Πώς κάηκε το χαρτί του ανασχηματισμού

Την περασμένη Τρίτη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κάλεσε τους αρχηγούς των συγκυβερνώντων κομμάτων ούτως ώστε να συζητήσουν για τα μεγάλα πολιτικά θέματα και να ακούσει τις δικές τους εισηγήσεις για το στεγαστικό το συνταξιοδοτικό και την φορολογική μεταρρύθμιση. Όσο κι αν αναμενόταν από κάποιους ότι θα συζητηθεί παράλληλα και το κρίσιμο θέμα του ανασχηματισμού, όπως άλλωστε έγινε προτού να φύγει για τις ΗΠΑ, ο Πρόεδρος δεν είπε τίποτα. Στέλνοντας το μήνυμα πως ο ανασχηματισμός δεν βρίσκεται πλέον στην ατζέντα του.
Στο παρόν στάδιο υπουργοί και συνεργάτες του οι οποίοι ήταν βέβαιοι για την υλοποίηση του ανασχηματισμού δηλώνουν άγνοια για τα επόμενα βήματα, καθώς ο Πρόεδρος όχι μόνο δεν ανοίγει τα χαρτιά του αλλά φαίνεται να εκνευρίζεται όποτε ερωτάται γι’ αυτό. Με δεδομένο ότι τον Γενάρη η Κυπριακή Δημοκρατία αναλαμβάνει την Προεδρία της Ε.Ε, απομακρύνεται το ενδεχόμενο να υπάρξουν αλλαγές το επόμενο διάστημα καθώς οι νέοι υπουργοί δεν θα έχουν ούτε περίοδο χάριτος, ούτε περίοδο προσαρμογής στα νέα καθήκοντα.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο όλες οι πιθανότητες συγκλίνουν σε αλλαγή μελών του υπουργικού σχήματος τον Ιούνιο, μετά και τις βουλευτικές εκλογές.
Το σίγουρο πάντως είναι πως αυτή η συζήτηση για το αν θα γίνει τελικά ανασχηματισμός και ποιοι θα αντικατασταθούν είχε πολιτικές προεκτάσεις και αρνητικές συνέπειες.
- Εμπεδώνεται η εικόνα ενός προέδρου που αδυνατεί να πάρει αποφάσεις
- Βρίσκονται σε βραχυκύκλωμα κρίσιμα υπουργεία καθώς υπουργοί λειτουργούν υπό προθεσμία και σε συνεχή ανασφάλεια
- Υπάρχει δυσκολία να βρεθούν άτομα σε παραγωγικές θέσεις εργασίας που θα αφήσουν την δουλειά τους για ένα πόστο με σοβαρό ρίσκο, συνεχή κριτική, για μειωμένο χρονικό διάστημα και με έναν Πρόεδρο που είναι διατεθειμένος να τους αφήσει εκτεθειμένους σε μία κρίσιμη στιγμή
Από την πυρκαγιά, στα ανοικτά μέτωπα
Ήταν όμως ο ανασχηματισμός ένα μύθευμα των δημοσιογράφων που διάβαζε ο Πρόεδρος και γελούσε ή είχε όντως συζητηθεί εκτενώς; Όταν τον περασμένο Ιούλιο μαινόταν η φoνική φωτιά στη Λεμεσό και η οργή ενισχυόταν εξαιτίας και των λανθασμένων χειρισμών μελών της κυβέρνησης, είχε τεθεί δημοσίως και έντονα το ζήτημα ενός ανασχηματισμού που θα εκτόνωνε την κρίση. Βεβαίως, δεν ήταν κάτι που έφυγε ποτέ από το τραπέζι της συζήτησης και κυρίως από το μυαλό του Προέδρου. Δεν ήταν μόνο η δυσφορία που εξέφραζε ο Πρόεδρος κατά διαστήματα στον περίγυρό του για υπουργούς που ένιωθε πως τον άφηναν εκτεθειμένο και που ενίσχυαν συνεπώς τις φήμες αλλαγών. Ήταν και το γεγονός ότι ένα μήνα ακόμη πριν από την κρίση, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας βολιδοσκοπούσε εμμέσως πρόσωπα και στελέχη του ΔΗΣΥ για το ενδεχόμενο να προσδεθούν στο άρμα της κυβέρνησης. Ένα σενάριο συνεργασίας που έκοψε βεβαίως συνοπτικά η Πινδάρου. Το θέμα ωστόσο επανήλθε επιτακτικά μετά την φωτιά.
