Τι διαφορετικό είδαμε στις παραστάσεις του 2025

Παρά τις πολυεπίπεδες δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κυπριακό θεατρικό πεδίο, το έτος 2025 αναδείχθηκε σε μια ιδιαίτερα δημιουργική και ποιοτικά αξιόλογη περίοδο. Η θεατρική παραγωγή υπήρξε πολυσχιδής, καλύπτοντας τόσο το κλασικό όσο και το σύγχρονο ρεπερτόριο, με έργα Κυπρίων και διεθνών δραματουργών. Στη συνέχεια παρουσιάζονται, με χρονολογική σειρά εντός του έτους, ορισμένες μόνο από τις παραστάσεις που, κατά την εκτίμησή μας, διαφοροποιήθηκαν αισθητά και συνέβαλαν ουσιαστικά στον καλλιτεχνικό διάλογο της εποχής.
«Άμλετ Β'» Θέατρο ΔΕΝΤΡΟ και Πολιτιστικός Οργανισμός ΥΠΟΓΑΙΑ
Το Θέατρο ΔΕΝΤΡΟ και ο Πολιτιστικός Οργανισμός ΥΠΟΓΑΙΑ παρουσίασαν στο κυπριακό κοινό, τον Μάιο – Ιούνιο, το έργο του Σάμιουελ Μπόμπρικ «Άμλετ Β’», σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Λέανδρου Ταλιώτη.
Το έργο δεν περιορίζεται σε μια κωμική εκδοχή του σαιξπηρικού πρωτοτύπου, αλλά κινείται στο μεταίχμιο φάρσας και παρωδίας, ισορροπώντας, όπως υποστηρίζει και η Linda Hutcheon στο εμβληματικό για τη δυτική δραματουργία έργο της A theory of parody: The teachings of twentieth-century art forms (University of Illinois press, 2023), μιλώντας για τη θεωρία της παρωδίας, ανάμεσα στον σεβασμό και την ανατροπή του κλασικού κειμένου. Η σκηνοθετική προσέγγιση εντείνει αυτή τη δυναμική μέσα από μια πρακτική που αντλεί θεωρητικά από τη σκέψη της αποδόμησης του Jacques Derrida. Οι παραδοσιακοί ρόλοι, οι ιεραρχίες και οι σταθερές σημασίες του σαιξπηρικού σύμπαντος δεν αντιμετωπίζονται ως αδιαμφισβήτητες, αλλά τίθενται υπό συνεχή αναστοχασμό.
Οι διαρκείς ρυθμικές εναλλαγές, σε συνδυασμό με την έντονα τονισμένη σωματικότητα των ερμηνευτών, παράγουν ένα σκηνικό περιβάλλον υψηλής ενέργειας, το οποίο αποσταθεροποιεί τις συμβατικές μορφές αναπαράστασης και καθιστά ορατές τις κοινωνικές εντάσεις που υποβόσκουν πίσω από το φαινομενικά οικείο και αναγνωρίσιμο.
Το γέλιο δεν προσλαμβάνεται ως μέσο εκτόνωσης ή επιφανειακής διασκέδασης, αλλά ως εργαλείο κατανόησης και κριτικής εγρήγορσης, αποκαλύπτει τις αντιφάσεις, τις ανασφάλειες και τις ιδεολογικές αυταπάτες που συγκροτούν τον μικροαστικό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς.
Οι ηθοποιοί κινήθηκαν άνετα ανάμεσα στο γκροτέσκο και την καρικατούρα, χωρίς να χάσουν την ανθρώπινη διάσταση των χαρακτήρων. Τον θίασο αποτέλεσαν οι Βαλεντίνος Κόκκινος,
Κατερίνα Λούρα, Βασιλική Κυπραίου, Βασίλης Χαραλάμπους, Αθηνά Σάββα, Ανδρέας Καρούμπας, Μιχάλης Καζάκας και Λέανδρος Ταλιώτης.
