Στέγαση στην ΕΕ: Μαθήματα για πολίτες και πολιτικούς

Για πρώτη φορά στην ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε «Ευρωπαϊκό Σχέδιο για Προσιτή Στέγη.» Δεδομένου ότι η στέγαση αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών-μελών, ο ρόλος της ΕΕ θα είναι συντονιστικός μέσω κοινής δράσης με τις κυβερνήσεις, οι οποίες είχαν και έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώνουν δική τους στεγαστική πολιτική.
Για χρόνια αναδεικνύω την ανάγκη πολιτικής για προσιτή στέγαση κι ειδικά ως ο διαπραγματευτής της Πολιτικής μου Ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο (Επιτροπή Οικονομικών) για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης το 2021. Για αυτό, ήταν επίτευγμα να συμπεριληφθεί η στέγαση στον Μηχανισμό Ανάκαμψης, παρέχοντας στις κυβερνήσεις τη δυνατότητα να την εντάξουν στο δικό τους (κρατικό) Σχέδιο Ανάκαμψης. Παρά τις έντονες συστάσεις μου εμπρόθεσμα, η Κύπρος δεν συμπεριέλαβε ούτε ένα ευρώ για τη στέγαση, με το στεγαστικό πρόβλημα να οξύνεται. Κι ουδέποτε δόθηκε επαρκής εξήγηση για τους λόγους (ιδιωτικά συμφέροντα;) που απέκλεισαν τη στέγαση από το Κυπριακό Σχέδιο Ανάκαμψης.
Σήμερα, οι διαπιστώσεις για το σύνολο της στέγασης στην ΕΕ είναι δραματικές, με αύξηση τιμών στις κατοικίες και στα ενοίκια τα τελευταία 15 χρόνια, 60% και 20% αντιστοίχως. Από οικονομικής θεώρησης, υπήρξε αλματώδης αύξηση της ζήτησης και ταυτοχρόνως μείωση (20%) της προσφοράς, γεγονός που μετέτρεψε το πρόβλημα σε εκρηκτική πανευρωπαϊκή κρίση π.χ. στη Λισαβώνα ο μέσος μισθός δεν αρκεί για το ενοίκιο και στη Βαρκελώνη είναι στο 75%. Στην Κύπρο, με ισχυρή παράδοση στην ιδιοκατοίκηση, η στέγη έγινε απρόσιτη για μεσαία και χαμηλά κοινωνικά στρώματα.
Στην τρέχουσα θητεία που ξεκίνησε το 2024, το ζήτημα της στέγασης υιοθετήθηκε από την Πολιτική μου Ομάδα ως κορυφαίο αίτημα προς την Ευρ. Επιτροπή. Έτσι, έστω με καθυστέρηση, έχουμε για πρώτη φορά «Ευρωπαϊκό Σχέδιο για Προσιτή Στέγη», με σκοπό την αύξηση της προσφοράς στέγασης μέσω διαφόρων μέτρων που περιλαμβάνουν χρηματοδότηση (43 δις), κίνητρα κι ευελιξία στα κράτη-μέλη με στόχο την προσιτή στέγη σε νέους, μεσαία και χαμηλά στρώματα κ.ά.
Το Σχέδιο ενώπιόν μας αντλεί μαθήματα από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης, παρέχοντας στα κράτη-μέλη την απαραίτητη ευελιξία στις επιλογές τους για αύξηση της προσφοράς κατοικιών, φοιτητικών εστιών κ.ά. Έτσι, προκύπτουν δύο τουλάχιστον γενικότερα μαθήματα:
• Το να συμμετέχει ένας Ευρωβουλευτής σε Πολιτική Ομάδα ενισχύει τις δυνατότητες του να έχει ουσιαστικό αποτύπωμα, παρά αν λειτουργεί μόνος στο περιθώριο.
• Όταν επικρατεί στρέβλωση στις αγορές για ένα κοινωνικό αγαθό όπως η στέγαση, επιβάλλεται η θεσμική παρέμβαση, η οποία είναι πιο αποτελεσματική, όταν είναι έγκαιρη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η αύξηση της ζήτησης μαζί με το αυξημένο κόστος, έφεραν την αύξηση των τιμών, χωρίς ανάλογη αύξηση της προσφοράς στέγης, και η στρέβλωση εξελίχτηκε σε κρίση. Όποιες κι αν είναι οι επιμέρους διαφορετικές εξηγήσεις ανά κράτος, απαιτείται μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη με θεσμική παρέμβαση για εξυγίανση της κατάστασης. Πάντως, η αντίφαση προβεβλημένων πολιτικών στην Κύπρο κι εκτός, που το 2021-2023 έλεγαν άλλα από τα σημερινά είναι ... αξιοσημείωτη.
Καταληκτικά, έστω με καθυστέρηση θα πρέπει να προχωρήσουμε. Η προσιτή στέγαση είναι θεμελιακό δικαίωμα και όχι προνόμιο για λίγους. Το σπίτι είναι ιερό, αφορά τον θεσμό της οικογένειας αλλά και το πρόβλημα της υπογεννητικότητας.