ΣτΕ: Βία μεταξύ κρατουμένων και κακές συνθήκες στις κυπριακές Φυλακές – Ανεπαρκής ιατρική φροντίδα και έλλειψη ελέγχου

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης εξέφρασε σοβαρές ανησυχίες για τα υψηλά επίπεδα βίας μεταξύ των κρατουμένων και την αδυναμία του προσωπικού να διασφαλίσει την ασφάλεια των κρατουμένων στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, σε έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα σχετικά με την ad hoc επίσκεψή της στην Κύπρο τον Απρίλιο του 2025, μαζί με την απάντηση των κυπριακών αρχών.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΣτΕ, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, η Επιτροπή εξέτασε τη μεταχείριση και τις συνθήκες κράτησης στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, σε διάφορα αστυνομικά τμήματα, στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής του Πουρνάρα και στις εγκαταστάσεις κράτησης του αεροδρομίου της Λάρνακας.
Όπως σημειώνεται, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι είχαν ληφθεί ορισμένα θετικά μέτρα για την εφαρμογή των συστάσεων που εξέδωσε μετά από προηγούμενες επισκέψεις το 2017 και το 2023, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των καταγγελιών για σωματική κακομεταχείριση από το προσωπικό των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας και της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης και της υγιεινής στο Κέντρο Πουρνάρα. Ωστόσο, πολλές από τις μακροχρόνιες ελλείψεις που εντοπίστηκαν σε προηγούμενες εκθέσεις επισκέψεων εξακολουθούν να υφίστανται.
«Στις Κεντρικές Φυλακές, η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων εξέφρασε σοβαρή ανησυχία για τα υψηλά επίπεδα βίας μεταξύ των κρατουμένων και την αδυναμία του προσωπικού των φυλακών να διασφαλίσει την ασφάλεια των κρατουμένων. Η χρόνια έλλειψη αξιωματικών πρώτης γραμμής έχει επιτρέψει στις ισχυρότερες ομάδες κρατουμένων να κυριαρχούν και να επιβάλλουν άτυπες τιμωρίες, υπονομεύοντας την ασφάλεια και την τάξη. Οι κυπριακές αρχές πρέπει να προσλάβουν και να εκπαιδεύσουν επειγόντως περισσότερο προσωπικό και να ανακτήσουν τον έλεγχο των φυλακών, καθώς και να αναθεωρήσουν την πολιτική πρόληψης της βίας στις φυλακές», τονίζεται σχετικά.
Προστίθεται ότι οι συνθήκες διαβίωσης στις Κεντρικές Φυλακές παραμένουν πολύ κακές, επιδεινούμενες από σοβαρό υπερπληθυσμό, με έως και τέσσερις κρατούμενους να μοιράζονται κελιά μικρότερα από 6 τ.μ., στα οποία δύο άτομα αναγκάζονται να κοιμούνται σε στρώματα στο πάτωμα, ενώ τα κελιά αυτά είναι σχεδόν ανεπαρκή ακόμη και για ένα άτομο. Επιπλέον, η πρόσβαση στις τουαλέτες παραμένει ανεπαρκής, με περισσότερες από τις μισές πτέρυγες να στερούνται εγκαταστάσεων υγιεινής εντός των κελιών, ενώ λόγω της έλλειψης προσωπικού για να αφήνει τους κρατούμενους να βγαίνουν από τα κελιά τους για να χρησιμοποιούν τις τουαλέτες της πτέρυγας κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι κρατούμενοι αναγκάζονταν να ουρούν σε μπουκάλια και, μερικές φορές, να αφοδεύουν σε σακούλες, μια πρακτική που η Επιτροπή θεωρεί εξευτελιστική.
Η Επιτροπή διαπίστωσε επίσης ότι τα παιδιά και οι νέοι ενήλικες εξακολουθούν να κρατούνται σε ακατάλληλες και ανθυγιεινές συνθήκες στις Κεντρικές Φυλακές, με ορισμένους ανηλίκους να κοιμούνται σε στρώματα στο πάτωμα σε κελιά με μούχλα και γκράφιτι και χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση ή σε χρήσιμες δραστηριότητες, ενώ πολλά παιδιά ανέφεραν ότι κρυώνουν, πεινάνε και πλήττουν. «Η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων τονίζει ότι οι Κεντρικές Φυλακές είναι ακατάλληλο μέρος για την κράτηση παιδιών και ζητά την ταχεία μεταφορά τους σε κατάλληλες εγκαταστάσεις για ανηλίκους», σημειώνεται.