«Συνταγή Δυστυχίας» Θεατρική Ομάδα Κορνίζα
Την κωμωδία «Συνταγή Δυστυχίας» για όλους όσοι παίρνουν τη ζωή πολύ στα σοβαρά παρουσίασε τον Μάιο η Θεατρική Ομάδα Κορνίζα, βασισμένη στο εμβληματικό βιβλίο του αυστρο-αμερικανού ψυχίατρου και φιλοσόφου Πολ Βατζλάβικ «Φτιάξε την δυστυχία σου μόνος σου», σε διασκευή Νατάσας Φαίη Κοσμίδου και σκηνοθεσία Κώστα Γάκη.
Μια ευφυής κωμωδία γεμάτη ειρωνεία, σαρκασμό και τρυφερότητα, που αναλύει, με λεπτομερείς οδηγίες, τους μηχανισμούς με τους οποίους οι άνθρωποι καταφέρνουμε να σαμποτάρουμε συστηματικά την ίδια μας τη ζωή. Όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας, στο The situation is hopeless but not serious: The pursuit of unhappiness (W. W. Norton, 1983), η δυστυχία συχνά δεν είναι αποτέλεσμα των συνθηκών, αλλά των τρόπων με τους οποίους προσπαθούμε λανθασμένα να τις ελέγξουμε. Υπάρχει τρόπος να είσαι δυστυχισμένος· και κάποιοι από εμάς τον έχουν τελειοποιήσει.
Η παράσταση φωτίζει με χιούμορ τον μηχανισμό της αυτοϋπονόμευσης. Η σκηνική δράση αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα επινοούν και εγκαθιδρύουν εμπόδια στον ίδιο τους τον εαυτό, προκειμένου να προλάβουν το ενδεχόμενο της αποτυχίας και να διασώσουν μια εύθραυστη, αλλά κοινωνικά αναγκαία, εικόνα του εαυτού τους.
Οι ερμηνείες της Πωλίνας Ματθαίου και της Αυγουστίνας Στυλιανού, μας πρόσφεραν μια απολαυστικά πικρή εξερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
«Skylight» Καλλιτεχνική Ομάδα Κυπρίδες
Η θεατρική παράσταση «Skylight» από την Καλλιτεχνική Ομάδα Κυπρίδες, σε κείμενο της Μαριλένας Αχιλλέως και σκηνοθεσία του Σταύρου Ξ. Πέτρου, παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο, αρχικά στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Στροβόλου και στη συνέχεια στο Flea Theatre, στη Λευκωσία.
Η επιστροφή μιας τραγουδίστριας κλασικού ρεπερτορίου στο σπίτι της και η αιφνίδια συνάντησή της με έναν άγνωστο νεαρό, ο οποίος έχει ήδη εγκατασταθεί εκεί, κρατώντας μια κιθάρα ως μοναδικό σχεδόν έρεισμα ταυτότητας, λειτουργούν ως καταλύτης για την ανάπτυξη μιας σκηνικής συνθήκης που κινείται στο όριο του σουρεαλιστικού και του κωμικοτραγικού. Το παλιό και το νέο, η λογική και το ένστικτο, ο έλεγχος και η παρόρμηση αναδύονται ως ισοδύναμες και αλληλοδιεισδύουσες δυνάμεις.
Η σκηνοθετική γραφή του Σταύρου Ξ. Πέτρου κινείται συνειδητά ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το ποιητικό, συγκροτώντας έναν σκηνικό χώρο όπου οι αντιφάσεις δεν επιλύονται, αλλά συνυπάρχουν σε μια κατάσταση διαρκούς έντασης. Στον πυρήνα της δραματουργίας διαφαίνεται ένας στοχασμός συγγενής με την υπαρξιακή σκέψη του Jean-Paul Sartre και τη φιλοσοφία του Irvin Yalom: ποιοι είμαστε όταν οι κοινωνικοί και επαγγελματικοί ρόλοι που μας ορίζουν καταρρέουν και τι απομένει όταν το υποκείμενο καλείται να συνυπάρξει με το άγνωστο, το ανοίκειο και ενίοτε απειλητικό στοιχείο του ίδιου του εαυτού του. Η συνάντηση με τον «άλλον» λειτουργεί, έτσι, ως καθρέφτης μιας εσωτερικής ρήξης, όπου η ταυτότητα παύει να είναι δεδομένη και μετατρέπεται σε ανοιχτό, επισφαλές ερώτημα.
