Το σχέδιο Τραμπ για την Ουκρανία και ο άσσος στο μανίκι των Ευρωπαίων

Του Lionel Laurent
Αποφασίστηκε μήπως η τύχη της Ευρώπης στο Μαϊάμι; Αυτός ο φόβος επικράτησε αυτή την εβδομάδα, όταν ο Ευρωπαίος Επίτροπος Άντριους Κουμπίλιους καταδίκασε τις “απαράδεκτες” προτάσεις των ΗΠΑ και της Ρωσίας για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και το γεγονός ότι η Ευρώπη φαινόταν ανίκανη να αναλάβει ηγετικό ρόλο με δικές της προτάσεις. “Κουράστηκα να συζητώ πάντα τα αμερικανικά σχέδια”, δήλωσε σε εκδήλωση στο Στρασβούργο που διοργάνωσε το γαλλικό περιοδικό L’Express. “Θα ήταν καλύτερα να εκπονήσουμε τα δικά μας”.
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τον Κουμπίλιους. Ακόμα και αν η αντίδραση ανθρώπων όπως ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Κιρ Στάρμερ μείωσε τα 28 ταπεινωτικά σημεία της κυβέρνησης Τραμπ σε 19 πιο αποδεκτά, η απειλή μιας “Καρχηδονιακής ειρήνης” που τιμωρεί το Κίεβο και επιβαρύνει την Ευρώπη με το κόστος δεν έχει εξαφανιστεί. Η πρώτη γραμμή είναι κολλημένη και η Ουκρανία, η οποία, όπως επιμένει ο Τραμπ, “δεν [σσ. κρατά] τα χαρτιά”, θα εξαντλήσει τα μετρητά της μέχρι τον Φεβρουάριο. Η βαθιά εξάρτηση των Ευρωπαίων ηγετών από τις ΗΠΑ σε θέματα άμυνας, ενέργειας και εμπορίου τους έχει υποβιβάσει στο ρόλο του θεατή. Αμερικανοί αξιωματούχοι τη Δευτέρα επέπλητταν την Ευρωπαϊκή Ένωση για του υπερβολικούς ρυθμιστικούς κανόνες στις αμερικανικές εταιρείες.
Ωστόσο, θα ήταν λάθος να πιστεύουμε ότι η Ευρώπη δεν έχει κανέναν άσσο στο μανίκι της. Το “σημείο 14” του σχεδίου Γουίτκοφ-Ντμιτρίεφ προσπαθεί να ακυρώσει το καλύτερο χαρτί της, απαιτώντας σημαντικό μερίδιο των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων του ρωσικού κράτους – τα οποία βρίσκονται κυρίως στο βελγικό Euroclear – να μοιραστεί μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας και να επανεπενδυθεί στην ανασυγκρότηση. Αυτό έχει προφανώς εξαφανιστεί από τις νέες εκδόσεις [σσ. του σχεδίου], αλλά η πρόθεση είναι ξεκάθαρη. Οι ΗΠΑ βλέπουν έναν κερδοφόρο τρόπο να διεκδικήσουν μια νίκη του Τραμπ, ενώ η Ρωσία το θεωρεί ζωτικό μέσο για να στερήσει από το Κίεβο μια σανίδα σωτηρίας. Η αντίδραση της Ευρώπης ήταν σοκ, οργή και διαμαρτυρία.
Αλλά ήρθε η ώρα για δράση. Μια περιοχή με ΑΕΠ 10 φορές μεγαλύτερο από αυτό της Ρωσίας μπορεί να κάνει περισσότερα από όσα έχει κάνει μέχρι τώρα. Οι επίμονες αντιρρήσεις για την αξιοποίηση αυτών των κεφαλαίων για ένα δάνειο αποζημίωσης – συμπεριλαμβανομένου του Euroclear, το οποίο φοβάται για τη δική του βιωσιμότητα – μπορούν και πρέπει να ξεπεραστούν, είτε προσφέροντας εγγυήσεις στο Βέλγιο, είτε βρίσκοντας ένα ισοδύναμο ποσό. Η περαιτέρω αναποφασιστικότητα αφήνει στις ΗΠΑ περιθώρια να πιέσουν την Ευρώπη, υποστηρίζει η Αγκάτ Ντεμαρέ του European Council on Foreign Relations.
Απαιτείται ηγεσία, ιδανικά τόσο από τη Γερμανία όσο και από τη Γαλλία, όπου εξετάζεται η πώληση ενός τεράστιου αριθμού μαχητικών αεροσκαφών στο Κίεβο. Παρά τις δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ περί του αντιθέτου, η Ευρώπη είναι ο κύριος χρηματοδότης της Ουκρανίας.
Η απόφαση να διαβεί τον Ρουβίκωνα όσον αφορά στα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία θα πρέπει να συνοδεύεται από άλλες προφανείς χρηματοδοτικές λύσεις. Το κόστος για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα ανέλθει σε περίπου 230 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Bloomberg. Ωστόσο, η Ευρώπη πρέπει να πληρώσει και για τον δικό της επανεξοπλισμό, εν όψει της επιθετικής στάσης του Πούτιν. Η ήπειρος χρειάζεται αλληλεγγύη αν θέλει να σταθεί στα πόδια της σε έναν κόσμο που κυριαρχεί ο Τραμπ. Οι κεντρικοί τραπεζίτες της ευρωζώνης έχουν ζητήσει περισσότερο κοινό δανεισμό για τη χρηματοδότηση των κοινών στρατιωτικών δαπανών. Δεδομένης της παρατεταμένης στασιμότητας της γερμανικής οικονομίας και της δημοσιονομικής κρίσης της Γαλλίας, είναι λογικό. Ο αντιπρόεδρος της BlackRock, Φίλιπ Χίλντεμπραντ, είναι ένας από αυτούς που σχεδιάζουν ένα νέο ασφαλές περιουσιακό στοιχείο.
Η διάθεση μετρητών – είτε με την αποδέσμευση των περιουσιακών στοιχείων είτε με άλλα μέσα – θα αναγνώριζε ότι η τύχη της Ευρώπης ως στρατηγικού παράγοντα είναι συνδεδεμένη με την Ουκρανία. Δεν θα επέφερε ξαφνικά μια στρατιωτική ανατροπή στο έδαφος. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι για να τελειώσει αυτός ο πόλεμος θα χρειαστούν παραχωρήσεις: η Ουκρανία θα πρέπει να αποδεχτεί κάποια απώλεια εδαφών, η στρατιωτική της παρουσία θα μειωθεί και η ένταξή της στο ΝΑΤΟ εξακολουθεί να φαίνεται πολύ μακρινή. Η εντατικοποίηση των προσπαθειών καταπολέμησης της διαφθοράς θα είναι απαραίτητη.
Ωστόσο, δεδομένων των πιέσεων που ασκεί η ίδια η Μόσχα, με τα έσοδα από το πετρέλαιο να είναι ευάλωτα στην πορεία των κυρώσεων, η Ευρώπη πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να αντισταθεί σε σχέδια που μοιάζουν περισσότερο με πικρή συνθηκολόγηση παρά με ειρήνη. Το Μαϊάμι απέχει πολύ από το Βερολίνο και το Παρίσι – δεν είναι το κατάλληλο μέρος για να αποφασιστεί η τύχη της ηπείρου.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου