Συνδυαστική πρόταση φον ντερ Λάιεν στην επιστολή στους 27 για το δάνειο στην Ουκρανία

Επιστολή στα κράτη μέλη έστειλε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, ζητώντας μια γρήγορη συμφωνία για το δάνειο στήριξης στην Ουκρανία.
Η επιστολή συνοδεύει το options paper, το έγγραφο στο οποίο αναλύονται οι επιλογές για το δάνειο επανορθώσεων ύψους €140 δισ., το οποίο η Κομισιόν είχε αναλάβει να συντάξει σύμφωνα και με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 23 Οκτωβρίου, όταν τα κράτη μέλη απέτυχαν να φτάσουν σε συμφωνία σχετικά με τη χρήση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων ως επιλογή χρηματοδότησης της Ουκρανίας.
Στην επιστολή της η κ. φον Ντερ Λάιεν αποφεύγει να επικεντρωθεί αποκλειστικά στα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια. Προτείνει έναν συνδυασμό των προτάσεων που ήδη υπάρχουν στο τραπέζι. «Θα μπορούσαν να προβλεφθούν συνδυασμοί ή διαδοχικές παραλλαγές, υπό την προϋπόθεση ότι διασφαλίζουν ότι η βοήθεια θα παρασχεθεί όταν και όπως την χρειάζεται περισσότερο η Ουκρανία», τονίζει στην επιστολή της, παραθέτοντας τις βασικές παραμέτρους που θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να λαμβάνονται υπόψιν.
Πρώτον, η υποστήριξη πρέπει να είναι έγκαιρη, με αποφάσεις να λαμβάνονται έως το τέλος του 2025, ώστε το ΔΝΤ να εγκρίνει το νέο πρόγραμμα για την Ουκρανία. Οι πρώτες πληρωμές πρέπει να είναι διαθέσιμες έως το δεύτερο τρίμηνο του 2026. Δεύτερον, η υποστήριξη πρέπει να είναι υψηλά επιδοτούμενη, δηλαδή σε μορφή επιχορηγήσεων ή δανείων με πολύ χαμηλά επιτόκια, λόγω της τρέχουσας κατάστασης της βιωσιμότητας του χρέους της Ουκρανίας. Τρίτον, η υποστήριξη πρέπει να έχει κλίμακα και ευελιξία, καλύπτωντας το μεγαλύτερο μέρος του χρηματοδοτικού κενού για τα επόμενα δύο χρόνια, με δυνατότητα κατανομής σε δόσεις. Τέλος, πρέπει να υπάρχει δίκαιη κατανομή του βάρους μεταξύ των διεθνών εταίρων, με την ΕΕ να δεσμεύεται για τακτική και προβλέψιμη υποστήριξη, αλλά και τους άλλους εταίρους να ενισχύουν τις προσπάθειές τους.
Για την υλοποίηση αυτών των κριτηρίων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει τρεις κύριες επιλογές. Η πρώτη επιλογή αφορά τη μη επιστρεπτέα υποστήριξη από τα κράτη-μέλη, όπου αυτά παρέχουν εθελοντικές χορηγίες στην ΕΕ, η οποία στη συνέχεια τις διανέμει στην Ουκρανία με συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Πρόκειται για την πιο άμεση και απλή λύση, αλλά με άμεση επίπτωση στους εθνικούς προϋπολογισμούς.
Η δεύτερη επιλογή περιλαμβάνει δανεισμό της ΕΕ από τις αγορές, χωρίς σύνδεση με τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, και προβλέπει ότι η ΕΕ παρέχει δάνειο στην Ουκρανία, με εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη, και η αποπληρωμή εξαρτάται από τις αποζημιώσεις που θα λάβει η Ουκρανία από τη Ρωσία. Αυτή η επιλογή δεν αυξάνει το χρέος της Ουκρανίας, αλλά έχει κόστος τόκων για τα κράτη-μέλη.
Η τρίτη επιλογή είναι η πρωτοβουλία δανείου για τις αποζημιώσεις, όπου η ΕΕ παρέχει δάνειο στην Ουκρανία χρηματοδοτούμενο από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Η αποπληρωμή γίνεται όταν η Ουκρανία λάβει αποζημιώσεις από τη Ρωσία και δεν έχει άμεσο κόστος για τα κράτη-μέλη, εκτός αν ενεργοποιηθούν οι εγγυήσεις, αλλά απαιτεί νομική καινοτομία και διαχείριση κινδύνων.
