ΣΟΑΚ: Πολιτικές για ενίσχυση συγχωνεύσεων και εξαγορών στην κυπριακή οικονομία

Πολιτικές που ενισχύουν τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές, προτείνει με σύστασή του το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου (ΣΟΑΚ), προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας.
Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή του, το μέγεθος των επιχειρήσεων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Στην Κύπρο το πολύ μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων (περίπου 90% απασχολούν λιγότερο από 10 άτομα) αποτελεί σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα στην περαιτέρω μεγέθυνση τόσο των ίδιων όσο και της οικονομίας γενικότερα.
Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις επωφελούνται από πολλαπλά πλεονεκτήματα, όπως οικονομίες κλίμακας, που τους επιτρέπουν να μειώνουν το κόστος ανά μονάδα προϊόντος, ισχυρότερη διαπραγματευτική δύναμη, τόσο με προμηθευτές όσο και με πελάτες, ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, με πιο ευνοϊκούς όρους και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από επενδυτές και τραπεζικά ιδρύματα, μεγαλύτερη δυνατότητα για καινοτομία, καθώς διαθέτουν τους πόρους για επένδυση σε έρευνα και ανάπτυξη, αυξημένη επιχειρησιακή ανθεκτικότητα, χάρη στη διαφοροποίηση δραστηριοτήτων, μεγαλύτερη κεφαλαιακή επάρκεια και αποτελεσματικότερη διαχείριση κινδύνων και ενισχυμένη πρόσβαση σε διεθνείς αγορές, μέσω της δυνατότητας εξαγωγής προϊόντων, ίδρυσης υποκαταστημάτων ή εγχώριων εταιρειών στο εξωτερικό, αλλά και στρατηγικών συγχωνεύσεων με ξένες επιχειρήσεις.
Από την άλλη, σημειώνει ότι το μεγάλο μέγεθος μιας επιχείρησης δεν αποτελεί από μόνο του εγγύηση επιτυχίας. Αντίθετα, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές προκλήσεις, όπως αυξημένη γραφειοκρατία και οργανωτική ακαμψία, που επιβραδύνουν τη λήψη αποφάσεων και μειώνουν την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα, απομάκρυνση από τις πραγματικές ανάγκες του πελάτη, καθώς η κλίμακα μπορεί να οδηγήσει σε απρόσωπες υπηρεσίες ή δυσκολία στην εξατομίκευση προϊόντων και λύσεων και μειωμένη ευελιξία, ιδιαίτερα σε ανταγωνιστικά και διαρκώς μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα, όπου η ταχεία προσαρμογή είναι κρίσιμη.
Το ΣΟΑΚ σημειώνει ότι επανέρχεται στο ζήτημα της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας μέσω της ενθάρρυνσης της μεγέθυνσης των επιχειρήσεων, καθώς έχουν καταγραφεί συγκρουόμενες πολιτικές και πρακτικές που πολλές φορές αποθαρρύνουν αντί να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις προς τον επιθυμητό στόχο της συγκεκριμένης στρατηγικής.
Επιπλέον, αναφέρει ότι στην πιο πρόσφατη κατάταξη παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας του IMD για το 2025, η Κύπρος βρίσκεται στην 44η θέση μεταξύ 69 χωρών, με την υποχώρηση κατά μία θέση να οφείλεται σε επιδείνωση της οικονομικής απόδοσης, κυρίως λόγω μεταβολών στις διεθνείς επενδύσεις, καθώς και σε αυξανόμενες αδυναμίες στις υποδομές της χώρας, με ιδιαίτερη έμφαση στις βασικές υποδομές.
Ακόμα, επισημαίνει ότι έχει ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια για μεταρρυθμίσεις, που αφορά, μεταξύ άλλων, τη φορολογία, την απονομή δικαιοσύνης και την αγορά εργασίας, οι οποίες δύνανται να συμβάλουν στην προσπάθεια βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας. Σχετικές συστάσεις περιλαμβάνονται στην έκθεση του Μάριο Ντράγκι για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ανταγωνιστικότητας, η οποία ασχολείται εκτενώς με το θέμα. Παράλληλα, το Υπουργείο Οικονομικών έχει ετοιμάσει σχέδιο δράσης για προώθηση των Συγχωνεύσεων και Εξαγορών, με συγκεκριμένα μέτρα και χρονοδιαγράμματα.
