Σκοτώνουν οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις – Δεκάδες θάνατοι στην Κύπρο κάθε χρόνο

Οι νέες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων προκαλούν σοκ για την Κύπρο, καταδεικνύοντας ότι εξακολουθούμε να βρισκόμαστε στην κορυφή της Ευρώπης σε μικροβιακή αντοχή και νοσοκομειακές λοιμώξεις. Με ανησυχητικά ποσοστά ανθεκτικών βακτηρίων και υπερκατανάλωσης αντιβιοτικών, παρά τη μείωση που έχει παρατηρηθεί, η χώρα μας εμφανίζεται για ακόμη μια φορά ως μία από τις πιο ευάλωτες περιοχές της ΕΕ απέναντι σε έναν αόρατο αλλά εξαιρετικά επικίνδυνο εχθρό για τη δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με τις δύο ετήσιες αξιολογήσεις του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων (ECDC) για τη βακτηριακή αντοχή και την κατανάλωση αντιβιοτικών, η Κύπρος συνεχίζει να καταγράφει από τα χειρότερα αποτελέσματα στην Ευρώπη.
Πρωταγωνιστεί μάλιστα στην αντοχή του σταφυλόκοκκου, ενός βακτηρίου που ευθύνεται για την ανάπτυξη σοβαρών λοιμώξεων.
Παράλληλα, η Κύπρος συγκαταλέγεται στις πρώτες θέσεις και στην αντοχή άλλων επικίνδυνων μικροβίων που συνδέονται στενά με ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις ενώ τα στοιχεία για τις λοιμώξεις στα νοσηλευτήρια είναι αποκαλυπτικά.
Η Κύπρος παρουσιάζει επιπολασμό 13,8% στους νοσηλευόμενους ασθενείς, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος δεν ξεπερνά το 6,8%. Ο συγκεκριμένος δείκτης, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, καταδεικνύει ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν αφορά μόνο την ανθεκτικότητα των βακτηρίων, αλλά και τις διαδικασίες πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων εντός των νοσοκομείων που ευθύνονται για εκατοντάδες θανάτους και αναπηρίες σε ασθενείς κάθε χρόνο.
Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αντιβιοτικών, η Κύπρος παραμένει από τις υψηλότερες θέσεις στην Ευρώπη. Τόσο στην κοινότητα όσο και στα νοσηλευτήρια συνεχίζεται η υπερβολική χρήση τους, παρά τη μικρή μείωση που καταγράφεται τα δύο τελευταία χρόνια. Η κατάχρηση αυτή αποτελεί βασικό παράγοντα επιδείνωσης της μικροβιακής αντοχής, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τον φαύλο κύκλο που καθιστά τις λοιμώξεις δυσκολότερες στη θεραπεία.
Οι διαπιστώσεις του ECDC κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου με τους επιστήμονες να τονίζουν ότι απαιτούνται άμεσα πιο αυστηρές πολιτικές για τον περιορισμό της αλόγιστης χρήσης αντιβιοτικών και την ενίσχυση της επιτήρησης και ουσιαστικές παρεμβάσεις για τη μείωση των νοσοκομειακών λοιμώξεων.
Τα όσα ανέφεραν στον «Φ» αναλύοντας τα όσα καταγράφονται και φέτος στις ευρωπαϊκές εκθέσεις για την Κύπρο δύο επιστήμονες μάλλον προκαλούν έντονο προβληματισμό.
Ο δρ Νικόλαος Σπερνοβασίλης, Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, με ειδίκευση στην ορθή χρήση των αντιβιοτικών και μέλος και εκπαιδευτής της Ευρωπαϊκής Ομάδας για την Ορθολογική Χρήση των Αντιμικροβιακών καθώς και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ελέγχου Λοιμώξεων, εξήγησε πως επιβάλλεται να «έχουμε κατά νου ότι η αντοχή των μικροοργανισμών οφείλεται τόσο στην αλόγιστη χρήση αντιμικροβιακών, τα οποία μετατρέπουν τα μικρόβια αυτά σε πολυανθεκτικά, όσο και στη μη σωστή εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης κι ελέγχου λοιμώξεων στο νοσοκομειακό αλλά και στο εξωνοσοκομειακό περιβάλλον, με αποτέλεσμα τη διασπορά των πολυανθεκτικών παθογόνων (μικροβίων)». «Τα συνηθέστερα αντιμικροβιακά τα οποία συνταγογραφούμε εμείς οι ιατροί, και άρα έχουμε και σημαντική ευθύνη, είναι τα αντιβιοτικά».