Όσον αφορά τις γυναίκες στη φυλακή, η Επιτροπή υποστηρίζει την υιοθέτηση μιας προσέγγισης με βάση το φύλο, η οποία θα ανταποκρίνεται στις συγκεκριμένες ανάγκες τους.
«Η παροχή υγειονομικής περίθαλψης στις Κεντρικές Φυλακές παραμένει ανεπαρκής. Η ιατρική εμπιστευτικότητα πρέπει να ενισχυθεί. Για παράδειγμα, τα φάρμακα πρέπει να διανέμονται από το ιατρικό προσωπικό και όχι από τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Η Επιτροπή καλεί επίσης τις αρχές να αναπτύξουν μια ολοκληρωμένη πολιτική πρόληψης των αυτοκτονιών και να ενισχύσουν τα μέτρα αντιμετώπισης της χρήσης ουσιών», αναφέρεται επί του θέματος.
Όσον αφορά τις αστυνομικές εγκαταστάσεις, σύμφωνα με την ανακοίνωση, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι άτομα συνέχιζαν να κρατούνται υπό αστυνομική επιτήρηση για παρατεταμένες περιόδους, σε πολλές περιπτώσεις για μήνες, σε συνθήκες που συνήθως ήταν κατάλληλες μόνο για λίγες ημέρες.
Επιπλέον, ο περισσότεροι κρατούμενοι δήλωσαν ότι αντιμετωπίστηκαν σωστά από την αστυνομία, ωστόσο, ελήφθησαν μερικές καταγγελίες για σωματική κακομεταχείριση και λεκτική βία. «Οι αρχές πρέπει να ενισχύσουν την πολιτική μηδενικής ανοχής έναντι οποιωνδήποτε πρακτικών κακομεταχείρισης», σημειώνεται.
Όσον αφορά το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής στον Πουρνάρα, αναφέρεται ότι η κατάσταση έχει βελτιωθεί σημαντικά από την επίσκεψη του 2023, ωστόσο, οι αιτούντες άσυλο μπορούσαν να παραμείνουν στο κέντρο για μήνες ενώ περίμεναν τα αποτελέσματα των εξετάσεων, ιδίως αυτών του υπολογισμού ηλικίας. Το πρόβλημα ήταν ιδιαίτερα οξύ για τα ασυνόδευτα αγόρια, τα οποία κρατούνταν σε υπερπλήρεις και λιγότερο κατάλληλες εγκαταστάσεις. «Η Επιτροπή επαναλαμβάνει ότι η κράτηση πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως έσχατη λύση», προστίθεται.
Η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων επισημαίνει επίσης την περιορισμένη πρόσβαση σε ψυχιατρική περίθαλψη, την έλλειψη οργανωμένων δραστηριοτήτων για ενήλικες και την σχεδόν πλήρη απουσία εκπαιδευτικών ή ψυχαγωγικών ευκαιριών για τα παιδιά, με τις αξιολογήσεις ευαλωτότητας να παραμένουν ασυνεπείς και την προστασία των αναγνωρισμένων ευάλωτων ατόμων να είναι ελάχιστη.
«Η Επιτροπή καλεί τις κυπριακές αρχές να διασφαλίσουν ότι όλοι οι κρατούμενοι αιτούντες άσυλο λαμβάνουν εξατομικευμένο διάταγμα κράτησης στην οποία αναφέρονται οι λόγοι της κράτησής τους, οι νομικές εγγυήσεις και οι δυνατότητες προσφυγής. Η Επιτροπή ζητεί επίσης την άμεση λήψη μέτρων για τον τερματισμό της κράτησης παιδιών, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων και χωρισμένων ανηλίκων», καταλήγει η ανακοίνωση.