Το ΣΟΑΚ θεωρεί πως, πριν την υλοποίηση οποιωνδήποτε μέτρων θα πρέπει να καθοριστούν ξεκάθαροι στρατηγικοί στόχοι, να αξιολογηθούν οι παράπλευρες επιπτώσεις σε άλλους τομείς της οικονομίας, στην κοινωνία, στο περιβάλλον και στους φυσικούς πόρους, καθώς και στις σχέσεις της Κύπρου με στρατηγικούς εταίρους και ιδιαίτερα με την ΕΕ. Ακόμα, σημειώνει ότι πρέπει να γίνει διαχωρισμός των τομέων και τύπων επιχειρήσεων που μπορούν να επωφεληθούν και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα τους μέσω της αύξησης του μεγέθους, και οι πολιτικές να είναι κατάλληλα στοχευμένες.
Επιπρόσθετα, σημειώνει δεν πρέπει να δημιουργηθούν εμπόδια έναντι των νεοφυών επιχειρήσεων (startups), οι οποίες επίσης έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε θέματα καινοτομίας και στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και για τις οποίες επίσης πρέπει να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν αντίστοιχες πολιτικές.
Όπως αναφέρει το Συμβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εξαγγείλει πολιτική με στόχο να ενθαρρύνει τις συγχωνεύσεις και εξαγορές, συνδυάζοντας ρυθμιστικές απλοποιήσεις, χρηματοδοτική στήριξη και διπλωματικές πρωτοβουλίες, και στοχεύοντας στην ενίσχυση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις παγκόσμιες αγορές και στην παράλληλη διασφάλιση υγιούς ανταγωνισμού και βιώσιμης ανάπτυξης. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, προωθώντας πιο ευνοϊκό νομοθετικό πλαίσιο.
Συγκεκριμένα, το Συμβούλιο σημειώνει ότι πριν τον καθορισμό και την υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων θα πρέπει να γίνει συλλογή στοιχείων και ανάλυση που, μεταξύ άλλων, θα αναδεικνύει τους τομείς της οικονομίας που ευνοούνται από οικονομίες κλίμακας, τους τομείς που αντιμετωπίζουν έντονο ανταγωνισμό σε διεθνές επίπεδο, και τις προοπτικές των παραδοσιακών και των νέων τομέων.
Στη συνέχεια, η ευρωπαϊκή και εθνική πολιτική θα πρέπει να ετοιμάσει πολιτικές και παρεμβάσεις που θα στοχεύουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. «Κρίνεται παράλογο να ενθαρρύνεται μια επιχείρηση να παραμένει μικρή, πιθανόν διότι θα χάσει κάποια επιδότηση ή διότι θα αυξηθεί το κόστος συμμόρφωσης της, τη στιγμή που οι εκτός Κύπρου ανταγωνιστές της επωφελούνται από οικονομίες κλίμακας», υπογραμμίζει.
Καλεί, επίσης, να αξιολογηθούν παραδείγματα άλλων χωρών, όπως η Σιγκαπούρη, η Ιρλανδία, η Βραζιλία και η Ινδία.
Το Συμβούλιο, ωστόσο, αναφέρεται και σε πιθανές παράπλευρες επιπτώσεις. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι το μέγεθος και ο τύπος των επιχειρήσεων που θα προκύψουν, και πιθανότητα θα συμπεριλαμβάνουν επιχειρήσεις από κράτη μέλη της ΕΕ και τρίτες χώρες, αναπόφευκτα θα έχουν επιπτώσεις στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας, στην κοινωνία και στο περιβάλλον.
