Όταν το έργο σου είναι αδιάφορο, τότε βαφτίζεις την χυδαιότητα τέχνη

Η ιστορία επαναλαμβάνεται, ως υπενθύμιση των βλαβερών συνεπειών της αταλαντοσύνης.
Στην Πάφο, η έκθεση του Γιώργου Γαβριήλ με τον τίτλο «Αντισυστημική Τέχνη» άνοιξε και μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο κατέβασε ρολά. Προσωπική μου άποψη είναι πως έπρεπε να παραμείνει ανοιχτή για να μπορέσουν οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τέχνη, να δουν τί δεν είναι τέχνη και να κατανοήσουν πως αυτός που δεν μπορεί να εντυπωσιάσει με το όποιο ταλέντο του, «φωνάζει» την καλλιτεχνική ανυπαρξία του με την πρόκληση.
Η γκαλερί στην οποία εξέθετε αυτά που ονόμαζε «έργα» ανακοίνωσε τη ματαίωση της έκθεσης, λέγοντας ότι δεν είχε πρόθεση να προσβάλει τη θρησκεία και ότι δεν θέλει να γίνει «αγωγός περαιτέρω αναταραχής».
Ας σταθούμε όμως στην ουσία και όχι στο διαδικαστικό μέρος της υπόθεσης. Τα «έργα» που προκάλεσαν τον θόρυβο δεν έγιναν αντικείμενο κριτικής για το χρώμα, τη σύνθεση ή την τεχνοτροπία τους. Προκάλεσαν επειδή χρησιμοποιούν μορφές και σύμβολα της Ορθοδοξίας, όπως ο Χριστός και η Παναγία, τοποθετημένα σε ωμές, σύγχρονες, σεξουαλικά υπαινικτικές συνθήκες, με στόχο να σοκάρουν. Βλέποντας τα κάποιος εύλογα διερωτάται: «Τι θέλει να πει ο ποιητής;». Ακόμα και αν κατανοήσεις που το πηγαίνει, το μήνυμα είναι ταυτόχρονα παιδιάστικο και χυδαίο. Σαν τα «βρώμικα» ανόητα ανέκδοτα που λένε οι πιτσιρικάδες στα σχολεία, και απορείς αν πρέπει να γελάσεις ή να ξεράσεις.
Και ανακύπτει, η πάντα βολική υπεράσπιση της χυδαιότητας, από την «ελευθερία έκφρασης». Το ερώτημα είναι τι κάνεις με αυτή την ελευθερία και ποια ευθύνη αναλαμβάνεις όταν την μετατρέπεις σε εργαλείο προσβολής. Αν η «αντισυστημικότητα» εξαντλείται στο να σπρώχνεις το δάχτυλο στο μάτι της πλειοψηφίας, εκεί που ξέρεις ότι θα γίνει ντόρος αλλά δεν θα κινδυνεύσεις πραγματικά, τότε δεν έχουμε ρήξη με το σύστημα. Έχουμε διαφήμιση με τη μάσκα της ρήξης και «επανάσταση» ενός βολεμένου δημόσιου υπαλλήλου που για χρόνια κινείται εντός τους συστήματος εισπράττοντας τον μισθουλάκο του (που δεν είναι και τόσο μισθουλάκος).
Αναδεικνύεται όμως και κάτι ακόμα. Πόσο «αντισυστημικό» είναι να στοχεύεις διαρκώς τον χριστιανισμό, ενώ αποφεύγεις σαν τον διάολο το λιβάνι, τους πραγματικούς αυταρχισμούς της εποχής μας; Τον Πούτιν που αιματοκύλισε την Ευρώπη στην Ουκρανία, τον Ερντογάν που κρατά την Κύπρο μισή, τους ολοκληρωτισμούς που δεν συγχωρούν ούτε σκίτσο, ούτε πίνακα, ούτε ερώτηση;
Όταν η «αντισυστημικότητα» επιλέγει μόνιμα τον «ασφαλή» αντίπαλο, αρχίζει να μοιάζει λιγότερο με θάρρος και περισσότερο με τζάμπα μαγκιά. Θάρρος θα ήταν να ζούσε στη Ρωσία και να έφτιαχνε τον Πούτιν γυμνό να πυροβολεί γυναικόπαιδα. Μαγκιά θα ήταν να ζούσε στην Τουρκία και να έβαζε στο κρεβάτι τον Ερντογάν με τον Μωάμεθ. Επανάσταση θα ήταν να ζούσε στο Ιράν και να ζωγράφιζε μια γυμνή γυναίκα χωρίς μαντήλα. Όταν ζεις σε δημοκρατική χώρα και ξέρεις ότι το πολύ – πολύ να σε κράξουνε και θα βρεθούν και μερικοί ανισόρροποί να σε χειροκροτήσουν για το «θάρρος» σου, απλώς είσαι φαιδρός.
Υπάρχει και ακόμα μια διάσταση της περίπτωσης Γαβριήλ, αφού είναι ένας άνθρωπος που υπηρέτησε την δημόσια εκπαίδευση, ακόμη και από θέση διευθυντή σχολείου. Γιατί τόσα χρόνια βρισκόταν και βρίσκεται μέσα στο σύστημα χωρίς να βγάλει κιχ; Πως του προέκυψε η «αντισυστημικότητα»;
Δεν ζητά κανείς «ευπρέπεια» με αστυνομικό χαρακτήρα, ούτε φίμωση. Ζητά, όμως, ένα ελάχιστο μέτρο, μια συνείδηση ότι άλλο είναι η κριτική στην εξουσία και άλλο η επίδειξη περιφρόνησης απέναντι σε σύμβολα που για την κοινωνία δεν είναι διακοσμητικά.
Αν θέλει κάποιος να λέγεται αντισυστημικός, ας το αποδείξει αποποιούμενος τα προνόμια του συστήματος που απολαμβάνει.
Διαφορετικά, μένει αυτό που ήδη βλέπουμε, μια πρόκληση με μηδενικό ρίσκο και με μηδαμινή αισθητική. Το μόνο που πραγματικά «εκτίθεται» δεν είναι το όποιο έργο του αλλά η φτώχεια της ίδιας ψευδαίσθησης του ότι παράγει καλλιτεχνικό έργο. Και οι παραγωγοί ταινιών πορνό λένε ότι υπηρετούν την τέχνη. Δεν σημαίνει πως συμφωνούμε οι υπόλοιποι.