου 2.000 χρόνια.
Πριν από το 200 π.Χ., οι γάτες που ζούσαν στον ευρωπαϊκό χώρο δεν είχαν σχέση με τις σημερινές «σπιτικές» γάτες. Γενετικά ήταν πιο κοντά στον ευρωπαϊκό αγριόγατο (Felis silvestris). Παρότι συχνά συναναστρέφονταν με ανθρώπους –ιδίως σε νεολιθικούς οικισμούς– δεν ήταν κατοικίδιες με τη σημερινή έννοια.
Η Κύπρος, ο πρώτος σταθμός μιας σχέσης 9.000 ετών
Το πρώτο γνωστό εύρημα ανθρώπου που θάβεται μαζί με γάτα προέρχεται από την Κύπρο: ένας σκελετός γάτας σε τάφο του 7.500 π.Χ. στη Χοιροκοιτία είχε οδηγήσει τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι η εξημέρωση ξεκίνησε στην Ανατολική Μεσόγειο. Η νέα έρευνα, ωστόσο, δείχνει πως ο δεσμός ανθρώπου–γάτας υπήρχε, αλλά οι γάτες αυτές δεν ήταν ακόμη οι άμεσοι πρόγονοι των σημερινών.
Ρωμαίοι, Φοίνικες και Πούνικοι: οι πρώτοι… διανομείς γατών
Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι θαλασσοπόροι Φοίνικες και Πούνικοι ήταν πιθανότατα εκείνοι που μετέφεραν τις πρώτες «αληθινές» οικόσιτες γάτες από τη Βόρεια Αφρική σε αποικίες της Μεσογείου, όπως η Σαρδηνία και ο νότος της Ιβηρικής. Από εκεί, οι Ρωμαίοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ραγδαία εξάπλωσή τους στην υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς ευρήματα σε ρωμαϊκές στρατιωτικές βάσεις στη Βρετανία, στη Σερβία και στην Αυστρία συνδέονται άμεσα με τις σημερινές γάτες.
Η έκρηξη των πόλεων βοήθησε τις γάτες να γίνουν… γάτες σπιτιού
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η εμφάνιση μεγάλων αστικών κέντρων κατά τη ρωμαϊκή περίοδο δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για τις γάτες, που εκμεταλλεύτηκαν τα αποθέματα τροφής και τους πληθυσμούς τρωκτικών. Μέσα σε μόλις δύο χιλιετίες, η γάτα έγινε ένα από τα πιο επιτυχημένα «συμβιωτικά» ζώα της ανθρώπινης ιστορίας.
Ασία: μεταξωτός δρόμος και γάτες
Παράλληλα, νέα ανεξάρτητη έρευνα στο Cell Genomics δείχνει πως οι γάτες έφτασαν στην Κίνα περίπου 1.400 χρόνια πριν, συνοδεύοντας εμπόρους της Μεσοποταμίας στον Δρόμο του Μεταξιού. Ακόμη παλαιότερα ευρήματα, ηλικίας 5.400 ετών, ανήκουν σε τοπικές αγριόγατες που απλώς πλησίαζαν ανθρώπινους οικισμούς για τροφή.
Οι μούμιες της Αιγύπτου ίσως κρύβουν τις τελικές απαντήσεις
Η ομάδα Οτόνι σχεδιάζει τώρα να αναλύσει DNA από αιγυπτιακές μούμιες γατών – ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα λόγω της ευθραυστότητας του υλικού, το οποίο όμως μπορεί να προσφέρει το χαμένο κομμάτι στο παζλ της εξημέρωσης.
«Οι γάτες παραμένουν μυστηριώδεις και αποκαλύπτουν τα μυστικά τους ένα μουστάκι τη φορά», σχολιάζει χαρακτηριστικά η Αμερικανίδα γενετίστρια Λέσλι Λάιονς, τονίζοντας ότι τα νέα δεδομένα αλλάζουν ριζικά την εικόνα για την απαρχή των οικόσιτων γατών.