Η άμεση συνεισφορά στο ΑΕΠ των συγκεκριμένων επιχειρήσεων δεν πρέπει να αποτελέσει το μοναδικό κριτήριο για τον καθορισμό των πολιτικών, επισημαίνει, αλλά θα πρέπει να αξιολογηθούν οι προβλεπόμενοι διαθέσιμοι πόροι της οικονομίας (εργατικό δυναμικό, ενέργεια, υδροδότηση, υποδομές, συνδεσιμότητα), οι επιπτώσεις στις τιμές των ακινήτων και άλλων αγαθών/υπηρεσιών, η επίδραση στο περιβάλλον, πως θα διαφοροποιηθεί η αγορά εργασίας και οι απολαβές, καθώς και τυχόν αντιδράσεις από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.
Περνώντας σε πρακτικές εισηγήσεις, η σύσταση του ΣΟΑΚ αναφέρει ότι υιοθετεί πλήρως τις βασικές συστάσεις που αναφέρονται στην έκθεση Μάριο Ντράγκι. Επιπλέον, εισηγείται την ανάπτυξη ενός υποβοηθητικού οικοσυστήματος που θα συμπεριλαμβάνει ένα ζωντανό οικοσύστημα startups με επιταχυντές (accelerators) και θερμοκοιτίδες (incubators) νεοφυών επιχειρήσεων που θα αυξάνει τις ευκαιρίες εξαγορών. Όπως σημειώνει, η κυβέρνηση θα μπορούσε να στηρίξει άμεσα και έμμεσα τη χρηματοδότηση πρώιμου σταδίου (early- stage funding) και την παροχή καθοδήγησης (mentorship).
Το υποβοηθητικό σύστημα θα μπορούσε, επίσης, να περιλαμβάνει πλατφόρμες εταιρικής διασύνδεσης: δημόσιες διαδικτυακές πλατφόρμες που μπορούν να συνδέουν αγοραστές με τοπικές επιχειρήσεις που επιθυμούν να αναπτυχθούν ή να πωληθούν.
Προτείνει, επίσης, την ενθάρρυνση της εξωστρέφειας μέσω της προώθηση της Κύπρου ως περιφερειακού κόμβου. Όπως αναφέρει, η ανάδειξη της πρόσβασης στην ΕΕ, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική δύναται να προσελκύσει κεφάλαια και εταιρείες που αναζητούν στρατηγικά ερείσματα.
Εισηγείται, ακόμα, την εξωστρέφεια μέσω διμερών συμφωνιών επενδύσεων. Η ενίσχυση αυτών των συμφωνιών μπορεί να προστατεύσει και διευκολύνει τις ξένες επενδύσεις, να ενθαρρύνει τη ροή κεφαλαίων προς την Κύπρο, και να ενθαρρύνει τις κυπριακές επιχειρήσεις να επεκταθούν εκτός Κύπρου.
Προτείνει, επίσης, επένδυση σε ψηφιακές υποδομές, που θα διευκολύνει τη διεθνή διαδικασία ελέγχου (due diligence) και τις εξ αποστάσεως συναλλαγές, καθώς και αναβάθμιση των επαγγελματιών νομικού και οικονομικού τομέα με παροχή εκπαίδευσης εστιασμένης σε διασυνοριακές συγχωνεύσεις και εξαγορές.
Ακόμα, προτείνεται η επαναξιολόγηση του τρόπου εφαρμογής του κανόνα de minimis, ώστε οι επιχειρήσεις να μη στερούνται επιδοτήσεων που εμπίπτουν στους τομείς της οικονομίας που θα έχουν συμπεριληφθεί στο στόχο ενίσχυσης του μεγέθους των επιχειρήσεων και άρα να μην αποθαρρύνονται από το να προχωρήσουν σε συγχωνεύσεις και εξαγωγές.
Συστήνεται, επίσης, περιορισμός επιδοτήσεων προς μικρές επιχειρήσεις που μακροπρόθεσμα δεν θα μπορούν να επιβιώσουν ή των οποίων η επιβίωση δεν εμπίπτει σε κάποιον άλλο στόχο δημοσίου συμφέροντος, καθώς και απλοποίηση των διαδικασιών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση συγχωνεύσεων και εξαγορών, καθώς και πλήρη κατάργηση ή δραστικό περιορισμό των τελών και φορολογικών επιβαρύνσεων που προκύπτουν.