Όχι μόνο από μέρος της κοινωνίας αλλά και από στελέχη της συγκυβέρνησης που θεωρούσαν ότι θα έπρεπε να υπήρχαν παραιτήσεις υπουργών στο τραπέζι του προέδρου ούτως ώστε να εκτονωθεί η κρίση. Λίγο όμως η δυσκολία εξεύρεσης ικανών προσώπων να διαδεχθούν μέλη του υπουργικού συμβουλίου σε εκείνη την πολύ δύσκολη συγκυρία και κυρίως η αίσθηση εντός του Προεδρικού ότι ένας ανασχηματισμός θα σήμαινε αυτόματα και παραδοχή λαθών, έκανε το Προεδρικό να αναβάλει τις όποιες σκέψεις αλλαγών. Ήθελε να γίνει με τον δικό του τρόπο, την στιγμή που ο ίδιος θα ένιωθε έτοιμος. Ενώ λοιπόν από τον Σεπτέμβριο που ο Πρόεδρος γνωστοποιούσε σε συνεργάτες του ότι με την επιστροφή του από τις ΗΠΑ θα προχωρήσει σε αλλαγές, η συζήτηση μετατέθηκε για τον Νοέμβρη, όταν θα έκλειναν τα ανοικτά μέτωπα στην οικονομία, το ενεργειακό και τα εργασιακά. Σε αυτό το μεσοδιάστημα τα ονόματα των υπουργών που θα έφευγαν, έδιναν και έπαιρναν χωρίς να κλείσει το όλο ζήτημα.
Εκνευρισμός από συνεργάτες
Η σύγχυση για το τι θα κάνει ο Πρόεδρος, προκάλεσε πάντως εκνευρισμό και στον περίγυρό του. Δεν είναι τυχαία η αναφορά του Προέδρου του ΔΗΚΟ Νικόλα Παπαδόπουλου, ότι αν θα γινόταν ανασχηματισμός, θα έπρεπε να είχε γίνει χθες καθώς αντιλαμβάνονται οι συνεργάτες του πως αυτή η μετέωρη κατάσταση φθείρει και την κυβέρνηση αλλά και τα κόμματα. Πέραν τούτου, κάποιοι συνεργάτες του νιώθουν εκτεθειμένοι γιατί από τη μία καλούνταν από τον Πρόεδρο να βολιδοσκοπήσουν άτομα και την επομένη τον άκουγαν να λέει δημοσίως πως τα περί ανασχηματισμού τα ακούει και γελά. Χωρίς να λαμβάνει οποιεσδήποτε αποφάσεις. Είναι όμως και κάτι άλλο βαθύτερο που απασχολεί ένα μέρος της κυβέρνησης.
Υπάρχουν μέλη της κυβέρνησης που βλέπουν να τους συμπαρασύρει η απαξίωση παρά το έργο που επιτελούν. Και αυτό γιατί αναγνωρίζουν πως όσο παραμένουν αδύναμοι κρίκοι στην κυβέρνηση, τόσο θα ενισχύεται το κλίμα της αμφισβήτησης και της απαξίωσης. Και θα μηδενίζονται ακόμη και σημαντικά έργα ή μεταρρυθμίσεις που έχουν ουσία. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν ενισχύεται μόνο η άποψη στελεχών πως ο Πρόεδρος δυσκολεύεται να πάρει κρίσιμες αποφάσεις και να βρει λύσεις, αλλά και το γεγονός ότι όσο περνά ο χρόνος φθείρεται η κυβέρνηση από την περριρέουσα του ανασχηματισμού που όλο αναμένεται να γίνει και δεν γίνεται.
Ενδεικτικό της κατάστασης, είναι ότι υπουργοί τηλεφωνούσαν σε συναδέλφους τους αλλά και σε ΜΜΕ, ούτως ώστε να μάθουν αν θα γίνει τελικά ανασχηματισμός και αν έχουν ακούσει τίποτα για το αν οι ίδιοι αποχωρούν. Όλο αυτό προκαλεί αναπόφευκτα μία κακή ψυχολογία των υπουργών, αλλά και βραχυκύκλωμα στα υπουργεία τους, καθώς οι υφιστάμενοί τους, τους θεωρούν αναπόφευκτα υπουργούς υπό προθεσμία. Δεν έχουν ενημερωθεί μόνο από τα ΜΜΕ για την δυσφορία του Προέδρου στο πρόσωπό τους αλλά και από πηγαδάκια με τα οποία συζητά ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Άλλωστε ο Πρόεδρος συζήτησε με επιχειρηματικούς κύκλους το ενδεχόμενο αντικατάστασης του υπουργού εργασίας, στο αποκορύφωμα της κρίσης της ΑΤΑ.
Πέραν τούτου, η δυσφορία του ήταν εμφανής εδώ και καιρό για τον υπουργό ενέργειας, τις συνεχείς διαψεύσεις του σε ο,τι αφορά χρονοδιαγράμματα και την στρατηγική για μείωση της τιμής στο ρεύμα που δεν υλοποιήθηκε. Ζήτημα υπάρχει και με την απόδοση του υπουργού δικαιοσύνης δεδομένων όσων εκτυλίσσονται στον τομέα της δικαιοσύνης και του οργανωμένου εγκλήματος. Ιδιαίτερα μετά και τα όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας ότι συμβαίνουν στις κεντρικές φυλακές. Δεν ήταν τυχαία λοιπόν η απουσία του Μάριου Χαρτσιώτη τόσο από την συζήτηση του Προέδρου, του υπουργού άμυνας και εσωτερικών με τον Σάββα Αγγελίδη για την πρόθεση αποχώρησής του και τα προβλήματα που υπάρχουν στην αστυνομία.
