Στεφάνου: Το ΑΚΕΛ θα καταψηφίσει και φέτος τον Προϋπολογισμό

Το ΑΚΕΛ θα καταψηφίσει και φέτος τον Προϋπολογισμό, είπε κατά την ομιλία του ο ΓΓ του ΑΚΕΛ, Στέφανος Στεφάνου – «Η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ενδιαφέρεται περισσότερο για τους αριθμούς και όχι τόσο για τους πολίτες και την κοινωνία»
Αυτούσια η ομιλία του
Κάθε προϋπολογισμός ως κοινωνικό-οικονομικο εργαλείο αντανακλά τις προτεραιότητες της κυβερνητικής πολιτικής, καθώς και τη φιλοσοφία της εκάστοτε κυβέρνησης που καθορίζει τη σχέση της οικονομίας με την κοινωνία.
Αυτός είναι ο 3ος προϋπολογισμός της Κυβέρνησης Χριστοδουλίδη. Κι αυτός ο προϋπολογισμός -όπως και οι προηγούμενοι- στηρίζεται στη λογική μιας μονοσήμαντης δημοσιονομικής διαχείρισης χωρίς προοπτική για την κοινωνία. Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της ίδιας πολιτικής απλώς επιβεβαιώνει ότι η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ενδιαφέρεται περισσότερο για τους αριθμούς και όχι τόσο για τους πολίτες και την κοινωνία.
Ο προϋπολογισμός καλύπτει τις αυξημένες λειτουργικές ανάγκες του κράτους, χωρίς όμως να επενδύει στη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής και ευημερίας. Κι αυτό γιατί δεν θέτει σε πρώτη προτεραιότητα την επίλυση των μεγάλων κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων: την αποκατάσταση της αγοραστικής δύναμης των μισθών, την αντιμετώπιση της ακρίβειας, των ανισοτήτων, την κρίση στη στέγη, το ψηλό κόστος στον ηλεκτρισμό και τα καύσιμα και γενικότερα, το ψηλό κόστος ζωής. Και επιπλέον, ο προϋπολογισμός δεν δίνει λύσεις στην έλλειψη ζωτικών υποδομών και μέσων για ανάπτυξη αποτελεσματικών κοινωνικών πολιτικών.
Είναι γι’ αυτό που ενώ από τη μια η οικονομία μας καταγράφει δημοσιονομική σταθερότητα και βελτίωση δεικτών από την άλλη, μεγεθύνονται οι κοινωνικές και εισοδηματικές ανισότητες, η οικονομική ανασφάλεια και ο κίνδυνος φτωχοποίησης στα χαμηλομεσαία στρώματα. Η οικονομία αναβαθμίζεται, η πλειοψηφία όμως της κοινωνίας ζει ολοένα και πιο δύσκολα.
Ενώ οι βασικοί δείκτες της οικονομίας βελτιώνονται η βιωσιμότητα του οικονομικού μας μοντέλου έχει από τις χειρότερες επιδόσεις στην ΕΕ. Υλοποιήσαμε μόλις δύο από τους δεκαεπτά στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Αν δίπλα σε όλα αυτά προσθέσουμε την αδυναμία, την ανικανότητα ή και την απροθυμία της Κυβέρνησης Χριστοδουλίδη να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα με συγκεκριμένες, ολιστικές πολιτικές, τότε εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό γιατί τα προβλήματα για την κοινωνία θα συνεχίσουν να ανατροφοδοτούνται και να κλιμακώνονται.
Ο προϋπολογισμός δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας. Ούτε υπηρετεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για βιώσιμη, ανθεκτική και κοινωνικά προσανατολισμένη οικονομία, η οποία να διασφαλίζει το μέλλον των επόμενων γενιών. Απουσιάζει το όραμα και ο στρατηγικός σχεδιασμός για ένα αποτελεσματικό και κοινωνικά δίκαιο αναπτυξιακό μοντέλο.
Γι’ αυτούς τους λόγους το ΑΚΕΛ θα καταψηφίσει και φέτος τον Προϋπολογισμό.
Η θέση αυτή είναι εξόχως πολιτική: διαφωνούμε με τη φιλοσοφία, το περιεχόμενο, τις κατευθύνσεις του Προϋπολογισμού καθώς και με τις προτεραιότητες της Κυβέρνησης. Διαφωνούμε με την κοινωνικο-οικονομική πολιτική της Κυβέρνησης. Διαφωνούμε με την τακτική της να ικανοποιείται και, πολλές φορές, να αυτοεπαινείται για τις επιδόσεις της οικονομίας χωρίς να προβληματίζεται -τουλάχιστον- για τη σταθερότητα και τη βιωσιμότητα του αναπτυξιακού μας μοντέλου και χωρίς να αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία.