Μεταξύ των ετών 2022 και 2024, σύμφωνα με τα δεδομένα, «υπήρξε μια σημαντική ελάττωση στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην Κύπρο της τάξης περίπου του 30%, από 33,5 καθορισμένες ημερήσιες δόσεις αντιβιοτικών ανά 1000 κατοίκους ανά ημέρα το 2022 στις 23,5 το 2024». Ωστόσο, τόνισε, «σε αυτή τη διαπίστωση, πρέπει να προστεθούν μερικά «αλλά». Το πρώτο αφορά το γεγονός ότι ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της αναπάντεχης μείωσης αποδίδεται στην αλλαγή του τρόπου υπολογισμού της κατανάλωσης αντιβιοτικών μεταξύ 2022 και 2024». Ακόμα και μετά τη μείωση όμως που έχει καταγραφεί, σημείωσε, «εξακολουθούμε να είμαστε σε υψηλή, στην 6η συγκεκριμένα, θέση στην Ευρώπη στην κατανάλωση αντιβιοτικών».
Πέραν αυτού, «η Κύπρος εξακολουθεί να φιγουράρει απογοητευτικά στις πρώτες θέσεις κατανάλωσης ευρέως, προωθημένων αντιβιοτικών (όπως οι κεφαλοσπορίνες 2ης και 3ης γενιάς, και οι κινολόνες) σε εξωνοσοκομειακούς ασθενείς, χωρίς πιθανότατα να υπάρχει, στις περισσότερες περιπτώσεις, ιατρικά τεκμηριωμένος λόγος».
Το γεγονός αυτό, «πέρα από αιτιολογικός παράγοντας ανάπτυξης μικροβιακής αντοχής, ελλοχεύει και κινδύνους για την υγεία του ασθενούς, αφού κανένα φάρμακο, κι ειδικά ορισμένα από τα προωθημένα αυτά αντιβιοτικά, δεν είναι άμοιρο παρενεργειών. Για τους λόγους αυτούς, τα αντιβιοτικά πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο όταν είναι απολύτως αναγκαία».
Στις πρώτες θέσεις
Από πλευράς του, ο δρ Κωνσταντίνος Τσιούτης, Παθολόγος με ειδίκευση στην πρόληψη και στον έλεγχο των λοιμώξεων και εκπαιδευτής και επιστημονικός συντονιστής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ελέγχου Λοιμώξεων, εξήγησε ότι «πέρα από τα ποσοστά αντοχής των βακτηρίων στη Κύπρο συνολικά για όλες τις λοιμώξεις, αν εστιάσουμε στις λοιμώξεις του αίματος (βακτηριαιμίες), θα δούμε ότι η Κύπρος είναι στην πρώτη τριάδα πανευρωπαϊκά για τα συνηθέστερα βακτήρια τα οποία συνήθως εξετάζονται. Κι ειδικά για τις βακτηριαιμίες από την κλεμπσιέλλα την ανθεκτική σε πολύ ισχυρά αντιβιοτικά (καρβαπενέμες), η χώρα μας είναι στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη».
«Αυτό μας προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία γιατί το συγκεκριμένο μικρόβιο έχει σχεδόν πάντα νοσοκομειακή προέλευση, γεγονός που μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι μάλλον δεν εφαρμόζοντα απόλυτα σωστά τα προγράμματα διακοπής της μετάδοσης λοιμώξεων στα νοσηλευτήρια του τόπου»
Αξίζει να τονισθεί, πρόσθεσε, «ότι δεν είναι η πρώτη φορά που βρισκόμαστε τόσο ψηλά σε νοσοκομειακές λοιμώξεις, σε ανθεκτικά μικρόβια, και σε κατανάλωση αντιβιοτικών. Η Κύπρος εδώ και χρόνια έχει ανοδική τάση στους περισσότερους από αυτούς τους δείκτες. Αυτό δείχνει ότι, βρισκόμαστε πολύ πίσω στον αγώνα εναντίον των μικροβίων αυτών, τα οποία ευθύνονται για περισσότερους από 35.000 θανάτους ετησίως στην Ευρώπη».
Μάλιστα, «το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, στη φετινή αναφορά της μικροβιακής αντοχής στα κράτη-μέλη, προβλέπει ότι η Ευρώπη δεν θα φτάσει τον στόχο που έθεσε για μείωση της αντοχής και της κατανάλωσης αντιβιοτικών μέχρι το 2030».
Λοιμώξεις από ανθεκτικά μικρόβια
Όπως είπε χαρακτηριστικά, «με απλά λόγια αυξημένη πιθανότητα δυσμενούς έκβασης του ασθενούς. Επειδή τα αντιβιοτικά πρώτης γραμμής δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση μίας λοίμωξης από τα μικρόβια αυτά, χρειάζονται προωθημένα αντιβιοτικά δεύτερης ή και τρίτης γραμμής. Τα αντιβιοτικά αυτά είναι ακριβότερα, έχουν συχνά σοβαρότερες παρενέργειες, και χορηγούνται μόνο ενδοφλέβια, με αποτέλεσμα ο ασθενής να χρειάζεται να νοσηλευθεί και συχνά για μεγάλα διαστήματα σε νοσοκομειακά περιβάλλοντα με αυξημένο επιπολασμό ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, άρα με κίνδυνο να νοσήσει και με άλλη λοίμωξη πέρα από αυτή που αρχικά είχε».