Τους χαρακτήρες ερμήνευσαν οι Στέφανος Κασάπη και Άντζελα Ριζάκη, δίνοντας σώμα και φωνή σε δύο μορφές που λειτουργούν περισσότερο ως υπαρξιακές καταστάσεις παρά ως ρεαλιστικά πρόσωπα.
«Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» Σατιρικό Θέατρο και Audere Productions
Η θεατρική σεζόν ολοκληρώθηκε, τον Νοέμβριο – Δεκέμβριο, με την παράσταση «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» του Bernard Pomerance, από το Σατιρικό Θέατρο και την Audere Productions, σε μετάφραση – διασκευή Φρίξου Μασούρα, σκηνοθεσία Ανδρέα Κυριάκου.
Το έργο αφηγείται την πραγματική ιστορία του Τζον Μέρρικ, ενός σοβαρά παραμορφωμένου άντρα στο Βικτωριανό Λονδίνο του 1880, ο οποίος εκτίθεται ως «τέρας» σε πανηγύρια μέχρι να τον ανακαλύψει ο γιατρός Τριβς και να του προσφέρει φροντίδα και χώρο για να υπάρξει ως άνθρωπος.
Η αφηγηματική και σκηνική ανάπτυξη της ιστορίας εγγράφεται σε έναν σαφή θεωρητικό διάλογο με την έννοια του «στιγματισμού», όπως αυτή αναλύθηκε από τον Erving Goffman, στο Stigma: Notes on the management of spoiled identity (Simon and Schuster, 2009). Η κοινωνία δεν περιορίζεται στην απλή αναγνώριση της απόκλισης, αλλά συμμετέχει ενεργά στην κατασκευή της, αποδίδοντας στο «διαφορετικό» έναν ρόλο ορατότητας που συχνά ταυτίζεται με το θέαμα. Παράλληλα, η οπτική της παράστασης συνομιλεί γόνιμα με τον ανθρωπισμό και την κριτική σκέψη του Michel Foucault (Society Must Be Defended: Lectures at the Collège de France, 1975-76. Picador, 2003), το σώμα αναδεικνύεται ως πεδίο εγγραφής κανονιστικών λόγων, ιατρικών κατηγοριοποιήσεων και κοινωνικών αξιολογήσεων, οι οποίες δεν είναι ουδέτερες, αλλά φέρουν ιδεολογικό και πολιτικό φορτίο.
Μέσα από μια σύγχρονη σκηνική ανάγνωση, με ποικιλία εναλλασσόμενων ρόλων και ζωντανή επί σκηνής μουσική και τραγούδι, η παράσταση αφηγείται την ιστορία με τρόπο που δεν επιδιώκει τον εύκολο συναισθηματισμό, αλλά τον ουσιαστικό προβληματισμό. Κομβική στιγμή της παραστασιολογίας αποτέλεσε το τραγούδι της νεαρής ηθοποιού και τραγουδίστριας
Γεωργίας Νικολάου. Η ερμηνεία της λειτούργησε ως μια μορφή κάθαρσης, με την αριστοτελική έννοια του όρου, απελευθερώνοντας τα συναισθήματα που είχαν συσσωρευτεί καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης και μετατρέποντας τη σιωπηλή οδύνη σε κοινό βίωμα.
Ερμήνευσαν οι ηθοποιοί Χριστόδουλος Μαρτάς, Βασίλης Μιχαήλ, Πέννυ Φοινίρη, Πολυξένη Σάββα, Γεωργία Νικολάου, Ελένη Ζαντή, Αντρέας Γεωργίου, Γιώργος Λίζος, Μαρία Χαρά Τρούσα.