«Βρισκόμαστε στην καλύτερη οικονομική κατάσταση των τελευταίων δεκαετιών», δήλωσε πρόσφατα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης. Διερωτήθηκαν όμως ποτέ οι κυβερνώντες πόσο καλά ζει ο κόσμος; Μπήκαν ποτέ στα παπούτσια των χαμηλοσυνταξιούχων, των εργαζομένων με χαμηλά εισοδήματα και των ευάλωτων ομάδων που δεν βγάζουν το μήνα;
Διερωτήθηκαν ποτέ πόσο είναι το άγχος των νέων και των οικογενειών τους που δεν μπορούν να αποκτήσουν στέγη γιατί οι τιμές είναι απογειωμένες;
Σκέφτηκαν ποτέ πώς νιώθουν οι χιλιάδες των δανειοληπτών που έχασαν ή κινδυνεύουν να χάσουν τις περιουσίες τους, γιατί τους πιέζουν οι τράπεζες και τα ταμεία εξαγοράς πιστώσεων;
Όλα τα δεδομένα τεκμηριώνουν ότι οι κυβερνώντες, καθώς και τα κόμματα που συμμετέχουν, υποστηρίζουν ή δείχνουν ανοχή στις κυβερνητικές πολιτικές, δεν έχουν τις ευαισθησίες για να αντιληφθούν τις δυσκολίες και το άγχος των μικρομεσαίων και μεσαίων στρωμάτων.
Συναδέλφισσες, συνάδελφοι,
Ο Προϋπολογισμός του 2026 είναι όντως πλεονασματικός. Πολλά όμως από τα έσοδα του κράτους δεν στηρίζονται σε παραγωγικές επενδύσεις, αλλά σε αυξημένα φορολογικά έσοδα που προκύπτουν λόγω της ακρίβειας.
Μη παραγωγικές δαπάνες παγιώνονται και αυτό το γεγονός περιορίζει τις δυνατότητες του κράτους να επενδύει σε κοινωνικές και αναπτυξιακές πολιτικές.
Κι αυτό γίνεται ακόμα πιο έντονο εξαιτίας της επιλογής της Κυβέρνησης να συσσωρεύει αποθεματικά αντί να ενισχύει την κοινωνική, την πράσινη και την ψηφιακή πολιτική. Η οικονομία μπορεί περισσότερα, αλλά η Κυβέρνηση επιλέγει να μην κάνει τις απαραίτητες επενδύσεις.
Η Κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η αύξηση των κοινωνικών παροχών κατά €142εκ. στον Προϋπολογισμό είναι δείγμα της κοινωνικής ευαισθησίας της. Είμαι βέβαιος ότι αυτός ο ισχυρισμός θα λεχθεί κατά κόρον από τους βουλευτές των συγκυβερνώντων κομμάτων κατά διάρκεια της συζήτησης. Αν αναλύσουμε όμως αυτή την αύξηση θα διαπιστώσουμε ότι οφείλεται κυρίως στην αύξηση της γενικής κυβερνητικής συνεισφοράς στο ΓΕΣΥ κατά €101εκ. Τα €41εκ. της αύξησης που απομένουν μπορούν να καλύψουν τις αυξημένες κοινωνικές ανάγκες; Η απάντηση είναι: όχι!
Οι αυξήσεις στις κοινωνικές παροχές είναι περιορισμένες και ανεπαρκείς για να καλύψουν τις πιεστικές κοινωνικές ανάγκες. Και τα πράγματα γίνονται χειρότερα αφού το μερίδιο των παροχών κοινωνικής πρόνοιας και στέγης ως ποσοστό επί των δαπανών του Προϋπολογισμού, μειώνεται ακόμα περισσότερο. Αυτά τα κατεξοχήν εργαλεία κοινωνικής πολιτικής υποχρηματοδοτούνται.
Κύριος μοχλός της ανάπτυξης –ο ρυθμός της οποίας για το 2025 παρουσιάζει ήπια επιβράδυνση από 3,4% το 2024 σε 3,1%- είναι η ιδιωτική κατανάλωση, ιδιαίτερα των εισαγόμενων αγαθών.
Οι παραγωγικές επενδύσεις, που αποτελούν την κινητήρια δύναμη μιας πραγματικής ανάπτυξης, ανέρχονται μόλις στο 13% υστερώντας κατά πολύ από τον μέσο όρο της ΕΕ ο οποίος βρίσκεται στο 22%. Αυτός ο συνδυασμός – της υπερεξάρτησης στην κατανάλωση και του χαμηλού ποσοστού των παραγωγικών επενδύσεων – αποτελεί ένα δομικό πρόβλημα, το οποίο η Κυβέρνηση δεν αγγίζει στον Προϋπολογισμό.
Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί το χαμηλό ποσοστό υλοποίησης του αναπτυξιακού προϋπολογισμού, ειδικά των συγχρηματοδοτούμενων έργων, τα οποία αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των έργων υποδομής. Το 2024 το ποσοστό υλοποίησης κυμάνθηκε μόλις στο 61%. Αν δε σε αυτό προσθέσουμε και το γεγονός ότι μεγάλα έργα δεν ολοκληρώνονται έγκαιρα ή βρίσκονται βαλτωμένα, όπως είναι ο δρόμος Πάφου – Πόλης Χρυσοχούς ή το έργο στο Βασιλικό, τότε το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο.
Το πιο αρνητικό στοιχείο όμως που αφορά στην ανάπτυξη έχει να κάνει με το γεγονός ότι η χρηματοδότηση αναπτυξιακών δαπανών των Υπουργείων / Υφυπουργείων που μπορούν να προσδώσουν κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα (Υγείας, Παιδείας, Εργασίας, Γεωργίας, Έρευνας/Καινοτομίας/Ψηφιακής Πολιτικής), συνεχίζει να μειώνεται. Η συνολική μείωση φτάνει σχεδόν το 15% μέσα σε μια πενταετία (το 2023 καταλάμβαναν το 43% των αναπτυξιακών δαπανών, το 2026 υποχωρούν στο 34% και το 2028 προβλέπεται να κυμανθούν στο 28%).