Πιο συγκεκριμένα, η τρίτη επιλογή προβλέπει επιπλέον νομικά μέτρα για τη μείωση των κινδύνων, όπως η απαγόρευση εκτέλεσης διαιτητικών αποφάσεων που σχετίζονται με το παγώμα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων εντός της ΕΕ. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι οι υπολειπόμενοι κίνδυνοι θα πρέπει να μοιραστούν μεταξύ των κρατών-μελών, με την Κομισιόν να προτείνει επίσης την απόσυρση των κρατών-μελών από τις σχετικές διμερείς επενδυτικές συνθήκες, ενώ οι εγγυήσεις θα παραμένουν σε ισχύ ακόμη και μετά την άρση των κυρώσεων.
Επισημαίνεται ακόμη ότι αυτή η επιλογή απαιτεί τη συνεχή παγίωση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, η οποία σήμερα εξαρτάται από ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ για κάθε έξι μήνες, ενώ, σε αντίθετη περίπτωση, η Ρωσία θα μπορούσε να διεκδικήσει τα περιουσιακά της στοιχεία, με αποτέλεσμα να ενεργοποιηθούν οι εγγυήσεις των κρατών-μελών. Για την αποφυγή τέτοιων σεναρίων, προτιμάται η μακροχρόνια παγίωση των περιουσιακών στοιχείων έως ότου η Ρωσία σταματήσει την επιθετικότητά της και πληρώσει αποζημιώσεις.
Στην επιστολή, η κ. φον Ντερ Λάιεν προτείνει τον συνδυασμό των προτάσεων που ήδη υπάρχουν στο τραπέζι, με την πρώτη επιλογή να αφορά €90 δισ. που να προέλθουν από διμερείς συνεισφορές από τα κράτη μέλη, βοήθεια να εκταμιευθεί ως μη επιστρεπτέα επιχορήγηση και να λογιστικοποιηθεί στον εθνικό προϋπολογισμό ενός κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένων τυχόν σχετικών πληρωμών τόκων.
Όσον αφορά τη δεύτερη επιλογή, προτείνει τα €90 δισ. να είναι από κοινό χρέος, και οι τόκοι να πρέπει να καλύπτονται είτε από εθνικές εγγυήσεις, είτε από τον κοινό προϋπολογισμό του μπλοκ. Η τροποποίηση της νομοθεσίας για τον προϋπολογισμό θα απαιτούσε ομόφωνη έγκριση, μια δύσκολη υπόθεση δεδομένης της αντίθεσης της Ουγγαρίας στη χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Επιπλέον όσον αφορά τα €140 δισ., αυτά θα αφορούν δάνειο επανορθώσεων που βασίζεται σε ακινητοποιημένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας. Το Κίεβο θα κληθεί να αποπληρώσει το δάνειο μόνο αφού η Μόσχα συμφωνήσει να αποζημιώσει τις ζημιές.
«Προφανώς, δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές», αναφέρει η κ. φον ντερ Λάιεν στην επιστολή της, επισημαίνοντας ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει την παράλυση, είτε με δισταγμό είτε με την αναζήτηση τέλειων ή απλών λύσεων που δεν υπάρχουν».
Υπογραμμίζει, ακόμη, την ιδιαίτερα αυξημένη κλίμακα χρηματοδότησης που θα χρειαστεί η Ουκρανία το 2026 και το 2027: €135,7 δισ. σύνολο, με τα €83,4 δισ. να αφορουν τη χρηματοδότηση του ουκρανικού στρατού και τα €55,2 δισ. για τη σταθεροποίηση της οικονομίας και την αντιμετώπιση του ελλείμματος του προϋπολογισμού, με τις εκτιμήσεις της να βασίζονται σε αυτές της Ουκρανικής κυβέρνησης, αλλά και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Οι υπολογισμοί του ΔΝΤ βασίζονται στην υπόθεση ότι ο πόλεμος πλήρους κλίμακας της Ρωσίας θα τελειώσει στα τέλη του 2026, ακόμη και αν αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο.
Η επιστολή με το συνημμένο κείμενο για τις επιλογές, παρουσιάστηκε στα κράτη μέλη έπειτα από τη συνάντηση της Παρασκευής μεταξύ της κ. φον Ντερ Λάιεν και του Βέλγου Πρωθυπουργού, Μπαρτ Ντε Βέμπερ, όπου το κλίμα δεν ήταν θετικό από πλευρά της Επιτροπής και επελέγη επικοινωνιακά να μη βγει καν ανακοίνωση μετά τη συνάντηση, αλλά ούτε να γίνουν διαρροές. Το options paper, θα συζητηθεί τόσο σε επίπεδο Υπουργών Οικονομικών, αλλά κυρίως θα αποτελέσει τη βάση της συζήτησης των ηγετών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 18ης Δεκεμβρίου όταν θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις.