Όταν το σώμα γίνεται αρχείο

Τι να πει κανείς για τη Λία Χαράκη; Πώς να αποδώσεις σωστά ότι χορεύει ανάμεσα στις τέχνες και τη ζωή; Ας παραδεχτούμε απλά ότι οι λέξεις δεν αρκούν. Διότι δεν αποτυπώνουν την εξής πραγματικότητα: ότι είναι εξαίρετη σε καθετί με το οποίο καταπιάνεται, είτε βρίσκεται η ίδια κάτω απ’ τον προβολέα, είτε δημιουργεί διακριτικά τις συνθήκες για να λάμψουν οι άλλοι. Και πάντα, πάντα, η αρχή είναι το σώμα. Το σώμα της μιλά πρώτο, με τη βεβαιότητα ανθρώπου που ξέρει ότι η γη θα σηκωθεί να τη συναντήσει. Τραγουδά με φυσική άνεση, η φωνή της διασχίζει τον χώρο όπως η χορεύτρια διασχίζει τη σκηνή, πάντα χωρίς προσπάθεια, με ακρίβεια. Και όταν περνά στην κωμωδία, ο ρυθμός γίνεται ατάκα και η αλήθεια της κάνει τον γύρο του θριάμβου.
Αποτυπώνει τις πραγματικότητες στην Κύπρο με αβίαστη ειλικρίνεια, ευφυΐα και αντιφάσεις, κρατώντας χιούμορ και πόνο στην ίδια ανάσα. Το υποκριτικό της ταλέντο; Κι αυτό με ειλικρίνεια. Μιλά όπως προσγειώνεται μια μπαλαρίνα και τα λόγια ισορροπούν στην άκρη της σκέψης και του συναισθήματος. Η Τέχνη της απλώνεται σε πολλά πεδία όπως το πόδι μιας χορεύτριας ανοίγει στον αέρα, κάθε μέσο άλλο ένα μέλος του σώματός της, που χειρίζεται με έμφυτη χάρη.
Στη σκηνή, η Λία Χαράκη είναι ένας αστερισμός σε κίνηση. Εκτός σκηνής, μια ζεστασιά που σου θυμίζει ότι η λάμψη μπορεί να καθίσει δίπλα σου χωρίς να χάσει το φως της. Ως μέντορας, διδάσκει λες και δημιουργεί μια χορογραφία σε πραγματικό χρόνο: υπομονετική, διορατική, μετατρέποντας το αδύνατο σε βήματα που νιώθουν οικεία. Η αισθητική της είναι προσεκτική και οργανική, σαν η κομψότητα να την επιλέγει. Και τώρα μας προσφέρει ένα βιβλίο που είναι ξανά σαν χορός: μια αρμονία αρχείων, όπως τα ονομάζει, μνήμες, ρυθμοί, αλήθειες, διαφορετικά στοιχεία ενωμένα από τη δική της αναγνωρίσιμη προσέγγιση. Οι λέξεις της κινούνται όπως το σώμα της: ρευστές, ατρόμητες, καταλήγουν ακριβώς εκεί όπου πρέπει.
Η Λία Χαράκη είναι τέλεια με τον πιο ανθρώπινο τρόπο, τέλεια στην ικανότητα να παίρνει τη δεξιοτεχνία, να την ανοίγει και να αποκαλύπτει κάτι γειωμένο και αληθινό στο κέντρο. Ένα άστρο από φωτιά, αλλά κοντά, δεν κρατά αποστάσεις.
Συχνά αναφέρεσαι στο σώμα ως το πρώτο της αρχείο, τον τόπο όπου μνήμη και καλλιτεχνικό ένστικτο παίρνουν μορφή. Ποια μνήμη στο σώμα, σου είπε ότι είσαι καλλιτέχνις;
Σαν παιδί, θυμάμαι να βάζω τον εαυτό μου σε δοκιμασίες, να μένω ακίνητη στην ίδια θέση για ώρες. Τραγουδούσα καθημερινά στο αγαπημένο μου φυτό, πιστεύοντας ότι αυτός ήταν ο λόγος που μεγάλωνε, και συχνά έκανα τελετουργίες για τα νεκρά έντομα που έβρισκα στον κήπο. Μέχρι σήμερα οι πρόβες μου έχουν παρόμοια στοιχεία.
Νιώθεις ότι τα μέσα σε επιλέγουν ή ότι τα επιλέγεις εσύ;
Ακούω τις δημιουργικές μου επιθυμίες και βουτάω με όποιο μέσο θέλω για να τις εξερευνήσω. Με την ίδια παιδική περιέργεια. Το τελευταίο πράγμα που με απασχολεί είναι αν έχω τη δεξιότητα. Πιστεύω ότι η τέχνη ανήκει σε όλους, άρα κάνω τον ήχο μου, την ποίησή μου, τον χορό μου με τον δικό μου αυθεντικό τρόπο, ακόμη κι αν φαίνεται ερασιτεχνικό. Για μένα, η αυθεντικότητα είναι πιο σημαντική από την τεχνική. Ξέρω ότι πολλοί θα διαφωνούσαν.
Πού συναντιούνται μέσα σου η κωμωδία, το τραγούδι, η κίνηση και ο λόγος;
Συνδέονται μέσω του σώματος. Το να βιώνεις ειλικρινά τη ζωή μέσω ενός ανθρώπινου σώματος είναι το απόλυτο προνόμιο, και τώρα που η τεχνητή νοημοσύνη κυριαρχεί, το ζωντανό σώμα γίνεται ακόμη πιο πολύτιμο. Στη δουλειά μου αυτά τα στοιχεία δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά, είναι το αποτέλεσμα είκοσι χρόνων έρευνας και πρακτικής.Τώρα απλώς τα χειρίζομαι όπως ένας ζωγράφος τα χρώματα ή ένας σεφ τα υλικά του.