Στα έργα υποδομής οι δαπάνες μειώνονται κατά 11% και στους δρόμους κατά 6%.
Τα φορολογικά έσοδα αποτελούν το 80% του συνόλου των εσόδων του Προϋπολογισμού. Αυτά εξακολουθούν να στηρίζονται περισσότερο στην έμμεση φορολογία (42%) παρά στην άμεση (38%), ενώ η συνεισφορά του πλούτου (δηλ. οι φόροι περιουσίας και ο φόρος κεφαλαιουχικών κερδών) παραμένει μόλις στο 2%. Οι έμμεσες φορολογίες πλήττουν δυσανάλογα τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα ενώ η χαμηλή συνεισφορά του πλούτου ανατροφοδοτεί και ενισχύει τις κοινωνικές και εισοδηματικές ανισότητες.
Αυτή η κοινωνική αδικία -δηλ. η ψηλή συνεισφορά των μεσαίων στρωμάτων και η χαμηλή συνεισφορά του πλούτου– όχι μόνο θα συντηρηθεί με τη «φορολογική μεταρρύθμιση», αλλά θα ενισχυθεί περαιτέρω. Η πρόταση της Κυβέρνησης για τη «φορολογική μεταρρύθμιση» δεν αγγίζει το 50% της κοινωνίας. Αντίθετα, το αφήνει εκτεθειμένο στη μέγγενη της ακρίβειας και των έμμεσων φορολογιών.
Είναι μύθος ο ισχυρισμός ότι δεν θα υπάρξει καμία νέα φορολογία. Τα νοικοκυριά ήδη πληρώνουν αυξημένες φορολογίες λόγω της ακρίβειας. Επιπρόσθετα, νέες φορολογίες βρίσκονται προ των πυλών. Είναι οι λεγόμενες «πράσινες φορολογίες», τις οποίες πρότεινε και δεσμεύτηκε έναντι της ΕΕ η Κυβέρνηση του ΔΗΣΥ και δεν απέσυρε η παρούσα Κυβέρνηση. Αλήθεια, όταν ο ΔΗΣΥ λέει «καμία νέα φορολογία», θυμάται ότι είναι η Κυβέρνησή του που δεσμεύτηκε στην επιβολή των «πράσινων φορολογιών»; Για τον ΔΗΣΥ το σύνθημα: «καμιά νέα φορολογία» προφανώς αφορά μόνο τον πλούτο και τα υπερκέρδη.
Υποστηρίζουμε ότι η κατανομή των οικονομικών βαρών πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο δίκαιη. Αυτό σημαίνει ότι ο πλούτος και τα ψηλά εισοδήματα πρέπει να φορολογούνται περισσότερο τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα ανάλογα να φοροαπαλλάσσονται ή να φοροελαφρύνονται.
Για την υλοποίηση αυτού κοινωνικοκεντρικού στόχου έχουμε καταθέσει μια σειρά προτάσεων που περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Αύξηση του αφορολόγητου εισοδήματος στις €22.500.
- Αλλαγές στους φορολογικούς συντελεστές προς όφελος των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων.
- Εισαγωγή νέου φορολογικού συντελεστή για τα πολύ ψηλά εισοδήματα άνω των 100 χιλιάδων ευρώ.
- Τιμαριθμοποίηση των κλιμάκων ανά τριετία έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες πραγματικότητες που δημιουργούνται.
- Αλλαγή των ορίων και των ποσών για παραχώρηση εκπτώσεων σε οικογένειες.
- Απαλλαγή των Ταμείων Προνοίας από τη φορολογία εισοδήματος.
- Φορολόγηση της ακίνητης ιδιοκτησίας αξίας άνω των €3εκ., όπως ήταν η πρόταση της Ομάδας που επεξεργάστηκε τις προτάσεις για τη φορολογική μεταρρύθμιση.
- Υιοθέτηση κλιμακωτού τέλους στις μεγάλες εταιρείες ανάλογα με τα περιουσιακά στοιχεία ή/και τον τζίρο τους.
- Φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών και των εταιρειών ενέργειας για χρηματοδότηση στεγαστικών πολιτικών και για αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
- Μόνιμη μείωση του ΦΠΑ στο 5% στον ηλεκτρισμό, μηδενικός συντελεστής ΦΠΑ σε αγαθά πρώτης ανάγκης (όπως για παράδειγμα βρεφικά είδη και είδη μητρότητας), μειωμένο ΦΠΑ 5% για αναβαθμίσεις και για επέκταση της κύριας κατοικίας.
Αυτές είναι κάποιες από τις προτάσεις μας για εξορθολογισμό της αναδιανομής των φορολογικών βαρών προς όφελος των πολλών και όχι των λίγων και προνομιούχων.
Συναδέλφισσες και συνάδελφοι,
Στον νέο Προϋπολογισμό ο ρυθμός αύξησης των δαπανών παραμένει υψηλότερος από τον ρυθμό αύξησης των εσόδων. Κι αυτή η ανισορροπία αν δεν αντιμετωπιστεί θα οδηγήσει σε πιέσεις για περιορισμό των κοινωνικών και αναπτυξιακών δαπανών.
Μιλώντας για τον ρυθμό αύξησης των δαπανών είναι αναπόφευκτη η αναφορά σε επικίνδυνες εκκρεμότητες που απειλούν τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας μας.