Το ΣΟΑΚ προτείνει, επιπλέον, τη δημιουργία ειδικών μονάδων στον δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένης της δικαιοσύνης, που να εξειδικεύονται σε θέματα μεγάλων επιχειρήσεων και διαδικασιών συγχώνευσης και εξαγορών.
Προτείνεται, επίσης, ενίσχυση της προστασίας των συμφερόντων μειοψηφικών μετόχων (minority shareholders) και ενθάρρυνση της ορθολογιστικής εταιρικής διακυβέρνησης μέσω της ένταξης κυπριακών εταιρειών στο ΧΑΚ ή σε άλλα χρηματιστήρια εφόσον προσφέρουν αποτελεσματική εποπτεία, και της βελτίωσης του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.
Ακόμα, το ΣΟΑΚ εισηγείται τη δημιουργία συνθηκών άντλησης χρηματοδότησης πέραν του τραπεζικού συστήματος, στοχεύοντας στην επαναδραστηριοποίηση του ΧΑΚ, στη διευκόλυνση επιχειρήσεων να ενταχθούν σε άλλα χρηματιστήρια, στην ενθάρρυνση νέων εγχώριων θεσμικών επενδυτών (π.χ. συνταξιοδοτικά ταμεία), στην προσέλκυση ξένων επενδυτών, και στη διεύρυνση της χρηματοδότησης μέσω της αγοράς εταιρικών ομολόγων.
Επιπρόσθετα, εισηγείται την κατάργηση άλλων εμποδίων ή αντί-κινήτρων που αποθαρρύνουν τις επιχειρήσεις από συγχωνεύσεις και εξαγορές ή ακόμη και από οργανική ανάπτυξη, την επανεξέταση υφιστάμενων διαδικασιών συμμόρφωσης που επιβάλλονται στις μεγάλες επιχειρήσεις και εξαιρούν τις μικρές επιχειρήσεις, την προώθηση της αυτοματοποίησης διαδικασιών και ενίσχυση του e-governance, υιοθετώντας ορθές πρακτικές χωρών που έχουν προσχωρήσει επιτυχώς στην υλοποίηση τους και τον συντονισμός, στον μέγιστο δυνατό βαθμό, όλων των κρατικών τμημάτων που απαιτούν, ιδιαίτερα από τις μεγάλες επιχειρήσεις, στατιστικά και άλλα στοιχεία.
Καταληκτικά, το ΣΟΑΚ υπογραμμίζει ότι μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις στην προώθηση των συγχωνεύσεων και εξαγορών είναι η αντικειμενική δυσκολία στην εξεύρεση χρηματοδότησης. Ο περιορισμένος ρόλος της εγχώριας κεφαλαιαγοράς και η απουσία ενός ή περισσότερων εθνικών χρηματοδοτικών ιδρυμάτων που προωθούν την ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής ενθάρρυνσης των συγχωνεύσεων και εξαγορών, αποτελούν εμπόδια που θα πρέπει να υπερπηδηθούν.
Η αποστολή των εθνικών χρηματοδοτικών ιδρυμάτων είναι η παροχή εναλλακτικής μορφής χρηματοδότησης και η κάλυψη χρηματοδοτικών κενών που προκύπτουν, λόγω της πιο συντηρητικής στάσης που, συνήθως, τηρούν τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σημειώνεται.
Σε αυτά τα πλαίσια, θα πρέπει να επανεξεταστεί η πιθανότητα σύστασης ενός τέτοιου ιδρύματος ή η δημιουργία εναλλακτικών και ευέλικτων μηχανισμών χρηματοδότησης. Επιπλέον, θα μπορούσε να εξεταστεί η συνεργασία με υφιστάμενους ευρωπαϊκούς θεσμούς (π.χ. Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων). «Απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης και η μείωση του κόστους χρηματοδότησης», σημειώνει το Συμβούλιο.