Στέγαση: Μαθήματα για πολίτες και πολιτικούς στην ΕΕ

Από την τελευταία ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο, ξεχώρισε το θέμα της στέγασης. Για πρώτη φορά στην ΕΕ, η Ευρωπ. Επιτροπή παρουσίασε «Ευρωπαϊκό Σχέδιο για Προσιτή Στέγη.» Επισημαίνεται ότι η στέγαση αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών-μελών κι ο ρόλος της ΕΕ θα προκύψει συντονιστικά μόνο μέσω κοινής δράσης της ΕΕ και των Κυβερνήσεων. Φυσικά, οι Κυβερνήσεις είχαν κι έχουν την δυνατότητα να διαμορφώνουν στεγαστική πολιτική.
Όσοι με παρακολουθούν γνωρίζουν ότι για χρόνια αναδείκνυα στο Ευρωκοινοβούλιο την ανάγκη πολιτικής για προσιτή στέγαση και ειδικά ως ο διαπραγματευτής της Πολιτικής μου Ομάδας (Επιτροπή Οικονομικών) για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης. Ήταν πρωτοποριακό επίτευγμα να συμπεριληφθεί η στέγαση στον Μηχανισμό Ανάκαμψης το 2021, παρέχοντας έτσι την δυνατότητα στις κυβερνήσεις να την εντάξουν στο δικό τους (κρατικό) Σχέδιο Ανάκαμψης. Παρά τις προτροπές και έντονες συστάσεις μου, η Κύπρος δεν συμπεριέλαβε ούτε ένα ευρώ για την στέγαση, παρά το στεγαστικό πρόβλημα. Κι ουδέποτε δόθηκε επαρκής εξήγηση για τους λόγους (συμφέροντα ίσως;) που εμπόδισαν την Κύπρο να συμπεριλάβει έγκαιρα την στέγαση στο δικό της Σχέδιο Ανάκαμψης.
Σήμερα, οι διαπιστώσεις στο σύνολο της ΕΕ είναι πλέον δραματικές, με αύξηση τιμών στις κατοικίες και στα ενοίκια τα τελευταία 15 χρόνια, 60% και 20% αντιστοίχως. Από οικονομικής θεώρησης, είχαμε μια αλματώδη αύξηση της ζήτησης και ταυτοχρόνως μείωση (20%) της προσφοράς κατοικιών συνολικά στην ΕΕ, που μετέτρεψε το πρόβλημα σε εκρηκτικό μίγμα πανευρωπαϊκού χαρακτήρα π.χ. στη Λισαβώνα ο μέσος μισθός δεν αρκεί για το ενοίκιο και στη Βαρκελώνη είναι στο 75%. Απρόσιτη στέγη για μεσαία και χαμηλά κοινωνικά στρώματα κατάντησε και η Κύπρος, ένας χώρος με ισχυρή παράδοση στην ιδιοκατοίκηση.
Στην τρέχουσα θητεία που ξεκίνησε το 2024, το ζήτημα της στέγασης υιοθετήθηκε από την Πολιτική μου Ομάδα ως κορυφαίο αίτημα προς την αναλαμβάνουσα νέα Ευρ. Επιτροπή. Έτσι, έστω με καθυστέρηση, έχουμε για πρώτη φορά “Ευρωπαϊκό Σχέδιο για Προσιτή Στέγη”, με κύρια επιδίωξη την αύξηση της προσφοράς στέγασης μέσω διαφόρων μέτρων που περιλαμβάνουν χρηματοδότηση (43 δισ.), κίνητρα κι ευελιξία στα κράτη-μέλη με απώτερο την πρόσβαση όλων και ιδιαίτερα ειδικών κοινωνικών ομάδων του πληθυσμού, όπως νέοι, μεσαία και χαμηλά στρώματα κ.ά.
Το προτεινόμενο Σχέδιο για την στέγη αντλεί μαθήματα από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης: διαφορετικά κράτη με διαφορετικά αίτια αύξησης τιμών και ανάγκες αλλά όλα με ζητούμενο την αύξηση της προσφοράς κατοικιών, φοιτητικών εστιών κ.ά. Η πιο πάνω διαδικασία κι εμπειρία, διδάσκει δύο τουλάχιστον γενικότερα μαθήματα:
α) Η συμμετοχή σε Πολιτική Ομάδα ενισχύει τις δυνατότητες ενός Ευρωβουλευτή να έχει ουσιαστικό αποτύπωμα, παρά ένας ο οποίος δρα μόνος του στο περιθώριο.
β) Όταν οι αγορές αποτυγχάνουν, επιβάλλεται η θεσμική παρέμβαση, η οποία είναι πιο αποτελεσματική, όταν είναι έγκαιρη. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η δραματική αύξηση της ζήτησης για στέγαση και των τιμών, δεν ενεργοποίησε ανάλογη αύξηση της προσφοράς στέγασης και η στρέβλωση εξελίχτηκε σε κρίση. Εξηγήσεις υπάρχουν αλλά όποιες και να είναι, απαιτείται μετάβαση από την θεωρία στην η πράξη με βάση μια αρχή: Όταν οι δυνάμεις της αγοράς αποτυγχάνουν, η θεσμική παρέμβαση διορθώνει. Κι είναι ενδιαφέρον που τώρα επικρατεί εκκωφαντική “σιγή” από εκείνους τους πολιτικούς στην Κύπρο που το 2021-2023 έλεγαν άλλα από τα σημερινά.
Πάντως, έστω και με καθυστέρηση προχωράμε, γιατί η προσιτή στέγαση είναι θεμελιακό δικαίωμα και όχι προνόμιο για λίγους. Και το σπίτι είναι ιερό επειδή αφορά την οικογένεια και την υπογεννητικότητα.
*Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ (S&D)