Το ερώτημα λοιπόν είναι για ποιο λόγο οι υπουργοί που αισθάνονται ότι είναι με το ένα πόδι εκτός, δεν συζητούν το όλο ζήτημα με τον Πρόεδρο και αναμένουν καρτερικά τις εξελίξεις να τους βρουν. Αυτό που διαπιστώνεται πάντως, είναι πως δεν υπάρχει η αναμενόμενη σχέση και χημεία Προέδρου-Υπουργών. Ζήτημα που ενοχλεί για παράδειγμα πολλούς είναι η τάση του Προέδρου να καπελώνει καταστάσεις επιχειρώντας να ανακοινώσει ο ίδιος και όχι οι υπουργοί του μεταρρυθμίσεις και έργα. Συνεργάτες του λένε πως στόχος του δεν είναι να ακυρώσει υπουργούς, αλλά να βοηθήσει στην διαδικασία. Ωστόσο, το παράδειγμα της ΑΤΑ, όταν έβαλε αρχικά στο παιχνίδι τον Μάκη Κεραυνό και στη συνέχεια ανέλαβε ο ίδιος την διαπραγμάτευση, έστειλε το μήνυμα πως όχι μόνο τους παρακάμπτει, αλλά και τους ακυρώνει.
Οι high flyers που διστάζουν
Η ανεπάρκεια κάποιων υπουργών, το δημόσιο άδειασμα άλλων, αλλά και η δυσκολία του Προέδρου να αποφασίσει για το τι τελικώς θα πράξει, αποτελεί και αποτρεπτικό παράγοντα υπουργοποίησης προσώπων που βρίσκονται εκτός πολιτικής και έχουν την δική τους καριέρα. Δεν είναι διατεθειμένοι να αφήσουν μία πετυχημένη καριέρα για μία υπουργική θέση τόσο μικρού χρονοδιαγράμματος. Και γιατί δεν θα καταφέρουν να υλοποιήσουν έργα και να αφήσουν κατ’ επέκταση το αποτύπωμά τους αλλά και γιατί θα νιώθουν επαγγελματικά μετέωροι.
Ρόλο στην δυστοκία, έπαιξε και το γεγονός ότι το προηγούμενο διάστημα υπήρχε μία σειρά ανοικτών ζητημάτων: η φορολογική μεταρρύθμιση, η ΑΤΑ, το μπάχαλο με το GSI και η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Οι νέοι υπουργοί θα καλούνταν συνεπώς να συνεχίσουν ένα έργο που διαμόρφωσαν άλλοι και το οποίο είχε τεράστιες αντιδράσεις, κενά και σκιές. Πέραν της απουσίας εναλλακτικών επιλογών ωστόσο, ο Πρόεδρος δυσκολευόταν και για άλλους παράγοντες να προχωρήσει σε αλλαγές.
Ο υπουργός ενέργειας για παράδειγμα αποτελούσε κόκκινη γραμμή για το ΔΗΚΟ, δεδομένων των καλών σχέσεων που διατηρεί με τον Νικόλα Παπαδόπουλο. Δύσκολη ήταν η εξεύρεση υπουργού οικονομικών -πλην της σκέψης για την Ειρήνη ΠΙκή- δεδομένων των ανοικτών ζητημάτων που υπάρχουν ακόμα. Ζήτημα υπήρξε και στο ενδεχόμενο αλλαγής της Μαρίας Παναγιώτου. Ενώ υπάρχει η παραδοχή πως δεν έχει καταφέρει να ανταποκριθεί, το χαρτοφυλάκιό της που αφορά αγροτική πολιτική και περιβάλλον, είναι κάτι που απασχολεί έντονα την Ε.Ε. Θα ήταν συνεπώς δύσκολο με την προεργασία που υπήρξε όλο το προηγούμενο διάστημα να αντικατασταθεί λίγο πριν την προεδρία.
Με αυτά ως δεδομένα, ο Πρόεδρος φαίνεται να προσανατολίζεται για αλλαγές μετά και τις βουλευτικές εκλογές. Αυτό θεωρείται πως θα του δώσει την δυνατότητα να αξιοποιήσει πολιτικά πρόσωπα που δεν έχουν καταφέρει να εκλεγούν και με αυτό τον τρόπο να δεσμεύσει τα κόμματά τους να τον στηρίξουν στις επικείμενες εκλογές. Χωρίς βεβαίως να υπολογίζει το γεγονός ότι μετά τις εκλογές πολλά μπορούν να αλλάξουν. Και κυρίως η δυναμική των συγκυβερνώντων κομμάτων, εντός των οποίων υπάρχουν ήδη αντιδράσεις και φωνές που θέλουν να φύγει το κόμμα τους από την συγκυβέρνηση που ενδεχομένως να ενισχυθούν.