H Αθήνα της κατοχής, η Μάγδα και η «Άλλη Εποχή»

Ίσως είναι ένας σύγχρονος τρόπος να μάθει η νέα γενιά ιστορία, τη δική μας αλλά και την άλλη, τη σύνολη ιστορία του περίγυρου, αυτήν που μας εμπεριέχει ως μέρος του όλου.
Όπως εξελίσσεται σήμερα η ανθρωπότητα, όπως διαταράσσεται καθημερινά η συνοχή που είχε κάποτε ο κόσμος, όπως διαγράφονται ή μεταλλάσσονται με μονοκοντυλιές αλήθειες και πραγματικότητες του παρελθόντος, όπως εμμονικά επιμένουμε στα του μικρόκοσμου μας, όπως η βία εισέρχεται ανενόχλητη και εκτοπίζει το δίκαιο, η εμπειρία και η θέαση μιας ζωντανής θεατρικής παράστασης είναι ίσως ένας τρόπος επαναφοράς μιας κάποιας αναγκαίας ισορροπίας μέσα σ’ έναν κόσμο που κλυδωνίζεται.
Η νέα γενιά, η απόστασή της από τα πέριξ τεκταινόμενα έχει ίσως περισσότερη ανάγκη να βάλει τα δάκτυλά της «επί τον τύπων των ήλων», ν’ αγγίξει, να βιώσει εμπειρίες οι οποίες την αφορούν αποκλειστικά, και από αυτές να βγάλει αβίαστα τα δικά της συμπεράσματα.
Αυτό ένιωσα όταν παρακολούθησα το θεατρικό αναλόγιο «Η Άλλη Εποχή», που ανέβασε το Φανταστικό Θέατρο στο Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή. Το χάρηκα ως ένα ζωντανό θεατρικό δρώμενο, ως μια ωφέλιμη και τόσο αναγκαία έξοδο, ένα διάλειμμα, από τον δικό μας ταλαιπωρημένο μικρόκοσμο. Μια μετάβαση σε ένα παράλληλο και γνώριμο σύμπαν, σε μια Ελλάδα που κατασπαράζεται από τους Γερμανούς και από τον μετέπειτα εμφύλιο, όπου η Κύπρος είναι παρούσα ως πατρίδα με τρυφερή νοσταλγία.
Ενώπιον μας βρέθηκαν η πείνα, ο φασισμός, οι διωγμοί, η αντίσταση, οι δυσκολίες και οι σπουδές στο Πανεπιστήμιο, η αστυνόμευση, ερωτήματα για το μέλλον… και όλα αυτά μέσα από τα μάτια τριών νεαρών κύπριων σπουδαστών στην Αθήνα.
Απρίλιος 1941. Μια παρέα Κύπριων φοιτητών παγιδεύονται στην Αθήνα με την εισβολή των Γερμανών, χωρίς να μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα ή να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους. Μέσα στη δίνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι νεαροί αυτοί άνθρωποι προσπαθούν να αντισταθούν στον φασισμό, βιώνοντας ταυτόχρονα τις πρώτες μεγάλες καθοριστικές εμπειρίες της ζωής τους — τον έρωτα, την απώλεια, την προδοσία, την αναμέτρηση με την ίδια την ιστορία.
Να θυμίσω ότι η Μάγδα Κιτρομηλίδου, η συγγραφέας της διηγήματος «Η Άλλη Εποχή», είναι κόρη του σπουδαίου Μικρασιάτη ιεροδιδάσκαλου Πασχάλη Πασχαλίδη από τη Βιθυνία, η οποία αφού τέλειωσε το Γυμνάσιο Πάφου πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εμπόδισαν τη Μάγδα και πολλούς άλλους να επιστρέψουν στην αποικιοκρατούμενη Κύπρο. Βίωσε ως φοιτήτρια την κατοχή και εργάστηκε στο Αναμορφωτικό Σχολείο Θηλέων Αθηνών. Επέστρεψε στο νησί το 1945 και άφησε το στίγμα της στην κοινωνία, στην εκπαίδευση, στην έρευνα, στην παράδοση και τη λογοτεχνία.