Η μια εκκρεμότητα έχει να κάνει με το τερματικό φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Είναι το έργο που σκανδαλωδώς η Κυβέρνηση Αναστασιάδη – ΔΗΣΥ ανάθεσε σε μια εταιρεία που δεν είχε ανάλογη εμπειρία με αποτέλεσμα να υπάρξουν τόσα πολλά προβλήματα που, τελικά, προκάλεσαν τη διακοπή του τον Ιούλιο του 2024. Είναι γνωστό ότι οι διαδικασίες για το έργο ερευνώνται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία με κίνδυνο μάλιστα να χάσουμε την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Για ένα έργο κεφαλαιουχικού κόστους περίπου €300εκ. καταβλήθηκαν μέχρι σήμερα περίπου €500εκ. σε κατασκευές, μελέτες, διαιτησία και επενδύσεις (π.χ. 6η μονάδα ΑΗΚ) και, ανάλογα με την έκβαση των εκκρεμοτήτων, το κόστος ενδέχεται να προσεγγίσει το €1δις. Αν συνυπολογίσουμε δε σε αυτό το κόστος και τα όσα πληρώνουν οι φορολογούμενοι πολίτες σε ρύπους και ακριβό ρεύμα, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε το μέγεθος της πολυδάπανης κληρονομιάς που άφησε η Κυβέρνηση του Συναγερμού στους ώμους των φορολογουμένων. Θυμίζουμε ότι από το 2018 μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2025 πληρώσαμε ως χώρα €1,3δις., τα οποία φορτώθηκαν οι καταναλωτές στους λογαριασμούς τους.
Επικίνδυνη για τα δημοσιονομικά είναι και η εκκρεμότητα στην ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου, τον περιλάλητο GSI, που επίσης ερευνάται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Το έργο διακόπηκε, αλλά τα έξοδα τρέχουν και η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, μέσω των κακών συμφωνιών που συνήψε, έχει δεσμεύσει τη χώρα μας με υποχρεώσεις πολλών εκατομμυρίων ευρώ.
Το τελικό κόστος του GSI σήμερα υπολογίζεται στο €1,9δις αλλά διάφορες προβλέψεις το τοποθετούν μέχρι και στα €3δις. Ακόμα και στην περίπτωση που δεν υλοποιηθεί, οι φορολογούμενοι θα κληθούν να πληρώσουν μεγάλο τίμημα: ήδη έχουν αναγνωριστεί €82εκ. προς τον ΑΔΜΗΕ και η διακοπή του έργου μπορεί να οδηγήσει σε ένα κόστος που θα ξεπεράσει τα €150εκ. Κι αυτά χωρίς να υπολογίζουμε πιθανές επιπρόσθετες απαιτήσεις από διάφορες εταιρείες. Θυμίζω ότι τόσο για τα έργα στο Βασιλικό και τον GSI οι βασικές αποφάσεις λήφθηκαν επί διακυβέρνησης Συναγερμού. Η παρούσα Κυβέρνηση όμως, παρά τις πολλές ανακοινώσεις και εξαγγελίες που συνεχώς έκανε, δυστυχώς όχι μόνο δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αλλά έχει προσθέσει κι άλλα σε αυτά.
Κίνδυνο για τα δημόσια οικονομικά συνιστά επίσης ο υπερδανεισμός της Κυβέρνησης από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Αυτός έχει φτάσει τα €12δις. Μ’ αυτό τον τρόπο η Κυβέρνηση προφανώς θέλει να δείχνει ότι μειώνεται το δημόσιο χρέος, όμως έτσι συμπιέζει τα αποθεματικά του ΤΚΑ και κάποια στιγμή -αν δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα – θα τεθεί θέμα βιωσιμότητάς του.
Συναδέλφισσες, συνάδελφοι,
Στη συζήτηση του Προϋπολογισμού, πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος να εγκλωβιστούμε στη συζήτηση των οικονομικών δεικτών -που ασφαλώς έχουν τη σημασία τους και πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη- και να χάσουμε τη μεγάλη εικόνα.
Η μεγάλη εικόνα έχει να κάνει με το μέλλον του τόπου μας. Αυτό το μέλλον απειλείται από κομβικά προβλήματα και κρίσιμες προκλήσεις. Σ’ αυτές θα αναφερθώ πιο κάτω:
Σημαντικοί τομείς της οικονομίας υποφέρουν από την ύπαρξη μονοπωλίων και ολιγοπωλίων. Αυτή η κατάσταση υποσκάπτει τον ανταγωνισμό αφού ευνοεί τη δημιουργία καρτέλ τα οποία συνήθως επιβάλλουν ψηλές τιμές σε αγαθά και υπηρεσίες σε βάρος των καταναλωτών. Ολιγοπώλια έχουμε στους εξαιρετικά σημαντικούς τομείς των τραπεζών, της ενέργειας, του λιανικού εμπορίου, των διεθνών μεταφορών, των δημόσιων έργων και, εσχάτως, της υγείας. Λυπούμαι να παρατηρήσω ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού αδυνατεί να διαδραματίσει τον ρόλο της ενώ κυβερνητικές αποφάσεις, όπως είναι αυτή της συνέχισης της εργαζόμενης Κυριακής, διαλύει τον ανταγωνισμό στο λιανικό εμπόριο προς όφελος δύο-τριών μεγάλων του τομέα.
