Το SAFE των 1,2 δισ. και το μήνυμα αποτροπής της Κύπρου

Το χθεσινό υπουργικό συμβούλιο δεν ενέκρινε απλώς έναν κατάλογο αναγκαίων οπλικών συστημάτων για την ΕΦ. Ενέκρινε τον τρόπο με τον οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία θα σταθεί τα επόμενα χρόνια απέναντι σε μια γεωπολιτική πραγματικότητα που αλλάζει γρήγορα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η λίστα των αναγκών της Εθνικής Φρουράς, με drones, αντιαρματικά, πυρομαχικά και άλλα μέσα, εντάσσεται στη δυνατότητα που δίνει το ευρωπαϊκό εργαλείο SAFE και φτάνει το €1,2 δισεκατομμύρια, με χαμηλότοκα δάνεια που αποπληρώνονται σε ορίζοντα μέχρι 45 ετών.
Για τα κυπριακά δεδομένα πρόκειται για ιστορική ευκαιρία. Η ΕΕ, μέσα από το SAFE, δημιούργησε ένα ταμείο 150 δισεκατομμυρίων για να επιταχύνει την αμυντική ετοιμότητα των κρατών μελών, ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και στην ανάγκη η Ευρώπη να πάψει να είναι στρατηγικά αφελής. Από αυτό το τεράστιο πακέτο, η Κύπρος εξασφάλισε περίπου 1,18 δισ. ευρώ, με τα εθνικά σχέδια επενδύσεων να υποβάλλονται μέχρι το τέλος Νοεμβρίου και τις πρώτες εκταμιεύσεις να αναμένονται στις αρχές του 2026.
Αυτά τα χρήματα δεν είναι «δώρο» αλλά εργαλείο. Αν συνδυαστούν σωστά με τον τακτικό αμυντικό προϋπολογισμό, επιτρέπουν στην Εθνική Φρουρά να κλείσει κρίσιμα κενά και να περάσει σε μια νέα εποχή συστημάτων, από την αεράμυνα μέχρι την επιτήρηση και τον ηλεκτρονικό πόλεμο. Παράλληλα, συνδέονται με την αναβάθμιση των βάσεων «Ανδρέας Παπανδρέου» στην Πάφο και «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί, που ήδη έχουν τεθεί στο επίκεντρο του σχεδιασμού.
Η εικόνα ολοκληρώνεται με την άρση του αμερικανικού εμπάργκο και τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε προγράμματα Excess Defense Articles και Foreign Military Sales, που ανοίγουν την πόρτα για απόκτηση συστημάτων από τις ΗΠΑ, ενώ συνεχίζεται η συνεργασία με Γαλλία, Γερμανία και Ισραήλ. Για πρώτη φορά το αμυντικό μίγμα της Κύπρου έχει δυτικό προσανατολισμό στην πράξη και όχι μόνο στη ρητορική.
Δεν προετοιμαζόμαστε για να «ρίξουμε τους Τούρκους στη θάλασσα». Αυτές είναι φαντασιώσεις καφενείου. Αυτό που χτίζεται είναι μια αξιόπιστη αποτροπή και μήνυμα ότι η Κύπρος δεν θα είναι ο εύκολος στόχος στον οποίο η Τουρκία μπορεί να επιβάλλει μονομερώς τις θέσεις της με στρατιωτική ισχύ. Για ένα μικρό κράτος, η αποτροπή δεν είναι υπόθεση μόνο αριθμών και πυραύλων, αλλά συνδυασμός συμμαχιών, θεσμικής ομπρέλας της ΕΕ, σχέσεων με τις ΗΠΑ και συνεπούς προσήλωσης στο διεθνές δίκαιο.
Σε αυτό το πλαίσιο, η αμυντική ενίσχυση συναντά τη νέα ενεργειακή και γεωπολιτική αρχιτεκτονική της περιοχής. Η Κύπρος έχει ήδη οριοθετήσει θαλάσσιες ζώνες με την Αίγυπτο και το Ισραήλ και τώρα ολοκλήρωσε, μετά από σχεδόν είκοσι χρόνια εκκρεμότητας, τη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με τον Λίβανο. Δημιουργείται έτσι ένα πλέγμα νομικά θωρακισμένων συμφερόντων, που συνδέει κράτη, εταιρείες ενέργειας, υποθαλάσσιες καλωδιώσεις και μελλοντικές ηλεκτρικές διασυνδέσεις και αυτή η πραγματικότητα δεν παραβλέπεται εύκολα ούτε από την Άγκυρα.
Παράλληλα, η ίδια η Τουρκία βρίσκεται εκτός SAFE, καθώς θεωρείται τρίτη χώρα που απειλεί ή κατέχει εδάφη κρατών μελών, όπως η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία. Συμμετοχή της στο εργαλείο θα απαιτούσε ομοφωνία των 27, κάτι που πρακτικά δεν υφίσταται. Την ώρα που αλλάζει η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, η Τουρκία επιλέγει να μένει στη γωνία, εγκλωβισμένη στην επιθετική της ρητορική.
Το στοίχημα τώρα δεν είναι μόνο να αγοραστούν σωστά συστήματα, αλλά να γίνει ορθολογικός σχεδιασμός σε βάθος χρόνου. Τα δάνεια έχουν διάρκεια δεκαετιών, άρα οι επιλογές σήμερα θα μας συνοδεύουν για πολλά χρόνια. Χρειάζεται διαφάνεια, έλεγχος κόστους κύκλου ζωής και αποφυγή μικροπολιτικών παρεμβάσεων που στο παρελθόν απαξίωσαν προγράμματα πριν καν λειτουργήσουν.
Αν η Κύπρος αξιοποιήσει σοβαρά το SAFE και τον δυτικό προσανατολισμό της, κερδίζει κάτι πολύ πιο ουσιαστικό από «σίδερα». Κερδίζει χρόνο και χώρο ασφάλειας για να διαπραγματευτεί την επιβίωσή της ως ευρωπαϊκό, δημοκρατικό κράτος στην Ανατολική Μεσόγειο, εκεί όπου για δεκαετίες επικρατούσε μόνο ο νόμος του ισχυρού. Τώρα υπάρχει μια ευκαιρία αυτός ο νόμος να αποκτήσει και κανόνες.