Η Μαγδαλένα Ζήρα, εγγονή της Μάγδας Κιτρομηλίδου, δεν έκανε μια απλή θεατρική διασκευή του διηγήματος «Η Άλλη Εποχή». Εστίασε στα όσα σημαντικά απορρέουν από το αφήγημα της στο σήμερα αγνοώντας τη χρονική απόσταση. Φεύγοντας από την παράσταση ξανασκέφτηκα τον τίτλο του διηγήματος και ίσως την πρόκληση για τη σκηνοθέτιδα ν’ ανεβάσει το διήγημα ως θεατρικό αναλόγιο.
Είναι όντως Άλλη η εποχή;
Η παράσταση έχει ως υπόβαθρο το κείμενο του διηγήματος της Μάγδας Κιτρομηλίδου. Διασκευάστηκε από τη Μάγδαλένα Ζήρα με έναν απόλυτα σύγχρονο και ζωντανό τρόπο, που κρατεί το ενδιαφέρον του θεατή στο ακέραιο. Πρωταγωνιστές είναι η Μάγδα και η Αγγελική Πασχαλίδου και ο νεαρός Μίκης Κιτρομηλίδης, ο μετέπειτα σύζυγος της Μάγδας.
Το σκηνικό είναι κομμάτι του χώρου του μουσείου με την προσθήκη ενός πάλκου που στήθηκε σε απόσταση αναπνοής από τον θεατή. Στο πάλκο επάνω τρεις τετράγωνοι κύβοι για τους τρεις χαρακτήρες του έργου. Η εγγύτητα αγγίζει τον θεατή, οι αναπνοές, οι εκφράσεις των τριών ηθοποιών γίνονται βιώματα και των θεατών, που είναι απόλυτα προσηλωμένοι στο τι διαδραματίζεται απέναντί τους.
Οι φωτισμοί λειτουργούν άψογα και στηρίζουν το συναισθηματικό επίπεδο ενώ συμβαδίζουν απόλυτα με τα ηχοτοπία του Αντώνη Αντωνίου. Η παράσταση βρίσκεται στο επίκεντρο της έκθεσης «Συνύπαρξη», που φιλοξενεί το μουσείο Χαμπή με έργα της Βάσως Κατράκη και του Δημήτρη Αληθεινού, δύο Ελλαδιτών καλλιτεχνών που εκφράζουν μέσα από την τέχνη τους την αντίσταση στον φασισμό και τη βία.
Τρεις νεαροί ταλαντούχοι ηθοποιοί, η Νάγια Αναστασιάδου, η Μαρία Μασώνου και ο Λουκάς Προκοπίου υποδύονται υπέροχα τους νεαρούς Κύπριους φοιτητές. Ο λόγος τους σε μια όμορφη ελληνική κοινή που συμβαδίζει απόλυτα με την κυπριακή διάλεκτο να χρησιμοποιείται στις προσωπικές στιγμές ανάμεσά τους.
Το μυστικό της παράστασης: η συνοχή της ζωντανής και σύγχρονης σκηνοθεσίας, η τρυφερότητα που σίγουρα πηγάζει από την αυτοβιογραφία της συγγραφέως που μεταφέρει ανόθευτα τα συναισθήματα και των τριών, η γρήγορη και αρμονική εναλλαγή των διάφορων ρόλων, η συνεχής ροή ανάμικτων συναισθημάτων ανάμεσα στους τρεις, που βιώνουν μιαν Αθήνα βαθιά πληγωμένη από απάνθρωπα γεγονότα. Φορές αντιστέκονται, φορές θυμώνουν και αγανακτούν.
Έχει μια αμεσότητα η παράσταση παρόλο που εξελίσσεται εκτός των δικών μας χωρικών υδάτων και παρά τη χρονική απόσταση, το νησί μπαινοβγαίνει στις κουβέντες τους, αυτό που προτάσσεται είναι η αμεσότητα της νεότητας, οι αντιδράσεις και τα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα που παραμένουν τα ίδια και σήμερα.
Καλό θα ήταν να έβλεπαν την παράσταση μαθητές λυκείων που ετοιμάζονται για σπουδές, θα ήταν μια εισαγωγή σ’ ένα κόσμο τόσο όμοιο και τόσο διαφορετικό από αυτόν που βιώνουν σήμερα.
Ελεύθερα, 21.12.2025