Ακόμα πιο επικίνδυνο είναι το φαινόμενο του ελέγχου ζωτικών τομέων της χώρας από το ξένο κεφάλαιο. Οι τράπεζες και οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων ελέγχονται από ξένους, ένα μεγάλο μέρος του τομέα της υγείας ελέγχεται από ξένους, το ίδιο συμβαίνει με τις διεθνείς μεταφορές και με διάφορους τομείς του λιανικού εμπορίου.
- Αυτό το φαινόμενο συνδέεται με ακόμα ένα επικίνδυνο γεγονός: τη μαζική πώληση ακινήτων σε υπηκόους τρίτων χωρών. Πέραν από τα ζητήματα εθνικής ασφαλείας που προκύπτουν για ένα μικρό, απομονωμένο και ημικατεχόμενο νησί όπως είναι η Κύπρος, η μαζική πώληση έχει αυξήσει τις τιμές των ακινήτων καθιστώντας την αγορά στέγης δυσπρόσιτη για τα χαμηλομεσαία στρώματα. Το ΑΚΕΛ έχει καταθέσει σχετικές προτάσεις Νόμου για περιορισμό, έλεγχο και διαφάνεια σε αυτό το θέμα, όπως κάνει η πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ.
- Η Κύπρος βρίσκεται εκτεθειμένη στην ενεργειακή ανεπάρκεια και ανασφάλεια. Η μη υλοποίηση κρίσιμων υποδομών, η μεγάλη καθυστέρηση στην έλευση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή και η καθυστέρηση στην προώθηση επενδύσεων εγκυμονούν τεράστιους κινδύνους όχι μόνο για την οικονομία, αλλά ευρύτερα για τη χώρα μας.
- Αυτή η κατάσταση στα ενεργειακά έχει εγκλωβίσει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στον πανάκριβο ηλεκτρισμό και περιορίζει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές στατιστικές η Κύπρος είναι η μόνη χώρα στην ΕΕ, όπου οι εκπομπές θερμοκηπίου το 2023 ήταν υψηλότερες από αυτές του 1990. Κι αυτό συμβαίνει λόγω της ψηλής εξάρτησης από το πετρέλαιο και το μαζούτ, της απουσίας φυσικού αερίου και της αποθήκευσης, καθώς και της αναποτελεσματικής διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα.
- Η κακή κατάσταση στα ενεργειακά, είναι συνδεδεμένη με την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική κρίση, που υποθηκεύει τη βιωσιμότητα της κυπριακής οικονομίας. Σύμφωνα με μελέτες του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών, η κυπριακή οικονομία παραμένει εκτεθειμένη και ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή με σενάρια συρρίκνωσης 8% έως το 2040 και 25% έως το 2100. Οι πιο ευάλωτοι τομείς είναι ο τουρισμός και η γεωργία, ιδιαίτερα υπό τις συνέπειες της εξελισσόμενης υδατικής κρίσης. Ούτε και σε αυτό το κομβικό ζήτημα η Κυβέρνηση έχει κάποιο συνολικό σχεδιασμό πέραν της καταφυγής στην πρόνοια της Αγίας Ελένης. Η αποτυχία της Κυβέρνησης επεκτείνεται και στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, όπου κανένας σχεδιασμός δεν υλοποιήθηκε ούτε και οι στόχοι δεν έχουν επιτευχθεί.
- Τεράστιο πρόβλημα για το μέλλον του τόπου αποτελεί η αύξηση των κοινωνικών και εισοδηματικών ανισοτήτων και η υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης της κοινωνίας. Πλέον όχι μόνο τα μικρομεσαία στρώματα, αλλά και τα μεσαία στρώματα υποφέρουν από την οικονομική πίεση που δημιουργεί η ακρίβεια και το ψηλό κόστος διαβίωσης. Οι κυβερνώντες περιορίζονται στους πανηγυρισμούς για τους δείχτες της οικονομίας, προκλητικά αδιαφορώντας για τους κοινωνικούς δείχτες, στους οποίους η Κύπρος βρίσκεται στον πάτο της Ευρώπης.
Και επειδή οι κοινωνικοί δείχτες συνήθως περνούν απαρατήρητοι από τους σαλονάτους, τους πριγκηπάτους, τους κατεστημένους, τις ελίτ και τους κυβερνώντες, θα παραθέσω μερικούς από αυτούς:
- 45% των πολιτών δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα γιατί το εισόδημά τους δεν επαρκεί.
- Οι συνταξιούχοι στην Κύπρο είναι από τους φτωχότερους στην Ευρώπη. Το ποσοστό της φτώχειας είναι στο 31,5% ενώ στην ΕΕ είναι στο 19,2%. Περίπου 100 χιλιάδες συνταξιούχοι λαμβάνουν σύνταξη από €415 μέχρι €1000.
- Η Κύπρος συγκαταλέγεται στις χώρες με τους περισσότερους χαμηλόμισθους (20% στην Κύπρο έναντι 14,7% στην ΕΕ).
- Οι εργαζόμενοι στην Κύπρο δουλεύουν πολύ περισσότερες ώρες από τον μέσο όρο της ΕΕ, αλλά αμείβονται με 40% χαμηλότερους μισθούς.
- Οι μέσες απολαβές στην Κύπρο παραμένουν σταθερά κατώτερες κατά 30% από τον μέσο όρο της ΕΕ.
- Τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους αμείβονται με κάτω από €1750 ακάθαρτα και σχεδόν οι μισοί από αυτούς βρίσκονται στα όρια του κατώτατου μισθού.