Τι σημαίνει για σένα κοινότητα μετά από δύο δεκαετίες καλλιτεχνικής πορείας;
Να συνδέεσαι πρώτα με τον εαυτό σου, γιατί οι άλλοι είναι καθρέφτες σου. Το να ανήκεις σε μια ομάδα ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα ή αξίες είναι σαν να έχεις ένα σπίτι. Κάποιες φορές σε κουράζει, άλλες θέλεις να το τακτοποιήσεις. Παρ’ όλα αυτά, η ασφάλεια που προσφέρει σου επιτρέπει να εξελίσσεσαι και να είσαι σε συγχρονισμό με τη διαρκή σου μεταμόρφωση.
Τι σε εξέπληξε περισσότερο όταν επισκέφθηκες τα παλιά σου έργα για το βιβλίο;
Μου άρεσε που βλέποντας πίσω σε μια μεγάλη πορεία, εμφανίζονται μοτίβα που επαναλαμβάνονται και αυτό μου έδωσε αίσθηση ταυτότητας. Με εξέπληξε ο όγκος της δουλειάς που κάναμε με τους συνεργάτες μου. Σαν να υπήρχε τόση ενέργεια που έπρεπε να βγει τα τελευταία είκοσι χρόνια, κάτι σαν έκρηξη δημιουργίας. Ίσως ήταν το κάλεσμά μου να συμμετέχω σε νέες αρχές με άλλους της γενιάς μου.
Πώς ερμήνευσες το αρχείο σου στη σκηνή;
Σε μια τόσο εφήμερη τέχνη όπως η περφόρμανς, το σώμα είναι το αρχείο που κρατά τη μνήμη της ζωντανής εμπειρίας. Για αυτό το βιβλίο είναι μια συλλογή από δηλώσεις και οπτικές των σωμάτων που βίωσαν τα έργα. Τα έργα υπάρχουν πλέον κυρίως στις μνήμες όσων τα είδαν. Η ερμηνεία του βιβλίου στη σκηνή είναι επιστροφή σε κάτι οικείο. Ενσαρκώνοντας στοιχεία του παρελθόντος, συνειδητοποιείς πως έχεις ήδη αλλάξει.
Τα λόγια της επιμελήτριας: «Αυτό το βιβλίο δεν είναι μόνο μια αντανάκλαση της περφόρμανς αλλά ένα αρχείο ενσωματωμένης γνώσης, συλλογικής μνήμης και της ήρεμης δύναμης μιας καλλιτέχνιδας που διαμόρφωσε τη σύγχρονη περφόρμανς στην Κύπρο και πέρα από αυτήν».
Με ποιους μοιράστηκες το ταξίδι του βιβλίου;
Είχα την τύχη να έχω μια υπέροχη ομάδα που έκανε τα πάντα με φροντίδα και ακρίβεια. Τη συντάκτρια και επιμελήτρια Έρικα Χαραλάμπους για την υποστήριξη και την υπομονή της, την ταλαντούχα γραφίστρια Δέσποινα Καννάουρου, τον χαρισματικό φωτογράφο Παύλο Βρυωνίδη και τη Διαμάντω Στυλιανού που έκανε τις διορθώσεις των κειμένων με τόση ακρίβεια.
Πού να δείχνουν εμπιστοσύνη οι νέοι δημιουργοί;
Οι νέοι δημιουργοί βρίσκονται αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις. Η εποχή τους είναι γεμάτη θόρυβο. Είναι σημαντικό να μπορούν να βρίσκουν χρόνο για να συνδέονται με την ουσία τους, μακριά από συγκρίσεις και μιμήσεις. Η φύση και η αναπνοή είναι τα κλειδιά.
Σε ποιο μέλλον ελπίζεις για το τοπίο της περφόρμανς στην Κύπρο;
Πιστεύω στους εγχώριους καλλιτέχνες. Υπάρχει τόσο ταλέντο και τόσες μοναδικές φωνές. Δεν χρειάζεται να αλλάξει το τοπίο αλλά οι δυνάμεις που το στηρίζουν. Το κράτος δεν επενδύει όσο θα έπρεπε. Η χρηματοδότηση είναι συμβολική, σχεδόν διακοσμητική. Οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να ζήσουν και να εμβαθύνουν στην έρευνά τους. Είμαστε σε έναν διαρκή αγώνα επιβίωσης, προσπαθώντας να πείσουμε ότι ο πολιτισμός είναι σημαντικός.
Τι κρατά αναμμένη τη φλόγα;
Η ζωή μου ήταν πάντα ανάμεσα στη δημιουργία και την προσφορά. Το να είμαι μητέρα και δημιουργός, δηλαδή το να νοιάζομαι πέρα από τον εαυτό μου, είναι αυτό που με ισορροπεί και με γειώνει. Το ένα έχει ανάγκη το άλλο.
Και τι θα έγραφες στην πρώτη σελίδα του επόμενου αρχείου σου;
Προοπτική…
INFO: Θέατρο Polis στη Λευκωσία (ελεύθερη είσοδος, κρατήσεις στο 22797400 (9:00 με 15:00) και τη Δευτέρα, 22 Δεκεμβρίου 2025 στις 19:00 στο Θέατρο Ριάλτο στη Λεμεσό (ελεύθερη είσοδος, κρατήσεις διαθέσιμες διαδικτυακά).