- Όλο και λιγότεροι συμπατριώτες μας εξέρχονται από τον κίνδυνο της φτώχειας ακόμα και μετά τις κοινωνικές παροχές. Το ποσοστό είναι σήμερα στο 12,5% σημειώνοντας αύξηση κατά 10% από το 2021.
- Τέσσερις στους δέκα συμπολίτες μας δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε απροσδόκητα έξοδα, ενώ ένας στους τρεις δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά μια βδομάδα διακοπών.
- Η ενεργειακή φτώχεια είναι πολύ πιο ψηλή στην Κύπρο από ό,τι στην ΕΕ, γεγονός που πολύ πρόσφατα υποχρεώθηκε να παραδεχθεί η Κυβέρνηση.
- Στις κοινωνικές δαπάνες για την υγεία η Κύπρος υστερεί σε σχέση με την ΕΕ κατά 15%. Στην κοινωνική προστασία υστερεί κατά 21%.
- Στις δαπάνες για την αναπηρία η Κύπρος καταγράφει τη χειρότερη επίδοση στην ΕΕ (0,6% του ΑΕΠ στην Κύπρο σε σχέση με 1,9% στην ΕΕ).
- Για τους φοιτητές η μέση οικονομική στήριξη είναι κατά 60% χαμηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Αυτά και πολλά άλλα στοιχεία, καθιστούν τη ζωή της πλειοψηφίας της κοινωνίας πολύ δύσκολη. Και γίνεται ακόμα πιο δύσκολη εξαιτίας της ακρίβειας, των ψηλών λογαριασμών ηλεκτρισμού και καυσίμων, το θεόρατο κόστος για στέγαση, τις πολλές ελλείψεις του κοινωνικού κράτους.
Αυτή η κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με συγκεκριμένες κρατικές πολιτικές και μέτρα. Τέτοια πολιτική βούληση όμως από μέρους της Κυβέρνησης Χριστοδουλίδη δυστυχώς δεν βλέπουμε. Όποιες κινήσεις έγιναν είναι αποσπασματικές, συνήθως προσωρινές και μη αποτελεσματικές.
Οι κυβερνώντες προσπερνούν τα προβλήματα. Άλλοι, εκμεταλλευόμενοι τον θυμό που υπάρχει στην κοινωνία και την απαξίωση για τα κόμματα απλώς αναδεικνύουν κάποια από τα προβλήματα και τα παρουσιάζουν στην κοινωνική δικτύωση λες και ανακάλυψαν την Αμερική. Λύσεις όμως δεν προτείνουν ούτε και πρακτικά μπορούν να προωθήσουν.
Τα προβλήματα δεν επιλύονται ούτε με την εκτόνωση του θυμού ούτε με την ισοπέδωση όλων των κομμάτων, γιατί δεν είναι όλα τα κόμματα ίδια. Τα προβλήματα επιλύονται με συγκεκριμένες και υλοποιήσιμες προτάσεις. Επιλύονται με τις πολιτικές μάχες που δίνονται εκεί που λαμβάνονται οι αποφάσεις. Στα κυβερνητικά δώματα και στη Βουλή. Αυτό κάνει με συνέπεια, συνέχεια και μαχητικότητα το ΑΚΕΛ καταφέρνοντας σε διάφορες περιπτώσεις να έχει αποτελέσματα ακόμα και όταν οι συσχετισμοί δυνάμεων είναι αρνητικοί.
- Είναι οι αντιδράσεις του ΑΚΕΛ που ανάγκασαν την Κυβέρνηση να μην επιβάλει τους λεγόμενους «πράσινους φόρους», οι οποίοι θα αύξαναν ακόμα περισσότερο το ψηλό κόστος στην ενέργεια.
- Είναι οι πιέσεις του ΑΚΕΛ που υποχρέωσαν την Κυβέρνηση να μειώσει, έστω προσωρινά, το ΦΠΑ στον ηλεκτρισμό, ενώ για κάμποσο διάστημα προηγουμένως αντιδρούσε λέγοντας ότι τάχα δεν το επιτρέπει η ΕΕ.
- Είναι οι κινητοποιήσεις του ΑΚΕΛ που υποχρέωσαν την Κυβέρνηση να κάνει πίσω από την επιμονή της να επιβάλει το πρόγραμμα «Πληρώνω όσο πετώ», το οποίο θα ανέβαζε ακόμα περισσότερο το κόστος διαχείρισης αποβλήτων χωρίς το κράτος να είναι έτοιμο να προσφέρει λύσεις.
- Είναι η πίεση που άσκησε το ΑΚΕΛ με την πρότασή του για φορολόγηση των υπερκερδών, που υποχρέωσε Κυβέρνηση και τράπεζες να παραδεχθούν ότι υπάρχουν υπερχρεώσεις. Ήταν τότε που οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να προβούν σε κάποιες, ελάχιστες είναι αλήθεια, παραχωρήσεις. Μετά τη ρητή τοποθέτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών δεν συνιστά κίνδυνο για το τραπεζικό σύστημα και την οικονομία, το ΑΚΕΛ έχει επαναφέρει τη σχετική πρότασή του, η οποία φαίνεται να ταράσσει και πάλι τον ύπνο των κομματικών σωματοφυλάκων των τραπεζών. Για μια ακόμα φορά τα κόμματα θα κληθούν να δείξουν με ποιους είναι: με την κοινωνία ή τις τράπεζες. Το ΑΚΕΛ ήταν, είναι και θα παραμείνει στο πλευρό της κοινωνίας.
Το ΑΚΕΛ κατάθεσε και διεκδίκησε την υλοποίηση και πολλών άλλων προτάσεων με στόχο την προστασία της κοινωνίας από την αυθαιρεσία των τραπεζών και των μεγάλων συμφερόντων. Κατάθεσε προτάσεις για την προστασία της πρώτης κατοικίας από τις εκποιήσεις. Για την απαλλαγή των εγγυητών από την υποχρέωση να καταβάλλουν το υπόλοιπο των δανείων. Για την επαναφορά της αποτελεσματικής νομικής προστασίας στις περιπτώσεις παράνομων χρεώσεων και καταχρηστικών ρητρών, η οποία αφαιρέθηκε από τα κόμματα σωματοφύλακες των τραπεζών το 2018. Για τον έλεγχο των Ταμείων Εξαγοράς Πιστώσεων που έχουν εντείνει την επίθεσή τους στις περιουσίες των δανειοληπτών. Ένα εργαλείο που πρόσφεραν απλόχερα οι ίδιοι γνωστοί σωματοφύλακες των τραπεζών δίνοντάς τους τη δυνατότητα να μεταφέρουν εκεί όλα τα προβληματικά τους δάνεια και να καθαρίσουν το χαρτοφυλάκιό τους. Οι τράπεζες καθάρισαν αλλά τα προβλήματα με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια συνεχίζουν να ταλαιπωρούν την κοινωνία. Είναι γι’ αυτό που επανερχόμαστε στα ζητήματα των εκποιήσεων, για τις οποίες έχουμε κατατιθέμενες προτάσεις.
Σε όλα αυτά τα ζητήματα που αφορούν στις τράπεζες βλέπουμε το ίδιο μοτίβο: συγκεκριμένα κόμματα -με βασικό άξονα τον ΔΗΣΥ και το ΔΗΚΟ και άξιο συμπαραστάτη την Κυβέρνηση- πάντα ψηφίζουν υπέρ των συμφερόντων των τραπεζών και ποτέ υπέρ της κοινωνίας. Ακόμα και για την κρίση του 2013, αυτά τα κόμματα, μαζί και η Κυβέρνηση, αθωώνουν τις τράπεζες για τα εγκλήματά τους που οδήγησαν τη χώρα στο μνημόνιο – όπως σαφώς διαπιστώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Έκθεσή της τον Απρίλιο του 2013 – και φορτώνουν την ευθύνη αλλού. Γι’ αυτούς οι τράπεζες είναι πάνω απ’ όλα. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να τους κακοφαίνεται όταν τους αποκαλούμε σωματοφύλακες των τραπεζών.
Μας λένε ότι δεν θέλετε τις τράπεζες και γι’ αυτό ψηφίζετε εναντίον τους. Αντιστρέφω τη λογική: αυτοί που ψηφίζουν συνεχώς υπέρ των τραπεζών είναι εναντίον της κοινωνίας.
Συναδέλφισσες και συνάδελφοι,
Η Κύπρος έχει ανάγκη από ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που να χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και να παρουσιάζει δυναμική ανάπτυξη. Το αναπτυξιακό όραμά μας συνδυάζει τρία βασικά συστατικά: την οικονομική μεγέθυνση, με την ενίσχυση του εισοδήματος των εργαζομένων και την αναβάθμιση του κοινωνικού κράτους.
Το νέο αναπτυξιακό μοντέλο πρέπει να στοχεύει:
- Στη βιώσιμη ανάπτυξη, στόχος ο οποίος μπορεί να επιτευχθεί με την ενσωμάτωση του παράγοντα της περιβαλλοντικής αλλαγής προσαρμόζοντας την οικονομία στα νέα δεδομένα που προκαλεί η κλιματική κρίση.
- Στην αντιμετώπιση των αυξανόμενων εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων
- Στον καταμερισμό των οικονομικών βαρών ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του καθενός και της καθεμιάς.
- Στη διασφάλιση ποιοτικών θέσεων εργασίας με δικαιώματα, αξιοπρεπείς μισθούς και συντάξεις.
- Στη στήριξη του επιχειρείν και κυρίως της μικρομεσαίας επιχείρησης που αποτελεί τον βασικό άξονα της οικονομίας μας.
- Στην προστασία του περιβάλλοντος από την άναρχη ανάπτυξη.
- Στην ύπαρξη ισονομίας και δικαιοσύνης σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής δραστηριότητας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα.
Μιλώντας για τα κομβικά προβλήματα και τις μεγάλες προκλήσεις που εγείρονται ενώπιον της χώρας μας αναπόφευκτα η συζήτηση καταλήγει στην ανοικτή πληγή του Κυπριακού. Η συνέχιση της τουρκικής κατοχής και της ντε φάκτο διαίρεσης αποτελεί μόνιμη πηγή κινδύνων για τη χώρα μας. Πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή μας και αλλού έχουν επαναβεβαιώσει ότι θεωρούμενες παγωμένες συγκρούσεις μπορεί να μετατραπούν σε θερμές. Αυτό τον κίνδυνο δεν έχουμε το δικαίωμα να τον κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές.
Η συνέχιση της εκκρεμότητας στο Κυπριακό μας εμποδίζει να αξιοποιήσουμε ευκαιρίες και δυνατότητες για τη χώρα μας. Μόνο η λύση του Κυπριακού και, κατά συνέπεια, η εξομάλυνση των σχέσεων μας με την Τουρκία μπορεί να απελευθερώσει δυναμικές και δυνατότητες στην αντιμετώπιση προβλημάτων, όπως για παράδειγμα στο ενεργειακό και στο υδατικό.
Για το ΑΚΕΛ πάντοτε ήταν και είναι ξεκάθαρο ότι η παρούσα κατάσταση δεν μπορεί να αποτελεί επιλογή. Ήταν και είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορούμε να τερματίσουμε τις προσπάθειες για να πετύχουμε λύση. Επιβάλλεται με συνέπεια και επιμονή να επιδιώκουμε λύση στη συμφωνημένη βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, όπως αυτή περιγράφεται στα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Το αδιέξοδο και η στασιμότητα ποτέ δεν ήταν σύμμαχος της λύσης. Ούτε και ο παράγοντας του χρόνου δεν είναι υπέρ της λύσης. Αντίθετα! Η παρέλευση του χρόνου εξυπηρετεί όλους όσοι ευνοούν την οριστική διχοτόμηση της Κύπρου. Ευνοεί το ακροδεξιό ΕΛΑΜ που σηκώνει κεφάλι σπέρνοντας το μίσος, τον φανατισμό και τον εθνικισμό, όλα αυτά δηλαδή που προκάλεσαν στην Κύπρο μας την καταστροφή του 1974. Η μη λύση εξυπηρετεί και την Τουρκία, η οποία εκμεταλλεύεται και αξιοποιεί το αδιέξοδο για να παγιώνει τη ντε φάκτο διχοτόμηση.
Αυτή την περίοδο η κινητικότητα στο Κυπριακό έχει ενταθεί εξαιτίας και της ετυμηγορίας των Τουρκοκυπρίων στην πρόσφατη ψηφοφορία στα κατεχόμενα. Ο ΓΓ του ΟΗΕ έχει δημοσιοποιήσει την πρόθεσή του να συγκαλέσει μια νέα Άτυπη Διευρυμένη Συνάντηση για να διαρρήξει αδιέξοδο και να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις από το σημείο που διακόπηκαν το 2017.
Σε αυτή την προσπάθεια του κ. Γκουτιέρες η πλευρά μας θα πρέπει να είναι αρωγός και συμπαραστάτης. Πρέπει πλήρως και συγκεκριμένα να υποστηρίζουμε τη θέση για συνέχιση των διαπραγματεύσεων από το σημείο που διακόπηκαν, η οποία σημαίνει ότι πρέπει να διαφυλαχθούν οι συγκλίσεις και γενικότερα το διαπραγματευτικό κεκτημένο και να αξιοποιηθεί το Πλαίσιο του κ. Γκουτιέρες. Ενόψει των εξελίξεων που αναμένονται στο Κυπριακό, η πλευρά μας πρέπει να προετοιμαστεί κατάλληλα για να μπορεί να ανταποκριθεί θετικά στην επίτευξη του στόχου της λύσης.
Για το ΑΚΕΛ η λύση είναι πάντα η πρώτη προτεραιότητα στην πολιτική ατζέντα του. Πάντα προσπαθεί με τις πρωτοβουλίες, τις ενέργειες και τις πολιτικές του να δημιουργεί προϋποθέσεις και θετικά δεδομένα για την επίτευξη και τη στήριξη της λύσης. Μια λύση, η οποία θα τερματίζει την κατοχή και θα επανενώνει τον τόπο και τον λαό μας, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Μια λύση που θα αποκαθιστά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες του λαού μας. Ενόψει των εξελίξεων το ΑΚΕΛ θα εντείνει αυτή την προσπάθεια. Και με την ευκαιρία αυτή, θέλω ξανά να τονίσω ότι το ΑΚΕΛ, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι βρίσκεται στην αντιπολίτευση, θα στηρίξει την όποια προσπάθεια και πρωτοβουλία αναληφθεί προς την κατεύθυνση της λύσης. Έτσι κάναμε στο παρελθόν, έτσι θα κάνουμε και τώρα! Για εμάς πάνω απ’ όλα είναι η Κύπρος μας!
Η Κύπρος εισέρχεται στο 2026 με πολλά ανοιχτά μέτωπα και με σοβαρές προκλήσεις να απειλούν το μέλλον της. Σε μια ιδιαίτερα ασταθή περιοχή, η χώρα μας χρειάζεται σοβαρότητα και υπευθυνότητα, χρειάζεται μακρόπνοο σχεδιασμό, βιώσιμη οικονομία και ισχυρές κοινωνικές πολιτικές. Γιατί στο τέλος της ημέρας, οι πολίτες είναι αυτοί που δέχονται τις συνέπειες των πολιτικών που εφαρμόζονται. Και δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα η πλειοψηφία της κοινωνίας ταλαιπωρείται και υποφέρει.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η στήριξη της κοινωνίας και των ανθρώπων της δεν είναι επιλογή είναι υποχρέωση. Και αυτό ακριβώς κάνουμε και θα συνεχίσουμε να κάνουμε στο ΑΚΕΛ. Αυτό κάναμε εδώ και εκατό χρόνια και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε: με συνέπεια, με δύναμη, με αποφασιστικότητα. Παίρνουμε δύναμη από τον λαό και επιστρέφουμε στον λαό για να τον στηρίξουμε, με αγώνες που υπερασπίζονται την αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη και την προοπτική αυτού του τόπου.